Renta wdowia: kto i na jakich zasadach może ją otrzymać

Od 1 stycznia 2025 r. weszły w życie przepisy regulujące nowe zasady ustalania zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych z rentą rodzinną po zmarłym małżonku, potocznie nazywane rentą wdowią. Przepisy te nie wprowadziły żadnego nowego świadczenia, a jedynie nowe zasady wypłaty funkcjonujących już dotychczas świadczeń.

Zgodnie z nowymi regulacjami osobie uprawnionej do renty rodzinnej po zmarłym małżonku (wdowie/wdowcowi) oraz do innego świadczenia emerytalno-rentowego wymienionego w przepisach (np. emerytury) wypłaca się:

• 100 proc. przysługującej renty rodzinnej oraz 15 proc. innego świadczenia emerytalno-rentowego albo
• 100 proc. innego świadczenia emerytalno-rentowego oraz 15 proc. renty rodzinnej.

Wypłata zbiegających się świadczeń na nowych zasadach zależy od spełnienia kilku warunków, tj.

• posiadania ustalonego prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku oraz innego świadczenia emerytalno-rentowego wymienionego w przepisach,
• osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
• nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego,
• pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka,
• niepozostawania w nowym związku małżeńskim.

Jeśli spełnia pani wszystkie wymienione warunki, może pani ubiegać się o ustalenie tzw. renty wdowiej. Skoro renta rodzinna po zmarłym mężu jest dla pani korzystniejsza, obok tego świadczenia będzie wypłacane 15 proc. przysługującej pani emerytury (od 1 stycznia 2027 r. – 25 proc. tego drugiego świadczenia).

Wysokość

Pobieram obecnie emeryturę, której wysokość wynosi po ostatniej waloryzacji 6150 zł. Mam też przyznaną rentę rodzinną po zmarłej małżonce, ale jej nie pobieram, gdyż jest niższa od mojej emerytury. Gdy dowiedziałem się o możliwości ustalenia renty wdowiej, zgłosiłem w tej sprawie wniosek. Czy mogę liczyć, że ZUS wypłaci mi rentę rodzinną w wysokości 15 proc.?

Zgodnie z przepisami dotyczącymi ustalania tzw. renty wdowiej suma świadczeń wypłacanych w zbiegu nie może przekroczyć trzykrotności kwoty najniższej emerytury (od 1 marca 2025 r. do 28 lutego 2026 r. – 5636,73 zł). W razie przekroczenia tego limitu wypłacane świadczenia obniża się do tego progu (według kolejności określonej w nowych przepisach). Oznacza to, że faktycznie rentę wdowią może uzyskać osoba, której wypłacane dotychczas świadczenie jest niższe od tego limitu.

Wniosek

Mam 67 lat i od ponad roku jestem na emeryturze. Trzy lata temu zmarła moja żona, po której pobierałem rentę rodzinną, zanim przeszedłem na emeryturę. Obecnie świadczenie jest zawieszone jako mniej korzystne od emerytury. Wiem, że od 1 lipca mogę mieć dodatkowo wypłacane 15 proc. renty rodzinnej w ramach renty wdowiej. Czy ZUS z urzędu podejmie mi wypłatę części świadczenia po żonie, czy muszę zgłosić w tym celu wniosek?

ZUS nie podejmie z urzędu wypłaty części renty rodzinnej. Konieczne jest zgłoszenie wniosku o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną.

Osoby, które zamierzają zgłosić wniosek papierowo, powinny skorzystać z formularza ERWD – ,,Wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną”. Formularz ten jest dostępny (w opcji do wydruku lub do wypełnienia i wydruku) na stronie internetowej www.zus.pl w zakładce ,,Wzory formularzy”. Formularz wniosku można również otrzymać we wszystkich placówkach ZUS. Wypełniony i podpisany wniosek należy złożyć osobiście w placówce ZUS lub wysłać pocztą.

Dokumenty

Oprócz własnego świadczenia (emerytury) mam ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu. W lipcu zamierzam zgłosić wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń w postaci renty wdowiej. Czy do wniosku muszę dołączyć określone dokumenty potwierdzające spełnienie warunków wymaganych do wypłaty świadczeń w zbiegu?

W celu ustalenia zbiegu świadczeń w postaci tzw. renty wdowiej przez osobę spełniającą wymagane warunki wystarczy zgłoszenie w tej sprawie wniosku. Jeśli wnioskodawca posłuży się formularzem ERWD, do takiego wniosku nie musi dołączać żadnych dokumentów. Formularz zawiera bowiem treść niezbędnych informacji i oświadczeń, na podstawie których ZUS ustali czy zostały spełnione wszystkie warunki wymagane do ustalenia tzw. renty wdowiej. W szczególności zawarte są tam dwa oświadczenia decydujące o spełnieniu tych warunków, tj.:

• oświadczenie o pozostawaniu we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka,
• oświadczenie o pozostawaniu/niepozostawaniu w nowym związku małżeńskim.

Prawo do renty rodzinnej

W 2018 r., po ukończeniu 65 lat, przeszedłem na emeryturę. Dwa lata później, w wieku 58 lat, zmarła moja żona, która w dniu śmierci nie była uprawniona do żadnego świadczenia emerytalno-rentowego. Nie ubiegałem się dotychczas o rentę rodzinną po małżonce, gdyż takie świadczenie byłoby dla mnie mniej korzystne (żona miała dużo niższe zarobki w trakcie swojej pracy zawodowej oraz dużo przerw w ubezpieczeniu). W związku z możliwością wypłaty części renty rodzinnej od 1 lipca b.r. zamierzam zgłosić wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń. Czy wraz z tym wnioskiem muszę również zgłosić wniosek o rentę rodzinną wraz z wymaganymi dokumentami, czy ZUS sam ustali rentę rodzinną w wyniku zgłoszenia wniosku o ustalenie renty wdowiej?

