Ustalenie przez ZUS prawa do emerytury oraz określanie jej wysokości może być trudnym procesem. Szczególnie w przypadku osób, które mają skomplikowaną sytuację zawodową i życiową. Wielu przyszłych emerytów jeszcze przed złożeniem dokumentów do ZUS-u zastanawia się, czy liceum i studia wliczają się do emerytury?
Wykształcenie a staż pracy do emerytury
Lata nauki szkole średniej co do zasady nie wliczają się do emerytury. Inaczej jest z nauką w szkole wyższej. Studia wliczają się do emerytury jako jeden z tzw. okresów nieskładkowych. Jednak nie w każdej sytuacji i nie dla wszystkich emerytów ma to jednakowe znaczenie. Warto też wiedzieć, że liczą się tylko ten studia, które zostały ukończone.
Znaczenie studiów przy ustalaniu prawa do emerytury
"Gdy będziemy ustalać Ci prawo do emerytury lub renty i wyliczać jej wysokość, uwzględnimy czas Twojej aktywności zawodowej i przebywania na zwolnieniach, pobierania przez Ciebie zasiłków, innych świadczeń itp. – czyli Twoje okresy składkowe i nieskładkowe" – informuje ZUS przyszłych emerytów.
Okresy nieskładkowe są to okresy, w których za daną osobę nie były opłacane składki emerytalno-rentowe. Mają jednak na tyle specyficzny charakter, że są uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury i renty. Należą do nich np. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy oraz wspomniane już okresy studiów. ZUS wyjaśnia, że chodzi o "okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów".
Jak widać, kluczowe znaczenie ma tu fakt ukończenia uczelni wyższej. Nie ma znaczenia czy studia są dzienne czy zaoczne. Sytuacji przyszłego emeryta nie zmieni też ukończenie kilku kierunków – i tak przy ustalaniu emerytury uwzględniony zostanie jeden.
Do okresów nieskładkowych, które mogą mieć znaczenie przy ustalaniu prawa do emerytury zalicza się również:
- okresy studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeni;
- okresy asystenckich studiów przygotowawczych.
Studia wyższe jako okres nieskładkowy
W praktyce fakt ukończenia studiów wyższych ma znaczenie głównie dla tych emerytów, w przypadku których przy ustalaniu prawa do emerytury brany jest pod uwagę tzw. staż pracy. Warto jednak pamiętać, że w tym przypadku jest on rozumiany inaczej niż w prawie pracy. W praktyce chodzi wtedy o łączną długość okresów składkowych i nieskładkowych.
ZUS wyjaśnia, że "Okresy nieskładkowe uwzględniamy w wymiarze, który nie przekracza 1/3 okresów składkowych, które udowodniłeś, gdy ustalamy:
- Twoje prawo do emerytury na starych zasadach i jej wysokość;
- Twoje prawo do renty i jej wysokość;
- okres, który uprawnia Cię do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej;
- okres, który uprawnia do tego, by podwyższyć Ci emeryturę do kwoty najniższego świadczenia".
Studia a wysokość przyszłej emerytury
W wyliczenia ZUS wynika, że fakt ukończenia studiów wyższych miał znaczenie przy ubieganiu się o emeryturę oraz ustalaniu jej wysokości w przypadku osób urodzonych przed 31 grudnia 1948 r. To właśnie tej grupie ustalano emerytury na tzw. starych zasadach. Osoby te z reguły są już na emeryturze. Mogą jednak wystąpić do ZUS-u o jej ponowne przeliczenie.
Osobom młodszym, urodzonym po 31 grudnia 1948 r., którym emerytura przyznawana jest na tzw. nowych zasadach (wprowadzonych reformą z 1999 r.), studia mogą pomóc w uzyskaniu emerytury minimalnej. Trafia ona do emerytów, których świadczenie, obliczone na podstawie środków zgromadzonych na ich koncie w ZUS-ie, jest niższe niż świadczenie minimalne. Osobom tym Zakład może przyznać emeryturę minimalną, ale muszą one mieć odpowiedni staż pracy (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn). Na staż składają się zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe (czyli m.in. studia).
Trzecia grupa przyszłych emerytów wymieniona przez ZUS to osoby ubiegające się o świadczenie z art. art. 184 ustawy emerytalnej. Jest to emerytura związana z pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przy jej ustalaniu również ma znaczenie długość okresów składkowych i nieskładkowych.