Składka roczna w przypadku osób opodatkowanych na zasadach ogólnych i według stawki liniowej jest ustalana za okres roku składkowego, który trwa od 1 lutego do 31 stycznia roku następnego. Czyli przy rozliczeniu składanym aktualnie jest to okres od 1 lutego 2024 r. do 31 stycznia 2025 r. Natomiast przy ryczałcie rok składkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 proc. przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych i ryczałcie oraz 4,9 proc. przy opodatkowaniu według stawki liniowej.

Podstawa wymiaru składki

W przypadku rozliczania się na zasadach ogólnych i podatku liniowym podstawę wymiaru składki stanowi dochód z działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym ten, za który opłacana jest składka.

Ważna definicja

Roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność pozarolniczą, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, 2, 3, 4 i 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 118 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, opłacających podatek dochodowy na zasadach określonych w art. 27, art. 30c lub art. 30ca ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy jako różnica między:

  • osiągniętymi przychodami w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
  • poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z uwzględnieniem art. 14c, art. 22 ust. 4a, art. 22 ust. 14c, art. 22 ust. 4a i 4b oraz art. 24 ust. 1 i ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
  • pomniejszony o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. ©℗

Jeżeli obliczona podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w danym miesiącu jest niższa od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego, podstawę za ten miesiąc stanowi ta kwota.

Miesięczna podstawa wymiaru składki nie może być więc niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Przyjęto jedną stawkę kwoty minimalnej na cały rok składkowy od 1 lutego 2024 r. do 31 stycznia 2025 r. w wysokości minimalnej pensji obowiązującej w pierwszym dniu roku składkowego (4242 zł).

W związku z tym podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za 2024 r. nie może być niższa niż wskazana kwota za miesiące od lutego 2024 r. do stycznia 2025 r. Składka wynosi 381,78 zł (tj. 9 proc. x 4242 zł). Roczna składka ustalana od podstawy rocznej, którą stanowi dochód za dany rok kalendarzowy, nie może być niższa niż kwota odpowiadająca 9 proc. iloczynu liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku kalendarzowym, za który ustalany był dochód i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego.

W przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych miesięczna podstawa wymiaru składki (w 2024 r.) ustalana jest w zależności od uzyskanych przychodów.

Dla osób, które prowadzą pozarolniczą działalność albo korzystają z ulgi na start i osiągały przychody z działalności gospodarczej oraz stosują opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych podstawę wymiaru składki stanowiła od 1 stycznia 2024 r. kwota:

  • 4 660,71 zł, tj. 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (dalej: u.z.p.d.), osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczyły kwoty 60 tys. zł (składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosiła 419,46 zł, tj. 9 proc. podstawy wymiaru składki),
  • 7 767,85 zł, tj. 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu u.z.p.d., osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczyły kwotę 60 tys. zł i nie przekroczyły kwoty 300 tys. zł (składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosiła 699,11 zł, tj. 9 proc. podstawy wymiaru składki),
  • 13 982,13 zł, tj. 180 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu u.z.p.d., osiągnięte od początku roku kalendarzowego, przekroczyły kwotę 300 tys. zł (składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosiła 1258,39 zł, tj. 9 proc. podstawy wymiaru składki).

Podczas przygotowywania dokumentu z rocznym rozliczeniem, program automatycznie podpowie płatnikowi potrzebne dane. Wykorzysta do tego informacje zapisane w systemie, które pochodzą z dokumentów rozliczeniowych przesłanych przez płatnika do ZUS za dany rok – składkowy (w przypadku podatku liniowego i skali podatkowej) albo kalendarzowy (dla ryczałtu ewidencjonowanego). Program uwzględni także dokumenty, które ZUS sam sporządził lub poprawił z urzędu.

Kogo dotyczy rozliczenie roczne

Każda osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która w 2024 r. podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu i była opodatkowana:

  • podatkiem liniowym,
  • według skali podatkowej lub
  • ryczałtem ewidencjonowanym,

– ma obowiązek rozliczyć w skali roku należne składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Rozliczenie pozwala ustalić kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne należnej za dany rok na podstawie przychodów/dochodów w nim osiągniętych.

