Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania nad nim opieki. Jego wymiar wynosi 41 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie, przy czym z tego dziewięć tygodni stanowi część nieprzenoszalną przysługującą wyłącznie drugiemu rodzicowi. Oznacza to, że jeden z rodziców może skorzystać maksymalnie z 32 tygodni, a drugi – z 9 tygodni. Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w pięciu częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia.

Powrót do pracy

Kodeks pracy (dalej: k.p.) umożliwia pracownikom – rodzicom podejmowanie działalności zarobkowej w czasie urlopu rodzicielskiego. Pracownik może bowiem wrócić do pracy do pracodawcy, który udzielił urlopu, ale nie przerywając czy rezygnując z tego uprawnienia, lecz łącząc urlop z etatem. Może powiązać korzystanie z rodzicielskiego urlopu z wykonywaniem pracy u macierzystego pracodawcy, ale w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim wypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy. Tak wynika z art. 1821e k.p. Podjęcie pracy następuje na wniosek składany przez pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wniosku.

Niezależnie od wymiaru

O powrót do obowiązków służbowych w czasie przebywania na urlopie rodzicielskim można się ubiegać, zarówno będąc zatrudnionym w pełnym, jak i niepełnym wymiarze czasu pracy. Osoba zajmująca pełen etat może np. pracować na 1/4, 1/8 czy 1/3, ale maksymalnie na 1/2 etatu. Resztę jej normalnego wymiaru zajmie sprawowanie opieki nad dzieckiem. Natomiast pracownik niepełnoetatowy może przeplatać swoje firmowe obowiązki z urlopem, jeżeli jego wymiar czasu pracy jest nie niższy niż 1/2 etatu, czyli taki, że po obniżeniu pozostanie przynajmniej ta połówka. Chodzi bowiem o to, by urlop razem z tym mniejszym etatem dał łącznie wymiar czasu pracy wykonywany przed urodzeniem dziecka i rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego. Innymi słowy, pracownik podejmuje zadania służbowe w ograniczonej skali, a urlopu udziela się wtedy na tę pozostałą liczbę godzin z wymiaru czasu pracy. [przykład 1]

PRZYKŁAD 1

Zatrudnienie na część wymiaru czasu pracy

Pracownica zatrudniona na 3/4 etatu zakończyła 10 września urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni. Od 11 września rozpoczęła urlop rodzicielski na podstawie złożonego wniosku w wymiarze 32 tygodnie. Na trzy tygodnie przed tą datą złożyła podanie o zgodę na podjęcie w tym okresie pracy w wymiarze 1/8 etatu. Pracodawca uwzględnił wniosek. Oznacza to, że udzielił pracownicy urlopu rodzicielskiego na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy, tj. na 5/8 etatu.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

Za czas 32-tygodniowego urlopu, rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński z ubezpieczenia społecznego. Wynosi on 70 proc. podstawy wymiaru.

Uwaga! Inna wysokość zasiłku tj. 81,5 proc., przysługuje, gdy pracownica w ciągu 21 dni po porodzie złoży pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem tych dziewięciu tygodni dla ojca dziecka.

Jeśli natomiast pracownica nie złoży wniosku w tej sprawie w ustawowym terminie, to zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego wynosi 100 proc., a za okres urlopu rodzicielskiego – 70 proc.

Etat i urlop to niższy zasiłek macierzyński

Jednak powrót do pracy w czasie urlopu rodzicielskiego oznacza zmniejszenie kwoty zasiłku macierzyńskiego w tym czasie. Podstawa jego wymiaru jest taka sama jak dla tego świadczenia za urlop macierzyński, czyli nie ulega ponownemu ustaleniu. Jest to zgodne z zasadą, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami jego pobierania (zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju) nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy. Wysokość świadczenia zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu (art. 31 ust. 4a ustawy zasiłkowej). Innymi słowy, wysokość zasiłku macierzyńskiego powinna zostać zmniejszona z zastosowaniem proporcji wymiaru czasu pracy podjętej w czasie urlopu rodzicielskiego do wymiaru czasu pracy wykonywanej przed urlopem macierzyńskim. W sytuacji, gdy np. pracownica była zatrudniona na pełny etat, a w czasie urlopu rodzicielskiego chciałaby pracować na 1/4 wymiaru, to zasiłek macierzyński powinien być zmniejszony o 1/4, co wynika z ułożonej proporcji 1/4 : 1/1.

