Pracowałem w gospodarstwie rolnym od 18. do 45. roku życia – mówi pan Ryszard. – Później sprzedałem ziemię i wyjechałem do miasta, gdzie od kilkunastu lat jestem zatrudniony jako ślusarz. Wkrótce osiągnę stosowny wiek i zastanawiam się, którą emeryturę wybrać – przysługującą z ZUS czy KRUS. Która opcja jest dla mnie korzystniejsza? Może jest jakiś sposób, aby pobierać oba świadczenia jednocześnie – pyta czytelnik.
Urodzonym po 31 grudnia 1948 r. emerytura z systemu powszechnego przysługuje bez względu na wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych. Czas trwania aktywności zawodowej ma jednak wpływ na wysokość świadczenia. Ci, którzy przyszli na świat wcześniej, muszą wykazać odpowiedni staż pracy. Do niedawna prawo do emerytury przysługiwało 65-letnim mężczyznom i 60-letnim kobietom. Jednak przeprowadzona reforma znacznie zaostrzyła wymagania – wiek uprawniający do świadczenia zwiększa się o miesiąc na każdy kwartał dla panów urodzonych po 31 grudnia 1947 roku i pań urodzonych po 31 grudnia 1952 roku. Aż do osiągnięcia 67 lat.
Wiele wskazuje jednak na to, że powyższe założenia wkrótce będą nieaktualne. Jest bowiem bardzo prawdopodobne przywrócenie poprzednio obowiązującego wieku emerytalnego. Jednak na wysokość świadczenia znacznie większy wpływ niż dotychczas ma wywierać osiągnięty staż pracy. Warto wiedzieć, że są tacy, którzy mogą się udać na zasłużony odpoczynek w młodszym wieku. Osoby, które przepracowały 15 lat w warunkach szczególnych na dzień 31 grudnia 1998 r. i wykażą 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, mają prawo do wcześniejszej emerytury. Uprzywilejowane są także pewne grupy zawodowe. Na przykład górnicy, którzy udowodnią 25-letni okres pracy, z czego 15 lat przepracowali na przodku, uzyskują świadczenia już w 50. roku życia.
Aby uzyskać prawo do emerytury rolniczej, trzeba osiągnąć podobny wiek jak w przypadku emerytury powszechnej. Warunkiem pozyskania świadczeń z KRUS jest ponadto legitymowanie się 25-letnim okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. W pewnych przypadkach można jednak liczyć na korzystniejsze traktowanie. Wcześniejsza emerytura rolnicza przysługuje bowiem 60-letnim mężczyznom i 55-letnim kobietom. Muszą jednak opłacać składki na ubezpieczenie przez 30 lat. Ustawa wymaga też zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. W grę wchodzi sprzedaż gospodarstwa, nie jest też wykluczone sporządzenie umowy darowizny np. na rzecz członka rodziny.
Często się tak zdarza, że w trakcie aktywności zawodowej rolnicy zaprzestają prowadzenia gospodarstwa i zatrudniają się na umowę o pracę. Wówczas składki ubezpieczeniowe są odprowadzane do dwóch instytucji – ZUS i KRUS. To, jak potraktowane zostaną takie osoby, zależy od ich wieku. Urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. muszą zdecydować się na jedno ze świadczeń. Oznacza to, że nie mogą pobierać jednocześnie dwóch emerytur. Uwaga! Po wyborze świadczenia nie ma już możliwości zmiany decyzji. Pewnym złagodzeniem tych surowych regulacji jest możliwość zaliczania okresów podlegania ubezpieczeniu w odrębnych systemach.
Z informacji podanych przez pana Ryszarda wynika, że wkrótce osiągnie wiek emerytalny, urodził się więc po 31 grudnia 1948 roku. Takie osoby objęte są odmienną regulacją. KRUS nie zalicza im okresów zusowskich. Natomiast ZUS zwiększa wymiar emerytury pracowniczej o czas prowadzenia gospodarstwa tylko wtedy, gdy nie ma możliwości przyznania emerytury rolniczej. Trzeba jednak wiedzieć, że osoby, które uzyskają prawo do pobierania świadczeń z KRUS i ZUS, mogą je otrzymywać jednocześnie i w pełnej wysokości. Gdy spełnione są wszystkie warunki, organy rentowe wypłacą więc zarówno emeryturę rolniczą, jak i pracowniczą. Czytelnik podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników ponad 25 lat. W jego przypadku nie ma więc konieczności decydowania o tym, które ze świadczeń będzie korzystniejsze. Z dniem osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego spełni bowiem wszystkie warunki, aby starać się o emeryturę rolniczą. Jednocześnie powinien złożyć wniosek do ZUS o emeryturę pracowniczą, której przyznanie nie jest już zależne od stażu pracy.
Ważny jest staż i data urodzenia
Urodzony przed 1 stycznia 1949 roku
Wnioskodawca w okresie aktywności zawodowej prowadził gospodarstwo rolne i był zatrudniony na umowę o pracę. Chciał uzyskać emeryturę rolniczą, gdyż uważał, że będzie dla niego korzystniejsza. KRUS odmówił jednak przyznania świadczenia. W argumentacji wskazał, że wnioskodawca wybrał już emeryturę pracowniczą, a gospodarstwo prowadził jedynie 16 lat i 3 miesiące. Rolnik nie dał za wygraną i sprawa zawędrowała aż do Sądu Najwyższego. Skład sędziowski przyznał rację organowi rentowemu. W uzasadnieniu SN podał, że emeryt, który wybrał już świadczenia z ubezpieczenia pracowniczego, nie ma prawa zmienić swej decyzji. Uzyskanie świadczenia z ZUS wyklucza skuteczność późniejszego wniosku o przyznanie emerytury z KRUS.
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2007 r., sygn. akt II UK 164/06.
Urodzona po 31 grudnia 1948 roku
KRUS odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury rolniczej, gdyż nie osiągnęła wymaganego 25-letniego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Decyzja ta została zaskarżona. Odwołująca podała, że chociaż była zatrudniona na umowę o pracę, to jednocześnie prowadziła gospodarstwo i opłacała z tego tytułu składki. Sąd okręgowy oddalił odwołanie skarżącej. Wnioskodawczyni jednak nie poddała się i złożyła apelację. Opłaciło się, bo sąd apelacyjny uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu podał, że podleganie ubezpieczeniu pracowniczemu nie wyklucza opłacania składek z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego. Skarżąca nabyła prawo do emerytury zusowskiej, co do której prawo nie jest uzależnione od okresów składkowych i nieskładkowych, ale od posiadania składek zewidencjonowanych na koncie. Tym samym nie ma przeszkód, aby uznać okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i przyznać dwie emerytury.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16 lipca 2014 r., sygn. akt III Aua 1941/13.
Podstawa prawna
Art. 4 pkt 13, art. 10 ust. 3, art. 24 ust. 1, 1a, 1b, art. 27 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 887). Art. 19 ust. 1b, ust. 2, art. 20 ust. 1–3 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2015 r. poz. 704 ze zm.).