Kiedy jest konieczne oskładkowanie wynagrodzenia z angażu i umowy zlecenia

W rozpatrywanym stanie faktycznym nie można z góry przesądzić, że zleceniobiorca zostanie uznany za pracownika i spółka X będzie musiała opłacać za niego składki od wynagrodzenia uzyskanego w spółce Y. Jednak fakt powiązania kapitałowego między spółkami będzie dla ZUS argumentem za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa).

Na podstawie umowy cywilnoprawnej

Zgodnie z tym przepisem za pracownika, w rozumieniu ustawy systemowej, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

W tego typu przypadkach ma zastosowanie także art. 18 ust. 1a ustawy systemowej, zgodnie z którym w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe takiej osoby uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej jest oskładkowane nie tylko składką emerytalną i rentową, ale także wypadkową i chorobową. Wynagrodzenie z tego kontraktu wpłynie więc na wysokość świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego i chorobowego.

Praca na rzecz pracodawcy

Szczególnie problematyczna do oceny jest druga z sytuacji określona w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, a więc gdy pracownik zawiera umowę cywilnoprawną z innym niż pracodawca podmiotem, ale wykonuje pracę na rzecz swojego pracodawcy. Przepisy nie definiują, co oznacza „praca na rzecz pracodawcy”. Podkreśla się jednak, że czynnikiem decydującym o tym, na rzecz jakiego podmiotu praca była wykonywana, jest ostateczny jej efekt, czyli który podmiot ostatecznie korzysta z wykonania umowy. Podkreśla się przy tym, że nie jest wymagane, aby pracownik wykonywał w ramach umowy zlecenia takie same czy nawet podobne czynności, jak w ramach stosunku pracy.

O ocenie sytuacji nie przesądzi więc wskazany argument, że pracownicy spółki X, działając jako zleceniobiorcy w spółce Y, będą wykonywali inne czynności niż należące do obowiązków pracowniczych.

Powiązanie kapitałowe

W przedstawionym stanie faktycznym znaczenie ma to, że pracodawca i zleceniodawca są powiązani kapitałowo. Ich udziały należą bowiem do tej samej osoby. Co prawda są to odrębne podmioty, ale fakt ich powiązania nie pozostaje bez wpływu na ocenę sytuacji pracowników, którzy są zleceniobiorcami, w kontekście art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

Sąd Najwyższy w wyroku z 13 sierpnia 2024 r. (sygn. akt II USKP 30/24) podał, że sam fakt powiązań kapitałowych jeszcze nie przesądza o zastosowaniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

Konieczne jest jeszcze zbadanie, czy między spółkami doszło do porozumienia. Może tu chodzić o każdy rodzaj umowy o współpracę, którego przedmiotem było określone zadanie. Dla ZUS, a następnie dla oceniającego ewentualne odwołanie od decyzji do sądu, znaczenie będzie miała intensywność relacji zachodzących między pracownikiem i efektami jego pracy wykonywanej w ramach umowy cywilnoprawnej a korzyściami uzyskiwanymi przez pracodawcę z tej pracy i zakresu nadzoru przez niego sprawowanego w procesie realizacji umowy cywilnoprawnej.

SN podkreślił, że jest tak też wtedy, gdy zakres obowiązków wynikających z umowy zlecenia jest odmienny od obowiązków objętych umową o pracę, a miejsce wykonania umowy zlecenia znajduje się poza miejscem świadczenia umowy o pracę.

W sytuacji powiązania kapitałowego pracodawcy i zleceniodawcy – zlewających się w jedną ekonomiczną całość – nie ulega wątpliwości, że mamy do czynienia z wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy.

Finansowanie wynagrodzenia

Przy ocenie, czy należy zastosować art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, bierze się pod uwagę także kryterium pochodzenia środków finansujących wynagrodzenie pracowników dodatkowo zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Jak wskazał SN w wyroku z 13 sierpnia 2024 r. (sygn. akt II USKP 113/23) finansowanie przez pracodawcę w jakikolwiek sposób wynagrodzenia z tytułu świadczenia na jego rzecz pracy przez pracownika na podstawie umowy zawartej z osobą trzecią przemawia (ale nie przesądza) za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Z kolei brak takiego finansowania przemawia przeciwko zastosowaniu tego przepisu, o ile nie stwierdzi się w danym stanie faktycznym dodatkowych okoliczności wskazujących na działania sprzeczne z celami tego przepisu.

Elementem koniecznym do zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest każdorazowo przepływ finansowy od płatnika składek (pracodawcy) do podmiotu trzeciego (zleceniodawcy), z którego opłacane są usługi wykonywane przez pracownika płatnika. ©℗