Resort pracy chce ograniczyć dwutorowe orzekanie o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zarówno przez sądy powszechne, jak i administracyjne. A to może oznaczać przekazanie pełni władzy organowi rentowemu.
– ZUS powinien się zajmować wpisywaniem stanowisk do wykazów miejsc pracy, na których są zatrudnieni wykonujący prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – stwierdził wczoraj Marcin Zieleniecki, wiceminister pracy, podczas posiedzenia zespołu problemowego ds. ubezpieczeń społecznych Rady Dialogu Społecznego. Rządowa propozycja podzieliła uczestników dialogu społecznego.
Boją się cięć
Obecne przepisy zakładają, że tylko Państwowa Inspekcja Pracy może prowadzić kontrolę stanowisk (oraz wpisywać nowe do już istniejących wykazów) uprawniających do emerytur pomostowych. Rząd chce to zmienić. – To zaskakująca propozycja, bowiem ZUS będzie się starał ograniczać liczbę takich stanowisk, żeby w przyszłości nie wypłacać tego typu świadczeń – stwierdza Wiesława Taranowska, wiceprzewodnicząca OPZZ.
Rządową propozycję ostrożnie komentowała Ewa Bednarczyk, dyrektor Departamentu Świadczeń Emerytalno-Rentowych Centrali ZUS. Zakład bowiem nie posiada odpowiednich narzędzi do oceny, czy np. hałas na danym stanowisku jest nadmierny. – Zakład przyjmie realizację nowego zadania, ale nie będzie to łatwe – stwierdziła Ewa Bednarczyk.
Tymczasem pracodawcy są podzieleni. Obciążenie ZUS dodatkowymi obowiązkami skrytykował dr Wojciech Nagel, ekspert od ubezpieczeń społecznych i pracy, przedstawiciel Business Centre Club. – Jestem sceptyczny wobec tego pomysłu. Obecny system się sprawdził, więc nie ma powodu tego zmieniać – zauważył dr Wojciech Nagel.
Przeciwnego zdania jest Konfederacja Lewiatan. – Powierzenie ZUS obowiązku kontrolowania wykazów stanowisk pracy i osób, które wykonują pracę w szczególnych warunkach lub charakterze, uporządkuje system – podkreślał dr Grzegorz Baczewski, dyrektor departamentu pracy, dialogu i spraw społecznych Konfederacji Lewiatan.
Mimo wątpliwości może się jednak okazać, że to właśnie ZUS, a nie PIP będzie decydować o tym, za kogo pracodawcy muszą płacić składki. – Dwutorowość orzekania o emeryturach pomostowych jest dość skomplikowana. A ZUS nie jest związany orzeczeniami sądów administracyjnych, gdzie trafiają sprawy dotyczące wpisania stanowisk pracy do wykazów prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – stwierdza dr Barbara Krzyśków z Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego.
Trzeci w kolejce
Wczorajsza dyskusja w czasie posiedzenia zespołu problemowego ds. ubezpieczeń społecznych była pierwszą, która ma odpowiedzieć na pytanie dotyczące ostatecznego kształtu emerytur pomostowych. Sprawa jest pilna, bowiem do końca tego roku rząd Beaty Szydło ma zakończyć przegląd systemu emerytalnego. Jak zdradził partnerom społecznym wiceminister prof. Marcin Zieleniecki, nabywanie uprawnień emerytalnych będzie trzecim etapem z pięciu oceny systemu emerytalnego. Tymczasem związki zawodowe mają już swoje opinie o emeryturach pomostowych (patrz tabela). Przede wszystkim opowiadają się za ich niewygaszaniem. Wczoraj z tego powodu zażądali od ZUS szybkiego ustalenia kosztów związanych z usunięciem przepisów powodujących wygaszanie tych świadczeń. Natomiast pracodawcy chcą określenia wpływu rozszerzenia prawa do tego świadczenia na sytuację na rynku pracy.
