Odszkodowanie wypłacone pracownikowi na mocy ugody sądowej nie podlega oskładkowaniu

Nasz klient zwolnił pracownika za wypowiedzeniem. Pracownik złożył odwołanie do sądu. W trakcie postępowania doszło do zawarcia ugody sądowej, na mocy której pracodawca cofnął oświadczenie o rozwiązaniu umowy; strony zawarły porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę, a pracodawca ma wypłacić pracownikowi odszkodowanie. Czy od takiego odszkodowania należy odprowadzić składki?

Ogólne zasady oskładkowania przychodów pracowników zawarto w art. 18 ust. 1–2 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), zgodnie z którymi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z wyłączeniem:

• przychodów wymienionych w par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie);
• wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Za przychód ze stosunku pracy uważa się: wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

W opisywanej sprawie znaczenie ma przede wszystkim par. 2 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia, w którym zawarto jeden z wyjątków od zasady generalnego oskładkowania przychodów ze stosunku pracy. Zgodnie z tym przepisem podstawy wymiaru składek nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Wątpliwości mogą zatem dotyczyć tego, czy odszkodowania wypłacone na podstawie ugody sądowej również korzystają ze zwolnienia ze składek. Z takim pytaniem zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jeden z płatników, w wyniku czego organ rentowy wydał interpretację indywidualną z 19 marca 2024 r., znak DI/200000/43/258/2024. W sprawie rozpatrywanej przez ZUS także początkowo doszło do złożenia pracownikowi wypowiedzenia, lecz przed sądem pracodawca wycofał to oświadczenie i na mocy ugody sądowej zobowiązał się do przesłania nowego świadectwa pracy, wypłaty odszkodowania, a umowa o pracę uległa rozwiązaniu na mocy porozumienia stron. Płatnik stał na stanowisku, że takie odszkodowanie korzysta ze zwolnienia z oskładkowania na mocy wspomnianego par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia.

We wniosku o wydanie interpretacji stwierdził, że literalne brzmienie ww. przepisu prowadzi do uzasadnionego wniosku, że wyłączeniu z podstawy oskładkowania podlegają wszystkie świadczenia mające charakter odpraw, odszkodowań lub rekompensat wypłacanych z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania umowy o pracę. Dalsza część przepisu wymienia poszczególne rodzaje świadczeń, jednak sformułowanie „w tym” powoduje, że jest to jedynie wyliczenie przykładowe, które nie tworzy katalogu zamkniętego. A skoro tak, to należy stwierdzić, że świadczenie to mieści się w definicji „odpraw, odszkodowań i rekompensat wypłacanych pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy”. Jak bowiem podkreślił organ, pozostaje ono w ścisłym i bezpośrednim związku z zawartym porozumieniem o rozwiązaniu umowy o pracę. Nie ma znaczenia, że porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę zostało zawarte w formie ugody sądowej. Niezależnie bowiem od formy, czy to porozumienia, czy ugody, skutek jest taki sam – były pracownik otrzymał świadczenie w wysokości planowanej już wcześniej przez strony w związku z rozwiązaniem umowy. Nie ma też znaczenia nazwa tego świadczenia, niezależnie od tego, czy zostało ono w ugodzie nazwane odszkodowaniem, a gdyby doszło do zawarcia przez strony porozumienia pozasądowego, nazwano by go rekompensatą. Jego charakter pozostaje niezmieniony.

Wnioskodawca powołał się przy tym na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 listopada 2019 r., sygn. akt AUa 1536/17, w którym sąd uznał, że z par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia wynika, że wyłączeniu z podstawy wymiaru składek podlegają takie świadczenia, których wypłata ma na celu wynagrodzenie/zadośćuczynienie pracownikowi utraty zatrudnienia w wyniku zakończenia stosunku pracy z przyczyn leżących wyłącznie po stronie pracodawcy. ZUS uznał te wnioski za prawidłowe i potwierdził, że odszkodowanie wypłacone na podstawie ugody sądowej nie podlega oskładkowaniu.

Dla porównania warto wskazać także na interpretację ZUS z 7 marca 2024 r., znak DI/200000/43/205/2024. Organ rentowy rozpatrywał sprawę odszkodowania wypłaconego na podstawie ugody, które przysługiwało w związku z rezygnacją przez byłego pracownika z prawa do przywrócenia do pracy oraz wypłaty wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Świadczenie takie nie ma więc bezpośredniego związku z ustaniem stosunku pracy, przyznane jest bowiem w innych okolicznościach niż świadczenie przewidziane w par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia.

Zatem w opisywanym na początku przypadku także można przyjąć, że odszkodowanie wypłacone na podstawie ugody sądowej nie będzie podlegało oskładkowaniu, bo pozostaje w ścisłym związku z rozwiązaniem stosunku pracy. ©℗