Analogicznie ustala się proporcję w przypadku pracowników, którzy przed urlopem macierzyńskim byli zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy i zamierzają jednocześnie pracować i korzystać z urlopu rodzicielskiego.

Ważne! Zasada jest taka: wysokość zasiłku macierzyńskiego powinna zostać zmniejszona o część, jaka wynika z wyliczenia proporcji wymiaru czasu pracy podjętej w czasie urlopu do zwykłego wymiaru czasu pracy wykonywanej przed jego rozpoczęciem.

Pracownicy, która łączy urlop z pracą, przysługuje:

  • wynagrodzenie za pracę – powinno być obniżone proporcjonalnie do tego mniejszego wymiaru czasu pracy (przy wynagrodzeniu w stałej miesięcznej stawce)
  • zasiłek macierzyński w odpowiednio niższej wysokości.

Choroba lub opieka

Może się zdarzyć, że w czasie pracy w zmniejszonym wymiarze pracownik sam zachoruje lub będzie zmuszony opiekować się chorym członkiem rodziny. W razie nieobecności w pracy spowodowanej którąś z tych okoliczności pracownikowi przysługuje odpowiednio wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy, jeśli w danym roku kalendarzowym już przekroczył limit 33 dni choroby opłacanej wynagrodzeniem chorobowym albo zasiłek opiekuńczy. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku stanowi jednak wynagrodzenie za pracę wykonywaną podczas łączenia jej z urlopem rodzicielskim.

Reasumując, jeżeli pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u swojego pracodawcy i w tym czasie otrzyma zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA o niezdolności do pracy z powodu choroby albo zaświadczenie o konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny – świadczenia przysługują na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji pracownik nabędzie prawo odpowiednio do:

  • wynagrodzenia za okres choroby,
  • zasiłku chorobowego,
  • lub zasiłku opiekuńczego – w zależności od rodzaju nieobecności. [przykład 2]

PRZYKŁAD 2

Łączenie uprawnień rodzicielskich z pracą

Pracownica zatrudniona na 7/8 etatu zakończyła urlop macierzyński dnia 15 lipca br., a od 16 lipca przeszła na urlop rodzicielski płatny 70 proc. Od tego też dnia, na swój wniosek, łączy urlop rodzicielski z pracą na 1/4 etatu. Pracodawca, uznając ten wniosek, udzielił pracownicy urlopu rodzicielskiego na pozostałą część wymiaru czasu pracy – 5/8 etatu. We wrześniu do pracodawcy wpłynęło zwolnienie lekarskie z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w okresie 8–12 (5 dni). Wynagrodzenie pracownicy jest ustalone w stawce godzinowej 28,50 zł. Otrzymuje również miesięczne premie w wysokości 100 zł, pomniejszane proporcjonalnie do okresów nieobecności. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego wynosi 4314,50 zł.

Pracownicy przysługuje za wrzesień 70-proc. zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego, z tym, że obniżony odpowiednio w związku z łączeniem go z pracą oraz 80-proc. zasiłek opiekuńczy, którego podstawę stanowi wynagrodzenie za sierpień, w wysokości 1070 zł:

28,50 zł x 40 godz. (wymiar czasu pracy dla sierpnia, dla 1/4 etatu) = 1140 zł,

1140 zł + 100 zł = 1240 zł,

1240 zł – 13,71 proc. x 1240 zł = 1070 zł.

Zasiłek opiekuńczy za 5 dni:

1070 zł: 30 = 35,67 zł,

35,67 zł x 80 proc. = 28,54 zł,

28,54 zł x 5 dni = 142,70 zł.

Natomiast 70-proc. zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy w wysokości zmniejszonej proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej w czasie urlopu rodzicielskiego, tj. zmniejszonej o 2/7

(1/4 : 7/8 = 2/7, tj. 0,29).

