Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Osoby pobierające emerytury, renty lub inne świadczenia wypłacane przez organy emerytalne i rentowe w marcu 2016 r. otrzymają bardzo niewielką podwyżkę swoich świadczeń. Niejako w zamian za to niektórzy z nich mogą liczyć na jednorazowy dodatek pieniężny. Otrzymają go ci, których świadczenie nie przekracza 2000 zł.
Uprawnia każde świadczenie...
Jednorazowy dodatek pieniężny otrzymają osoby, które 29 lutego 2016 r. były uprawnione do jednego ze świadczeń emerytalno-rentowych określonych w art. 2 ust. 1 ustawy z 15 stycznia 2016 r. o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne w 2016 r. (Dz.U. poz. 188; dalej: ustawa o jednorazowym dodatku pieniężnym).
...które nie przekracza 2000 zł
Jednorazowy dodatek pieniężny nie będzie przysługiwał wszystkim osobom pobierającym świadczenia wymienione w ustawie, ale tylko niektórym z nich. Otrzymają go tylko ci, których świadczenia ustalone na koniec lutego 2016 r. nie przekraczały kwoty 2000 zł. Ustalając, czy wysokość emerytury, renty lub innego świadczenia mieści się w tym limicie, organ emerytalno-rentowy uwzględni kwotę świadczenia brutto (a więc przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne), przed dokonaniem potrąceń (np. z tytułu egzekucji), a także przed dokonaniem jej zmniejszenia w związku z osiąganiem przychodu z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych lub z tytułu pełnionej służby.
Ustalając wysokość świadczenia, ZUS uwzględni również kwotę dodatku pielęgnacyjnego, dodatku dla sierot zupełnych oraz innych dodatków lub świadczeń pieniężnych przysługujących do świadczenia na podstawie przepisów odrębnych, wypłacanych przez organy emerytalne i rentowe (np. dodatku kombatanckiego, ryczałtu energetycznego czy też ekwiwalentu kolejowego). PRZYKŁAD 1
Liczy się tylko to, co podlega wypłacie
Może się zdarzyć, że 29 lutego 2016 r. określona osoba będzie uprawniona do więcej niż jednego świadczenia emerytalno-rentowego wymienionego w ustawie. Mogą to być zarówno świadczenia przyznane i wypłacane przez jeden organ emerytalny (rentowy), jak i świadczenia przyznane i wypłacane przez różne instytucje. W niektórych przypadkach uprawniony może pobierać obydwa przyznane świadczenia lub ich część (np. emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz okresową emeryturę kapitałową albo emeryturę z FUS i rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową). Częściej jednak osoba uprawniona będzie pobierała jedno z nich (np. emeryturę), mając zawieszone drugie świadczenie (np. rentę rodzinną). We wszystkich tego typu przypadkach wypłacony będzie mógł być wyłącznie jeden dodatek pieniężny. Ustalając, czy dodatek ten przysługuje, organ zobowiązany do jego wypłaty uwzględni jednak wysokość wszystkich świadczeń wypłacanych danej osobie. Nie zostanie natomiast wliczona kwota świadczenia zawieszonego w związku z wypłatą innego świadczenia. PRZYKŁAD 2
Im niższe świadczenie, tym wyższy dodatek
Wysokość jednorazowego dodatku pieniężnego uzależniona jest od kwoty świadczenia przysługującego osobie uprawnionej 29 lutego 2016 r. (ustalonej na omówionych wyżej zasadach). Ustawa o jednorazowym dodatku pieniężnym określa cztery progi, których przekroczenie skutkuje odpowiednio niższą wysokością dodatku. Innymi słowy – jeśli kwota świadczenia przekracza dany limit, dodatek pieniężny przysługuje w adekwatnie niższej kwocie. RAMKA 1
Należy podkreślić, że analogicznie jak ma to miejsce w przypadku ustalenia, czy przysługuje prawo do dodatku, tak i przy dokonywaniu oceny, w jakiej wysokości dodatek ten ma zostać wypłacony, organ emerytalny (rentowy) uwzględni również różnego rodzaju wypłacane dodatki i świadczenia pieniężne, przysługujące zarówno na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i na podstawie przepisów odrębnych. Dla ustalenia kwoty jednorazowego dodatku istotna będzie więc – analogicznie – kwota świadczenia brutto (tj. przed odliczeniem składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych), przed dokonaniem potrąceń (np. z tytułu egzekucji) oraz zmniejszenia z tytułu osiągania przychodu mającego wpływ na wypłatę świadczenia. PRZYKŁAD 3
Wypłata w marcu lub kwietniu
Jednorazowy dodatek pieniężny zostanie wypłacony w marcowych terminach płatności świadczeń, wraz z przysługującym świadczeniem emerytalno-rentowym. Wyjątek będzie dotyczył świadczeń i zasiłków przedemerytalnych oraz świadczeń rolniczych wypłacanych w kwocie niższej od najniższej emerytury. Dodatek dla osób je pobierających organ emerytalny (rentowy) wypłaci w kwietniowym terminie płatności – wraz ze świadczeniem, które zostanie wówczas wypłacone za marzec 2016 r.
