Ostatnie dni na zgłoszenie się do małego ZUS plus

Przedsiębiorcy, którzy w ubiegłym roku osiągnęli przychód nie większy niż 120 tys. zł, mogą się do tej ulgi zgłosić do końca stycznia. Nie muszą tego robić, jeśli ją kontynuują. Ustalając prawo do ulgi, trzeba pamiętać o uwzględnieniu tylko miesięcy prowadzenia działalności.

Warunki do skorzystania z tej ulgi oraz wymogi formalne zostały określone w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ust. 9 przedsiębiorca (prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą) chcący skorzystać z tej ulgi przekazuje ZUS informację o:

• zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym;
• rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej;
• rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania;
• podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy.

Informacja ta jest zawierana w imiennym raporcie miesięcznym lub w deklaracji rozliczeniowej (w przypadku gdy przedsiębiorca opłaca składki tylko dla siebie) składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym. Wcześniej konieczne będzie wyrejestrowanie się z ubezpieczeń (złożenie ZUS ZWUA) z dotychczasowymi kodami i zarejestrowanie się (złożenie ZUS ZUA) z kodami właściwymi dla małego ZUS Plus, tj. 05 90 lub 05 92 (renciści). Dokumenty te należy przekazać zatem do 31 stycznia 2024 r. Dotyczy to tych przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność bez przerwy, jak i tych, którzy wznowili działalność w styczniu 2024 r. Jeśli jednak działalność przedsiębiorcy jest obecnie zamknięta albo zawieszona, ale w związku z tym, że w 2023 r. była prowadzona przez minimum 60 dni i przedsiębiorca wznowi lub rozpocznie ją na nowo po 25 stycznia 2024 r., będzie miał siedem dni na zgłoszenie do małego ZUS plus.

Ważny nie tylko przychód

Podstawowym warunkiem do uzyskania ulgi jest osiągnięcie w poprzednim roku kalendarzowym przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczającego kwoty 120 tys. zł. Jak widać, kwota ta od wielu lat się nie zmieniła, a przepisy nie zawierają żadnego mechanizmu waloryzacyjnego. Eksperci oraz organizacje pracodawców wskazują na konieczność podwyższenia tego progu. [opinia]

opinia eksperta

Limit do zmiany

Z perspektywy systemowej ulga mały ZUS plus jest obarczona kilkoma mankamentami, które wymagają głębszej naprawy. Przede wszystkim ulga ta nie daje przedsiębiorcom wystarczającej elastyczności ze względu na to, że są brane pod uwagę dochód i przychód z poprzedniego roku. W przypadku nagłego pogorszenia sytuacji przedsiębiorstwa i spadku jego obrotów czasami na dostosowanie wysokości składek do tej sytuacji osoby prowadzące działalność gospodarczą muszą czekać nawet 10, 11 miesięcy. Natomiast nie ulega wątpliwości, że limit przychodu uprawniającego do ulgi utrzymywany na stałym poziomie 120 tys. zł rocznie mimo wysokiej inflacji jest również poważnym problemem, ograniczającym w praktyce dostęp dla przedsiębiorców do tego rozwiązania. W mojej ocenie jest to główny powód, dla którego między 2021 r. a 2023 r. liczba przedsiębiorców korzystających z ulgi zmniejszyła się z 313 tys. do zaledwie 180 tys. Rok 2024 zapewne wypadnie pod tym względem jeszcze gorzej. Dlatego ważne jest, by kwota limitu przychodów została zwaloryzowana co najmniej o skumulowany wskaźnik inflacji. ©℗

Na stronie biznes.gov.pl zawarto wyjaśnienia, że jeżeli w poprzednim roku kalendarzowym przedsiębiorca rozliczał się w formie karty podatkowej i nie korzystał ze zwolnienia z podatku VAT, jego przychodem jest wartość sprzedaży, która podlega opodatkowaniu tym podatkiem, bez kwoty tego podatku, czyli łączna wartość:

• odpłatnej dostawy towarów;
• odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju;
• eksportu towarów;
• wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.

