Gdy ubezpieczenie ustanie w trakcie udzielonego urlopu 
rodzicielskiego, wypłata zasiłku macierzyńskiego trwa

Okres wypowiedzenia umowy o pracę kończy się 31 października. Czy mogę w tym czasie złożyć wniosek o 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla ojca i otrzymywać z tego tytułu zasiłek macierzyński? Czy zakończenie zatrudnienia oznacza też koniec wypłaty zasiłku macierzyńskiego?

Aby odpowiedzieć na te pytania, należy odwołać się do przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) oraz kodeksu pracy (dalej: k.p.).

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy zasiłkowej zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

• urodziła dziecko;
• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia (dotyczy tylko ojca);
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego ‒ do 10. roku życia (dotyczy także ojca).

Rozszerzenie uprawnień do zasiłku macierzyńskiego wynika z art. 29a ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami k.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

Zdaniem ZUS

Prawo do urlopu rodzicielskiego określone zostało w art. 1821a k.p. Zgodnie z par. 1 pracownicy rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:

• 41 tygodni ‒ w przypadku urodzenia jednego dziecka;
• 43 tygodni ‒ w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka.

Zgodnie zaś z par. 2 pracownicy rodzice dziecka, które otrzymało zaświadczenie o ciężkiej chorobie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze odpowiednio do 65 oraz 67 tygodni.

Co szczególnie istotne, pula tego urlopu przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. Każdemu z rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z powyższej puli. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka. Z praktyki wynika, że najczęściej matka dziecka wykorzystuje maksimum swojego urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni, co powoduje, że ojcu dziecka pozostaje 9 tygodni tego urlopu.

Nie ma przepisu, który zakazywałby występowania z wnioskiem o udzielenie urlopu rodzicielskiego w okresie wypowiedzenia. Trzeba przy tym pamiętać, że wniosek w tej sprawie składa się na co najmniej 21 dni przed planowaną datą rozpoczęcie urlopu rodzicielskiego. Co oczywiste, sam urlop będzie mógł być udzielony jedynie na dni pracy, a więc w opisywanym przypadku maksymalnie do końca okresu wypowiedzenia. Powstaje jednak pytanie, co z zasiłkiem macierzyńskim za okres po upływie okresu wypowiedzenia. Odpowiedź można znaleźć w „Komentarzu do ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ‒ wybrane zagadnienia”, stanowiącego załącznik do wytycznych nr 994800/0200/16/2023 członka zarządu nadzorującego Pion Świadczeń i Orzecznictwa ZUS z 21 sierpnia 2023 r. W komentarzu tym czytamy, że ustanie zatrudnienia w okresie, przez który może przysługiwać pracownicy lub pracownikowi urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński, nie pozbawia ich możliwości wystąpienia w czasie zatrudnienia z wnioskiem o udzielenie tego urlopu i wypłatę zasiłku macierzyńskiego. ZUS informuje, że w takim przypadku wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego powinien być złożony zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach kodeksu pracy. Zdaniem ZUS „dotyczy to także sytuacji, gdy w trakcie trwania tego urlopu umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu. Jeżeli wnioskowany okres urlopu, także w pełnym wymiarze, wykracza poza ostatni dzień zatrudnienia, to pracodawca urlopu rodzicielskiego udziela wyłącznie do dnia zakończenia stosunku pracy. Za pozostały wnioskowany okres przysługuje zasiłek macierzyński”. Zatem należy uznać, że ZUS będzie wypłacał zasiłek także za okres po zakończeniu okresu wypowiedzenia.

przykład

W jakiej wysokości zasiłek rodzicielski?

Pozostaje odpowiedzieć na pytanie, w jakiej wysokości zasiłek będzie wypłacany. Skoro ojciec zamierza wystąpić o 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, to można się spodziewać, że matka dziecka wykorzystała już 32 tygodnie urlopu. Zapewne wystąpiła o zasiłek na podstawie art. 30a ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z tym przepisem matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu 9 tygodni przysługujących ojcu dziecka. W takim przypadku przysługuje jej zasiłek w wysokości 81,5 proc. za cały ten okres, ojcu zaś za 9 tygodni urlopu rodzicielskiego ‒ w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. ©℗