Czy przedsiębiorca może zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego z datą wsteczną

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które nie mają innych tytułów ubezpieczeniowych, podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla takiej osoby dobrowolne.

Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) zgłoszeń do ubezpieczeń dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Obowiązek ten co do zasady powiązany jest z rozpoczęciem prowadzenia działalności, co, jak się przyjmuje, następuje z dniem wpisu do CEIDG. Prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą mogą jednak skorzystać z tzw. ulgi na start określonej w ustawie – Prawie przedsiębiorców przez pierwsze 6 miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności. Przedsiębiorca nie podlega w tym czasie w ogóle ubezpieczeniom społecznym, nie ma więc także prawa do żadnych świadczeń (np. zasiłku chorobowego, macierzyńskiego).

Po zakończeniu ulgi na start przedsiębiorca z mocy prawa podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu. Zgłoszenie jest więc czynnością deklaratoryjną. Inaczej jest z ubezpieczeniem chorobowym, które jest dobrowolne. Jeśli chce mu podlegać, musi się do niego zgłosić i może być nim objęty dopiero od dnia zgłoszenia (art. 14 ust. 1 ustawy systemowej).

Zgłoszenie kilka dni wstecz

Wyjątek dotyczy sytuacji na początku prowadzenia działalności gospodarczej, czyli bezpośrednio po zakończeniu korzystania z ulgi na start. Wówczas przedsiębiorca ma 7 dni na zgłoszenie się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych – emerytalnego, rentowych i wypadkowego. W praktyce oznacza to możliwość rejestracji z datą wsteczną obejmującą kilka dni.

Jeżeli w tym samym czasie osoba prowadząca działalność zdecyduje się również przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, również to zgłoszenie może nastąpić z wcześniejszą datą. W każdej innej sytuacji – gdy zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego następuje niezależnie, po upływie tego terminu – nie ma już możliwości rejestracji wstecznej.

Dotyczy to również opisanego przypadku, w którym przedsiębiorczyni początkowo nie planowała przystępowania do ubezpieczenia chorobowego, ale zmieniła decyzję po stwierdzeniu ciąży. W takiej sytuacji zgłoszenie będzie skuteczne dopiero od dnia jego faktycznego dokonania. Fakt, że nie wiedziała o stanie ciąży w momencie rezygnacji z ubezpieczenia chorobowego, nie ma znaczenia.

Termin nieprzywracalny

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 20 czerwca 2018 r. (sygn. akt I UK 309/17), termin wyznaczony w art. 14 ust. 1 ustawy systemowej ma charakter zawity i nie ma podstaw do jego przywracania lub oceny przyczyn uchybienia. SN stwierdził, że w przypadku niezgłoszenia się do ubezpieczenia dobrowolnego ustawa systemowa nie przewiduje, aby objęcie ubezpieczeniem w późniejszym terminie mogło mieć skutek wsteczny wobec daty złożenia wniosku (z wyjątkiem przewidzianym w art. 36 ust. 4 ustawy systemowej), choćby przyczyny opóźnienia wystąpienia z wnioskiem o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym były niezawinione po stronie wnioskodawcy.

Praktyczne wyjaśnienie

Z kolei zastosowanie praktyczne art. 14 ust. 1 ustawy systemowej wyjaśnił Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia w wyroku z 5 stycznia 2022 r. (sygn. akt IV U 1306/21). W ocenie sądu, przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego następuje od daty wskazanej we wniosku, pod warunkiem że zgłoszenie zostało złożone w terminie 7 dni od momentu powstania obowiązku ubezpieczeń. Przykładowo, jeśli zleceniobiorca rozpoczyna pracę 1 lipca i chce od tego dnia podlegać również ubezpieczeniu chorobowemu, wystarczy, że zgłoszenie zostanie przesłane do ZUS najpóźniej 8 lipca. Wówczas ochrona ubezpieczeniowa obowiązuje od 1 lipca. Natomiast gdy zgłoszenie zostanie przekazane po tym terminie, ubezpieczenie chorobowe zacznie obowiązywać dopiero od dnia faktycznego złożenia wniosku, niezależnie od wskazanej w nim daty.

Prawo do świadczeń

W przypadku gdy przedsiębiorczyni przystąpi do ubezpieczenia chorobowego, prawo do zasiłku chorobowego uzyska dopiero po upływie 90 dni od daty zgłoszenia. Jest to tzw. okres wyczekiwania, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Natomiast w przypadku zasiłku macierzyńskiego taki warunek nie obowiązuje – świadczenie to przysługuje, jeśli poród nastąpi w czasie, gdy kobieta podlega ubezpieczeniu chorobowemu, niezależnie od długości tego okresu. ©℗