Alimenty na dziecko. Będą duże zmiany? Chodzi m.in. o alimenty natychmiastowe

W obecnym stanie prawnym w Polsce brakuje ustawowej regulacji przewidującej minimalną wysokość alimentów na dziecko, co bardzo często prowadzi do pokrzywdzenia uprawnionych. Niesprawiedliwe jest również to, że alimenty mogą zostać zasądzone dopiero po przeprowadzeniu trwającego najczęściej kilka miesięcy postępowania.

Alimenty na dziecko w aktualnym stanie prawnym w Polsce

Rozstrzygając kwestię wysokości alimentów polegających na dostarczaniu środków utrzymania i niekiedy środków wychowania, sąd bierze pod uwagę usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz możliwości zarobkowe zobowiązanego. Niewątpliwie każdorazowa konieczność zbadania indywidualnej sytuacji uprawnionego wymaga czasu i prowadzi do powstania „dziury czasowej”, w której alimenty z uwagi na toczące się postępowanie nie mogą zostać ściągnięte, na czym finalnie cierpi dobro uprawnionego dziecka.

Nowy sposób egzekwowania alimentów [1.07.2023 r.]

Zgodnie z obowiązującą od 1 lipca 2023 r. nowelizacją KPC odmiennie będzie wyglądała kwestia egzekucji alimentów, gdyż oprócz zaspokojenia bieżących i zaległych świadczeń, możliwe jest także zaspokojenie świadczeń przyszłych. W praktyce oznacza to, że zajęte w postępowaniu egzekucyjnym składniki majątku dłużnika i uzyskane z ich sprzedaży kwoty można przeznaczyć na poczet przyszłych alimentów. Do tej pory możliwe było jedynie zabezpieczenie określonych składników majątku.

Wprowadzona przez ustawodawcę zmiana na celu bardziej efektywną ochronę uprawnionych do alimentów, co jest zasadne tym bardziej, że w Polsce mamy do czynienia z nagminnym problemem uchylania się od obowiązków alimentacyjnych. Zjawisko to występuje na niezwykle szeroką skalę, o czym świadczy chociażby liczba toczących się postępowań karnych (niealimentacja jest jednym z najczęściej popełnianych w Polsce przestępstw).

Planowana reforma KRO

Rząd od dłuższego czasu planuje reformę i wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instytucji tzw. alimentów natychmiastowych mających na celu bardziej efektywną ochronę praw dziecka.

Alimenty natychmiastowe

Jak możemy przeczytać w projekcie ustawy z 27 lutego 2019 r. jedną z przyczyn dających asumpt do wprowadzenia zmian w zakresie alimentów, są trwające często wiele miesięcy sprawy o alimenty na rzecz dziecka i brak możliwości ich ściągnięcia w czasie trwania postępowań. Natychmiastowe świadczenia alimentacyjne mają na celu zapewnienie prostszego i szybszego uzyskania przez dziecko środków potrzebnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb materialnych. W uzasadnieniu ustawodawca zaznacza, że długość dotychczasowych postępowań w sprawach o alimenty spowodowana jest przede wszystkim tym, że sąd każdorazowo ma obowiązek ustalić „usprawiedliwione potrzeby” dziecka. Wprowadzona instytucja alimentów natychmiastowych pozwoli na szybkie uzyskanie uśrednionych świadczeń, obliczonych na podstawie kwoty minimalnego wynagrodzenia brutto podzielonego przez współczynnik dzietności, podlegającej corocznej waloryzacji (stosownie do waloryzacji minimalnego wynagrodzenia za pracę).

Postępowanie nakazowe alimentacyjne

Ustawodawca planuje również ustanowienie w KPC postępowanie nakazowe alimentacyjne, w którym sąd ma orzekać na podstawie załączonego do pozwu oświadczenia dot. osiąganych dochodów, kosztów utrzymania, liczby posiadanych dzieci, informacji o niewywiązywaniu się z obowiązku alimentacji czy niewszczęciu sprawy o rozwód. Nowy tryb ma usprawnić postępowania sądowe i ułatwić egzekwowanie roszczeń (pozwy mają być wnoszone na formularzu urzędowym) z uwagi na natychmiastową wykonalność alimentacyjnego nakazu zapłaty. Ponadto w projekcie ustawy proponuje się wprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego mające na celu pojednanie małżonków względnie wypracowanie porozumienia w przedmiocie alimentów.

Odniesienie do Tabeli Düsseldorfskiej

W kontekście omawianego zagadnienia warto odnieść się do obowiązującej w Niemczech Tabeli Düsseldorfskiej (niem. Düsseldorfer Tabelle), służącej dla sądów jako pomoc w ustalaniu potrzeb alimentacyjnych dziecka. W niemieckim systemie wysokość alimentów zależy od takich czynników jak: dochody rodzica, ew. dochody dziecka (jeżeli je osiąga), liczby dzieci lub innych osób uprawnionych do alimentacji od tej osoby. Na tej podstawie ustalana jest minimalna wysokość alimentów, podlegająca dodatkowo corocznej waloryzacji przez Wyższy Sąd Regionalny w Düsseldorfie. Przy ustalaniu wysokości alimentów uwzględnia się również rosnące z wiekiem potrzeby dziecka. System alimentów w Niemczech opiera się na kryteriach obiektywnych, wyznaczających minimalny standard, ograniczając uznaniowość sędziego. Mankamentem niemieckiego modelu jest względnie niewielka możliwość dopasowania go do określonych sytuacji indywidualnych.

Podsumowanie

Polski system definitywnie potrzebuje reformy alimentów na dziecko i bardzo dobrze, że ustawodawca to dostrzega. Pytanie tylko dlaczego, rząd tak bardzo się z tym ociąga, tym bardziej, że najbardziej pokrzywdzone w całej sytuacji jest dobro dziecka. W dalszym ciągu nie jest do końca jasne, jaka będzie ostateczna minimalna wysokość alimentów natychmiastowych i ważne by była ona odpowiednio dopasowana do panujących warunków gospodarczych. Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego obiektywnych kryteriów wyznaczających minimalny standard wysokości zasądzonych alimentów jest konieczne, ponieważ doprowadzi do skrócenia postępowań. W tym kontekście pozytywnie należy również ocenić nowelizację przepisów KPC dającą możliwość zasądzenia alimentów na przyszłość i gwarantującą szybszą i bardziej efektywną egzekucję alimentów. Niemniej jednak warto, aby ustawodawca rozważył jeszcze wprowadzenie innych czynników takich jak chociażby: wiek dziecka (i zwiększające się w związku z nim potrzeby) czy ew. osiągane przez dziecko dochody.