Jeśli jednak działalność była prowadzona tylko przez część 2023 r., limit przychodu, którego nie można przekroczyć, jest odpowiednio niższy. W takiej sytuacji należy:

• podzielić 120 tys. zł przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym (za 2023 r. będzie to zatem 365 dni);
• pomnożyć wynik przez liczbę dni kalendarzowych, przez które działalność była w 2023 r. prowadzona;
• wynik równy lub wyższy niż 0,5 gr należy zaokrąglić w górę, niższy niż 0,5 gr – w dół.

Ulga zaś polega na tym, że zamiast standardowej podstawy wymiaru składek wynoszącej 60 prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przedsiębiorca może opłacać je od niższej podstawy obliczonej w oparciu o przeciętny miesięczny dochód (nie przychód!) osiągany w ubiegłym roku. Można go obliczyć, używając kalkulatora dostępnego na stronie internetowej ZUS albo samodzielnie. W tym celu należy:

• podzielić roczny dochód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej;
• wynik pomnożyć przez 30 i zaokrąglić do pełnych groszy: w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, albo w dół, jeśli jest niższa niż 0,5 gr.

Biznes.gov.pl wyjaśnia, że jeżeli w poprzednim roku kalendarzowym przedsiębiorca rozliczał się w formie:

• karty podatkowej i nie korzystał ze zwolnienia z podatku VAT;
• zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych

– dochód ustala się, mnożąc wysokość przychodu przez współczynnik 0,5. Wynik należy zaokrąglić do pełnych groszy – w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, albo w dół, jeśli jest niższa niż 0,5 gr. Co ważne, jeśli składki na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy i osób współpracujących zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, to na potrzeby wyliczenia podstawy składek przedsiębiorca powinien powiększyć swój roczny dochód z działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym o kwoty tych składek zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

Po dokonaniu tych obliczeń należy przystąpić do obliczenia podstawy wymiaru składek, od której przedsiębiorca korzystający z małego ZUS plus może składki ubezpieczeniowe opłacać. W tym celu należy pomnożyć przeciętny miesięczny dochód przez współczynnik 0,5. Wynik należy zaokrąglić do pełnych groszy – w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, albo w dół, jeśli jest niższa niż 0,5 gr. Gdy wynik będzie niższy niż 30 proc. aktualnego minimalnego wynagrodzenia, to i tak podstawę wymiaru należy podwyższyć do tej kwoty. W takiej sytuacji przedsiębiorca korzystający z małego ZUS plus będzie wiec płacił składki w takiej samej wysokości jak przedsiębiorca korzystający z innej ulgi, a więc tzw. preferencyjnych składek określonych w art. 18a ustawy systemowej, które można opłacać przez 24 miesiące kalendarzowe od zakończenia ulgi na start albo od zgłoszenia się do ubezpieczeń społecznych.

Kilka wyjątków

Przepisy ustawy systemowej przewidują jednak kilka okoliczności, które uniemożliwiają skorzystanie z małego ZUS Plus. Wyłączenia te dotyczą osób, które lub do których:

• w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 326);
• spełniają warunki korzystania z preferencyjnych składek (art. 18a ustawy systemowej);
• w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;
• w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2–5 ustawy systemowej, a więc np. miały status jedynego wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
• wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;
• korzystały z małego ZUS plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio korzystała z tej ulgi lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Przy czym co do ostatniego warunku trzeba zwrócić uwagę na dwie kwestie. Pierwsza – przepis bierze pod uwagę tylko miesiące prowadzenia działalności, a nie dowolne miesiące kalendarzowe. A to powoduje, że zawieszenie lub zamknięcie działalności nie pozwoli na szybsze odzyskanie prawa do ulgi. [przykład] Druga kwestia dotyczy tego, że ZUS i rzecznik małych i średnich przedsiębiorców inaczej rozumieją ten przepis, o czym pisaliśmy już na łamach Gazety Prawnej (DGP nr 12 z 17 stycznia 2024 r.), „Spór o mały ZUS plus – kto może płacić mniej w 2024 r.”. Przypomnijmy, że ZUS od dawna stoi na stanowisku, że taka konstrukcja przepisów oznacza konieczność trzyletniego okresu przerwy, a rzecznik – dwuletniego okresu. Zdaniem rzecznika przedsiębiorcy korzystający z takiej ulgi w latach 2019–2021 mogą z niej skorzystać ponownie już w 2024 r. Z kolei zdaniem zaś ZUS będzie to możliwe dopiero w 2025 r. ©℗

przykład