Jednym z warunków ustalenia i wypłaty tzw. renty wdowiej jest posiadanie ustalonego prawa do co najmniej dwóch świadczeń emerytalno-rentowych, w tym renty rodzinnej po zmarłym małżonku.

Osoby, które nie mają ustalonego prawa do renty rodzinnej, w celu wypłaty tego świadczenia w zbiegu z innym świadczeniem, oprócz wniosku o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (formularz ERWD), muszą również zgłosić wniosek o rentę rodzinną wraz z wymaganymi dokumentami.

Składając wniosek o rentę rodzinną, również warto skorzystać z wzoru przygotowanego przez ZUS (formularz ERR), który można pobrać ze strony internetowej www.zus.pl (w zakładce ,,Formularze”) lub otrzymać w każdej placówce ZUS.

Jeśli zmarły małżonek nie miał ustalonego prawa do świadczeń emerytalno-rentowych z ZUS, do wniosku o rentę rodzinną należy dołączyć dokumenty dotyczące przebiegu jego zatrudnienia, na podstawie których ZUS ustali, czy zmarłemu przysługiwałoby świadczenie emerytalno-rentowe, oraz obliczy wysokość tego świadczenia, tj. m.in.:

• „Informację o okresach składkowych i nieskładkowych” (formularz ERP-6),
• zaświadczenia pracodawców (świadectwa pracy) lub inne dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce (z wyłączeniem tych przypadających po 1998 r., które ZUS uwzględni na podstawie zapisów na koncie ubezpieczonego),
• dokumenty potwierdzające okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (świadectwa pracy, zaświadczenia pracodawców),
• formularz unijny „Informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej” (formularz E 207 PL) dotyczący osoby zmarłej – jeśli miała okresy ubezpieczenia w państwach UE/EFTA albo w Wielkiej Brytanii,
• zaświadczenia pracodawców potwierdzające wysokość wynagrodzenia, które stanowiło podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (np. wystawione na druku ERP-7) lub legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości zarobków,
• dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia za granicą osoby zmarłej – w państwach, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym lub w państwach członkowskich UE/EFTA albo w Wielkiej Brytanii.

Ponadto do wniosku o rentę rodzinną po zmarłym małżonku należy dołączyć:

• dokumenty stwierdzające datę urodzenia wnioskodawcy oraz datę urodzenia małżonka (np. odpisy skrócone aktów urodzenia wnioskodawcy oraz małżonka),
• dokument potwierdzający datę zgonu małżonka (odpis skrócony aktu zgonu małżonka),
• odpis skrócony aktu małżeństwa,
• dokument stwierdzający stan zdrowia, jeżeli przyznanie renty rodzinnej jest uzależnione od niezdolności do pracy.

ZUS czy KRUS

Pobieram z ZUS emeryturę. Oprócz tego mam ustalone prawo do rolniczej renty rodzinnej po zmarłym mężu przyznanej przez KRUS, które jest zawieszone jako mniej korzystne. Czy przysługuje mi wypłata dwóch świadczeń w ramach renty wdowiej i gdzie powinnam złożyć wniosek w tej sprawie? Czy zbiegające się świadczenia będzie mi wypłacał jeden organ?

Przepisy, które wprowadziły tzw. rentę wdowią, przewidują możliwość wypłaty w zbiegu z innym świadczeniem emerytalno-rentowym nie tylko renty rodzinnej przysługującej z powszechnego systemu emerytalnego (wypłacanej przez ZUS), lecz także renty rodzinnej z innych systemów ubezpieczeniowych lub zaopatrzeniowych (np. rolniczą rentę rodzinną wypłacaną przez KRUS, wojskową rentę rodzinną wypłacaną przez wojskowe biuro emerytalne czy policyjną rentę rodzinną wypłacaną przez Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA). Analogiczne rozwiązanie przewidziano dla wypłaty renty rodzinnej z systemu powszechnego w zbiegu ze świadczeniem emerytalno-rentowym z innych systemów ubezpieczeniowych lub zaopatrzeniowych (np. emeryturą rolniczą, emeryturą wojskową lub emeryturą policyjną).

Osoby, które są uprawnione do świadczeń z różnych systemów ubezpieczeniowych/zaopatrzeniowych wniosek w sprawie ustalenia tzw. renty wdowiej mogą zgłosić w obu organach wypłacających te świadczenia lub tylko w jednym z nich. W tym drugim przypadku, jeśli we wniosku o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną zgłoszonych w danym organie emerytalno-rentowym (np. w ZUS) zostanie wskazane świadczenie wypłacane przez inny organ (np. KRUS), to ten, do którego wpłynął wniosek, poinformuje o tym również drugi organ, który na podstawie tego wniosku rozpatrzy go we własnym zakresie.

Organ, który będzie kontynuował wypłatę świadczenia w dotychczasowej kwocie, zamiast decyzji przekaże świadczeniobiorcy stosowną pisemną informację.

W ramach tzw. renty wdowiej, każdy z organów, który przyznał dane świadczenie, będzie je wypłacał. W pani przypadku, w wyniku rozpatrzenia wniosku w sprawie renty wdowiej, ZUS będzie kontynuował wypłatę emerytury, a KRUS podejmie wypłatę 15 proc. rolniczej renty rodzinnej. ©℗