Płatnik opodatkowany ryczałtem ewidencjonowanym może ustalać miesięczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie przychodu bieżącego lub na podstawie przychodu ubiegłorocznego (o ile spełniał do tego warunki wskazane w ustawie, m.in. prowadził działalność przez cały poprzedni rok). Bez znaczenia jest, którą formę płatnik wybrał w ustalaniu miesięcznych składek za 2024 r. Musi ustalić roczną podstawę i składkę w oparciu o przychód uzyskany w 2024 r.

Ważne! Przedsiębiorca nie składa rocznego rozliczenia, jeśli działalność była zawieszona przez cały 2024 r., chyba że została wznowiona od stycznia 2025 r. i płatnik od tego momentu jest opodatkowany na zasadach ogólnych. W takim przypadku musi przekazać roczne rozliczenie za rok 2024, w którym zostanie ustalona roczna składka w styczniu 2025 r.

Działalność rozpoczęta w styczniu 2025 r.

Osoba, która w styczniu 2025 r. rozpoczęła działalność gospodarczą, musi także złożyć rozliczenie roczne i wykazać miesiąc – styczeń 2025 r. Jeżeli przedsiębiorca rozpoczął działalność gospodarczą od 1 stycznia 2025 r. i jako formę rozliczenia wybrał podatek liniowy lub skalę podatkową, konieczne jest rozliczenie roczne składki zdrowotnej za 2025 r. Przy tym sposobie opodatkowania roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustala się za rok składkowy, który trwa od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego (od 1 lutego 2024 r. do 31 stycznia 2025 r.).

Jak wypełnić ZUS RCA i ZUS DRA

Podczas sporządzania tych dokumentów płatnik musi wskazać rok, za który dokonuje rocznego rozliczenia oraz formę opodatkowania. Powinien też podać kwotę ustalonego dochodu lub przychodu za rok 2024 w zależności od formy opodatkowania, jaką stosował w 2024 r. Kwoty dochodów/przychodów w raportach miesięcznych niekoniecznie muszą odpowiadać ustalonemu rocznemu dochodowi/przychodowi.

W polach 09, 16 i 23 bloku rocznego rozliczenia płatnik musi podać sumę należnych miesięcznych składek w ramach danej formy opodatkowania. W tych polach powinien uwzględnić składki wykazane w dokumentach rozliczeniowych złożonych za okres:

  • od lutego 2024 do stycznia 2025 r. dla formy opodatkowania – podatek liniowy, skala podatkowa,
  • od stycznia do grudnia 2024 r. dla formy opodatkowania ryczałt ewidencjonowany.

Jakie mogą być skutki

Płatnik będzie miał nadpłatę składek na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku, gdy roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne wyliczona od rocznej podstawy jej wymiaru jest niższa niż suma miesięcznych należnych składek, które wynikają ze złożonych przez niego dokumentów rozliczeniowych za rok składkowy/kalendarzowy. Wniosek płatnika o zwrot nadpłaty będzie udostępniony na jego profilu na PUE ZUS.

Z kolei płatnik będzie miał niedopłatę składek na ubezpieczenie zdrowotne, gdy opodatkowany w formie ryczałtu za poszczególne miesiące płacił składkę na ubezpieczenie zdrowotne według I limitu przychodów, a pod koniec roku ten limit przekroczył. Wówczas za te wcześniejsze miesiące będzie musiał dopłacić składkę w rozliczeniu rocznym. [przykłady 1, 2]

PRZYKŁAD 1

Nadpłata składek za 2024 r.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą i opodatkowana według stawki liniowej w 2024 r. uzyskiwała dochód w wysokości po 20 000 zł miesięcznie. Jednak w lipcu dochód wynosił 1000 zł, a w sierpniu działalność przyniosła stratę w wysokości – 5000 zł. Za lipiec i sierpień składka na ubezpieczenie zdrowotne została zapłacona w wysokości po 381,78 zł.

Zsumowany dochód to: 196 000 zł (20 000 zł x 10 + 1000 zł – 5 000 zł).

Należna składka zdrowotna wyniosła 9604 zł (196 000 zł x 4,9 proc.), a zapłacone składki to łącznie 10 563,52 zł [9 800 zł (10 miesięcy x 20 000 zł x 4,9 proc.) + 381,78 zł (za lipiec) + 381,78 zł (za sierpień)].

Nadpłata składki zdrowotnej wynosi 959,52 zł.