Za okres urlopu przypadającego na wrzesień, tj. za 30 dni, pracownica powinna otrzymać zasiłek macierzyński w kwocie:

4314,50 zł – podstawa wymiaru zasiłku,

4314,50 zł: 30 = 143,82 zł – pełna dniówka zasiłku macierzyńskiego (100 proc.),

143,82 zł x 70 proc. = 100,67 zł – dniówka zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego,

100,67 zł x 0,29 = 29,19 zł – kwota zmniejszenia dniówki zasiłku macierzyńskiego,

100,67 zł – 29,19 zł = 71,48 zł – nowa dniówka zasiłku macierzyńskiego,

71,48 zł x 30 dni urlopu we wrześniu = 2144,40 zł – zasiłek macierzyński za urlop rodzicielski.

Podsumowując, za wrzesień, gdzie wymiar czasu pracy dla 1/4 wyniósł 44 godziny, pracownica powinna otrzymać:

  • wynagrodzenie za 34 godziny pracy (44 godz. – 10 godz. opieki w dniach 8–10 września, zgodnie z rozkładem czasu pracy) x 28,50 zł = 969 zł,
  • premię w wysokości 83,35 zł (100 zł: 30 = 3,33 zł; 3,33 zł x 5 dni zasiłku opiekuńczego = 16,65 zł; 100 zł – 16,65 zł = 83,35 zł),
  • zasiłek macierzyński 70 proc. z obniżonej dniówki za okres trwania urlopu rodzicielskiego połączonego pracą – 2144,40 zł
  • zasiłek opiekuńczy 80 proc. za 5 dni – 142,70 zł.

Gdyby pracownik np. zachorował już w pierwszym miesiącu pracy łączonej z zasiłkiem macierzyńskim, to podstawę wymiaru przysługującego mu wynagrodzenia chorobowego stanowiłoby wynagrodzenie, jakie osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia. [przykłady 3 i 4]

PRZYKŁAD 3

Ustalanie podstawy chorobowego po zmianie wymiaru etatu

Pracownica z przykładu 1 zachorowała w sierpniu. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowiłoby wynagrodzenie pracownika za sierpień, po uzupełnieniu. W trakcie lipca pracownica zmieniła bowiem wymiar czasu pracy co oznacza, że należy ten miesiąc potraktować jak niepełny miesiąc zatrudnienia. Wynagrodzenie w stawce godzinowej traktuje się jak stałe, co oznacza, że podstawę wynagrodzenia chorobowego stanowiłoby wynagrodzenie za sierpień będące iloczynem stawki oraz liczby godzin, jakie pracownica by przepracowała w sierpniu na 1/4 etatu, gdyby nie choroba.

Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego wyniosłaby również 1240 zł, a po odliczeniu części składkowej – 1070 zł.

PRZYKŁAD 4

Skutki zwolnienia lekarskiego

Pracownica od 1 września br. łączy pobieranie zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/4 etatu. Jednak pod koniec września zachorowała. Przysługuje jej wynagrodzenie chorobowe, którego podstawę wymiaru stanowi pensja za wrzesień, po uzupełnieniu wg zasad obowiązujących dla składników stałych lub zmiennych (art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej), w zależności od tego, jak pracownica jest wynagradzana. Jeśli na niższym etacie jest wynagradzana stałą stawką miesięczną np. 2000 zł, to ta stawka po odliczeniu 13,71 proc. stanowi podstawę chorobowego. Jeśli jest to pensja zmienna np. akordowa, wówczas wynagrodzenie miesięczne, które pracownica osiągnęłaby, gdyby przepracowała cały miesiąc, ustala się poprzez podzielenie płacy osiągniętej za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których została ona osiągnięta i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownica była obowiązana przepracować w danym miesiącu (jeśli przepracowała choćby jeden dzień).

Ubezpieczenia społeczne

Pracownik, który łączy urlop rodzicielski i pobieranie zasiłku macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z obu tytułów (art. 9 ust. 1d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Oznacza to, że podlega ubezpieczeniom w pełnym zakresie z tytułu pracy w obniżonym wymiarze oraz ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. ©℗

Podstawa prawna

• art. 31 ust. 1–3, ust. 4a, art. 35 ust. 1, art. 37 ust. 1, art. 40, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 257; ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 620)

• art. 6 ust. 1 pkt 1, pkt 19, art. 9 ust. 1d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350; ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 1216)

• art. 182[1a], art. 182[1e] ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2025 r. poz. 277; ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 1871)