| Stanowisko związków w sprawie zmian w emeryturach pomostowych | ||||||||
| Forum Związków Zawodowych | OPZZ | NSZZ „Solidarność” | ||||||
| Czy pracodawcy nadal powinni płacić składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników, którzy nigdy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej? | Pracodawcy powinni płacić składki tylko za tych pracowników, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. I dlatego konieczna jest nowelizacja ustawy i zmodyfikowany wykaz rodzajów prac uprawniającym do emerytury. | Tak. Tak długo, jak w środowisku pracy będą występować szczególne warunki pracy oraz praca będzie wykonywana w szczególnym charakterze, tak długo pracodawcy powinni płacić składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP), a każdy z pracowników zatrudnionych w tych warunkach bez względu na to, czy pracodawca płacił za niego składkę na FEP, czy też nie, musi mieć prawo do emerytury pomostowej. | Tak. Celem tego ubezpieczenia jest dofinansowanie emerytur pomostowych pracowników, którzy nie są w stanie dłużej wykonywać swojej pracy. NSZZ „Solidarność” nie zmieniła swojego stanowiska wobec konieczności zachowania rozwiązań emerytalnych dla pracowników pracujących w szczególnych warunkach lub wykonujących prace o szczególnym charakterze. I to niezależnie od daty rozpoczęcia takiej pracy. | |||||
| Czy wysokość składki na FEP powinna zostać zachowana? | Składka powinna pozostać na tym samym poziomie. | Składka powinna pozostać w tej samej wysokości. Ten rok będzie pierwszym, gdzie będzie konieczna dotacja do FEP. Ale nie należy wyciągać z tego ostatecznych wniosków, bowiem uwzględniając fakt, że emerytury pomostowe są obecnie świadczeniami wygasającymi, to wkrótce wpływy zaczną być większe niż wydatki. | Należy przede wszystkim dokonać przeglądu wykorzystania Funduszu i jego wydatków, jedynie na podstawie analiz można decydować o wysokości składki. | |||||
| Czy pomostówki powinny zostać świadczeniami wygasającymi? | Prawo do emerytury powinni mieć pracownicy wykonujący pracę w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, dopóki te warunki nie ulegną zmianie. Dotychczasowa ustawowa data graniczna nie jest akceptowana przez FZZ. | Nie. Emerytury pomostowe nie mogą być świadczeniami wygasającymi. Tak długo, jak będą występować szczególne warunki pracy oraz praca będzie wykonywana w szczególnym charakterze, pracodawcy powinni płacić składkę na FEP. Co więcej, ustawa o emeryturach pomostowych w obecnym kształcie jest bublem prawnym. Aktem tym prawo do wcześniejszego przejścia na emeryturę zabrano części pracowników w oparciu o arbitralne kryterium zatrudnienie 1 stycznia 1999 r. | Nie. Szczególne warunki pracy i szczególny charakter prac oraz ich wpływ na organizm pracownika, a nie data rozpoczęcia i kontynuowania pracy, powinny decydować o przysługiwaniu prawa do emerytury pomostowej. Data jest sztuczną granicą, po której szkodliwa praca nie zanika. Dlatego wygaszanie uprawnień do świadczeń pomostowych nie powinno mieć miejsca przed eliminacją szczególnych warunków pracy. | |||||
| Czy powinien być przeprowadzony przegląd prac uprawniających do tych świadczeń? | Przeprowadzenie takiego przeglądu jest konieczne przede wszystkim z uwagi na potrzebę zmian definicji prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. | W ustawie katalog zagrożeń został celowo ograniczony tylko do czynników ryzyka zawodowego, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia. Sztucznie też zredukowano zagrożenia mające związek z siłami natury lub procesami technologicznymi, bez uwzględniania czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych. A postęp techniczny nie jest wystarczającym argumentem do okrojenia wykazu prac, jak i czynników ryzyka. | Przegląd prac uprawniających do emerytur pomostowych jest zasadny. Jednakże przy wykreślaniu pewnych prac z katalogu powinno się zachować szczególną ostrożność. Może to nastąpić po upływie odpowiednio długiego czasu, tak, aby mieć pewność, że pracownicy, którzy podlegali narażeniu na szczególne warunki pracy, zdążyli skorzystać z przysługujących im uprawnień. | |||||
| Czy możliwe jest wprowadzenie nowych prac do wykazu? | To zależy od woli stron dialogu społecznego. W naszej ocenie konieczne jest skorygowanie wykazu. | Tak. Nie tylko jest możliwe, ale również konieczne. Wciąż nowe zagrożenia w środowisku pracy, niezadowalające w wielu branżach warunki pracy wpływają na liczbę schorzeń wśród określonych grup pracowników i mają niekorzystny wpływ na pracę. Obowiązujące przepisy dają możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę, po spełnieniu określonych wymogów, choć nie każda praca w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze uprawnia do otrzymania wcześniejszej emerytury. Ustawa o emeryturach pomostowych powinna obejmować również katalog rodzajów prac wykonywanych w miejscach, gdzie jest hałas, wibracje oraz działanie promieniowania elektromagnetycznego. Prawo do wcześniejszej emerytury powinny mieć także m.in. osoby pracujące na otwartej przestrzeni lub wykonujące pracę zmianową lub w porze nocnej. | Należy przede wszystkim dokonać rewizji definicji określających takie prace. W szczególności należy powrócić do dyskusji o uwzględnieniu m.in. hałasu jako warunków uprawniających do emerytur pomostowych. Jeśli uprawnienia do pomostówek zostaną utrzymane, należałoby przeprowadzić analizę miejsc pracy oraz jej warunków w celu weryfikacji katalogu prac i tam, gdzie jest to konieczne, należy taki katalog uzupełnić. | |||||
| Czy należy całkowicie zlikwidować emerytury pomostowe? | Absolutnie nie. Ustawowe uprawnienie do emerytury pomostowej musi pozostać, tym bardziej że finansowane są z dedykowanego funduszu i składek. | Nie. Emerytura pomostowa pozwala kończyć pracę pięć lat przed ustawowym wiekiem emerytalnym. Jest to świadczenie dla bardzo ciężko pracujących. Taka praca skraca życie w zdrowiu, stąd należy pozostawić takie zróżnicowanie systemu, aby osoby przechodzące wcześniej na emeryturę miały prawo do godnych warunków życia. Przy czym zdaniem wielu naszych organizacji należałoby zlikwidować emerytury pomostowe, a w ich miejsce przywrócić emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jednak zdajemy sobie sprawę z tego, że byłoby to trudne. | Całkowita likwidacja emerytur pomostowych byłaby odrzuceniem podstawowych założeń reformy ubezpieczeń społecznych, która zakładała stworzenie oddzielnego systemu ubezpieczeń dla osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. NSZZ „Solidarność” nie wyrazi zgody na odrzucenie rozwiązań umożliwiających niektórym grupom pracowników przejście na emeryturę z uwagi na niemożność kontynuowania pracy z powodu szczególnego charakteru pracy lub warunków jej wykonywania. | |||||