PRZYKŁAD 2

Obowiązek dopłaty

Osoba prowadząca działalność opodatkowana w formie ryczałtu za okres od stycznia do września opłacała składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości po 419,46 zł (tj. 9 proc. podstawy wymiaru składki). Za październik, listopad i grudzień składkę zdrowotną opłaciła w wysokości po 699,11 zł. Jej przychód za 2024 r. wyniósł 100 000 zł.

Wobec tego składka zdrowotna roczna wynosi 8389,32 zł (po 699,11 zł za miesiąc).

Suma zapłaconych składek to 5872,47 zł (9 miesięcy x 419,46 zł + 3 miesiące x 699,11 zł).

Niedopłata składki wynosi 2516,85 zł.

Odliczenie składki zdrowotnej od podatku

Osoba prowadząca działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym, składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone za siebie w ramach tej działalności może:

  • zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów albo
  • odliczyć od dochodu.

Łączna wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów lub odliczonych od dochodu nie może przekroczyć w roku 2024 11 600 zł.

W przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem może ona pomniejszyć przychody z tej działalności o 50 proc. zapłaconych w roku podatkowym składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych za siebie w związku z tą działalnością.

Czy przy rozliczeniu działalności gospodarczej na ryczałcie do zliczenia rocznej składki zdrowotnej za 2024 r. trzeba uwzględnić składki zdrowotne z deklaracji ZUS RCA za okres od stycznia 2024 r. do grudnia 2024 r. czy tylko wpłacone w 2024 r., czyli od grudnia 2023 r. do listopada 2024 r. (składka za grudzień 2024 r. nieuwzględniona, bo wpłacona w styczniu 2025 r.)?

Składkę za grudzień 2024 r. należy uwzględnić. W przypadku rozliczenia w formie ryczałtu uwzględniamy składki zdrowotne należne za okres od 1 stycznia 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. Wobec tego w rozliczeniu należy uwzględnić także składkę na ubezpieczenie zdrowotne za grudzień 2024 r., która została zapłacona już w 2025 r.

W raporcie rozliczeniowym (deklaracji) osoba prowadząca działalność powinna wykazać składkę zdrowotną od ustalonej podstawy, tj. przychodu.

Czy mimo zawieszenia działalności na cały rok 2025 składam rozliczenie roczne składki zdrowotnej z kwotą 0 zł?

Jeżeli działalność była opodatkowana w formie ryczałtu i była zawieszona przez cały ubiegły rok, osoba prowadząca działalność gospodarczą nie składa rozliczenia rocznego za 2024 r. Gdy natomiast działalność była opodatkowana na zasadach ogólnych albo w formie podatku liniowego, to rozliczenia rocznego nie należy składać, gdy działalność jest zawieszona także w styczniu br. Gdyby działalność została wznowiona w styczniu 2025 r., to rozliczenie roczne trzeba złożyć, gdy rok składkowy dotyczy okresu od 1 lutego 2024 r. do 31 stycznia 2025 r.

Płatnik na ryczałcie nadpłacał składkę zdrowotną, bo wiedział, że przekroczy 300 tys. zł. Czy sporządzając PIT-28, może odliczyć 50 proc. wszystkich wpłaconych składek zdrowotnych?

Tak. Osoba prowadząca działalność gospodarczą opodatkowaną w formie ryczałtu może odliczyć od uzyskanego przychodu 50 proc. zapłaconych składek zdrowotnych.

W 2024 r. płatnik prowadził działalność opodatkowaną na zasadach ogólnych, a od 1 stycznia 2025 r. zmienił formę opodatkowania na ryczałt. Jaki okres uwzględnić w rozliczeniu rocznym?

W takim przypadku w rozliczeniu rocznym należy uwzględnić okres od 1 lutego 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. Zsumowany dochód za ten okres będzie podstawą do ustalenia składki rocznej. Z uwagi na zmianę formy opodatkowania na ryczałt, rozliczenie stycznia 2025 r. nastąpi w rozliczeniu rocznym składanym za 2025 r. ©℗

Podstawa prawna

• art. 81 ust. 2na–2nd ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146, ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 304)

• art. 9, art. 10, art. 14, art. 22, art. 24 ust. 1–2b, art. 44 ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163; ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 368)

• art. 11 ust. 1h–1j, art. 21 ust. 1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 776; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1593)