Osobom, którym od 1 marca 2016 r. zostało zawieszone prawo do świadczenia, jednorazowy dodatek pieniężny nie zostanie wypłacony odpowiednio w marcu lub kwietniu. Wypłata dodatku nastąpi dopiero wtedy, gdy zostanie podjęta wypłata zawieszonego świadczenia.
Podobnie jak decyzje waloryzacyjne, tak również decyzje w sprawie jednorazowego dodatku pieniężnego będą miały charakter nieco mniej sformalizowany niż ma to miejsce w przypadku pozostałych decyzji wydawanych przez organy emerytalno-rentowe. Zostaną one sporządzone z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego i zamiast podpisu będą mogły zawierać nadruk imienia i nazwiska wraz ze stanowiskiem służbowym osoby upoważnionej do ich wydania.
Jednorazowy dodatek pieniężny zostanie wypłacony przez organ emerytalny (rentowy) wypłacający świadczenie. Jeśli świadczenia dla danej osoby wypłacają obydwa organy (np. emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okresy składkowe i nieskładkowe wypłaca ZUS, a emeryturę policyjną ustaloną za okresy służby – Zakład Emerytalno-Rentowy MSW), dodatek zawsze zostanie wypłacony przez ZUS.
Warto podkreślić, że kwota jednorazowego dodatku nie będzie opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych i nie zostanie objęta składką na ubezpieczenie zdrowotne. Z kwoty dodatku nie będą dokonywane potrącenia, w tym z tytułu postępowania egzekucyjnego. PRZYKŁADY 4 I 5
Możliwa korekta prawa i wysokości dodatku
W pewnych przypadkach prawo do ustalonego już dodatku pieniężnego i jego wysokość można będzie skorygować. Takie uprawnienie organ emerytalny (rentowy) będzie miał wtedy, gdy na 29 lutego 2016 r. ulegnie zmianie wysokość świadczenia przysługującego osobie uprawnionej lub okaże się, że prawo do świadczenia nie istniało, podlegało zawieszeniu albo że przysługiwała wypłata świadczenia (mimo uprzedniego ustalenia jego braku lub zawieszenia).
Jeśli zajdą wymienione przesłanki, organ emerytalny/rentowy:
● wypłaci jednorazowy dodatek pieniężny (jeśli okaże się, że prawo do tego dodatku przysługiwało),
● dopłaci określoną kwotę do dokonanej wcześniej wypłaty tego dodatku (jeśli okaże się, że dodatek przysługiwał w wyższej kwocie w wyniku korekty prawa lub wysokości świadczenia),
● zażąda zwrotu nienależnie pobranego dodatku (jeśli okaże się, że jednorazowy dodatek w ogóle nie przysługiwał lub powinien być wypłacony w niższej kwocie).
Przedstawiona zasada będzie w szczególności dotyczyła osób uzyskujących przychody z działalności zarobkowej objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych lub z tytułu pełnionej służby. Emeryci i renciści – do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego i uzyskania prawa do emerytury – mają ograniczone możliwości zarobkowania. Jeśli uzyskiwany przez nich przychód z działalności zarobkowej przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od 1 marca 2016 r. – 2846,90 zł), ale mieści się w limicie wynoszącym 130 proc. przeciętnej płacy (od 1 marca 2016 r. – 5287,10 zł), emerytura lub renta podlega odpowiedniemu zmniejszeniu. W razie przekroczenia tego drugiego, wyższego progu zarobkowego świadczenie jest zawieszane. Ostateczne rozliczenie przychodu następuje jednak po zakończeniu roku kalendarzowego. Do końca lutego następnego roku świadczeniobiorcy muszą poinformować ZUS o konkretnej wysokości przychodu w poprzednim roku oraz w poszczególnych jego miesiącach. Na tej podstawie ZUS dokonuje rozliczenia przychodu, w wyniku którego może się okazać, że świadczenie np. za luty poprzedniego roku powinno być:
● zawieszone (choć wcześniej zostało jedynie zmniejszone lub było wypłacane w pełnej kwocie),
● zmniejszone (choć wcześniej zostało wypłacone w pełnej kwocie lub podlegało zawieszeniu),
● zmniejszone o wyższą kwotę (choć wcześniej zostało zmniejszone o niższą kwotę),
● wypłacone w pełnej kwocie (choć wcześniej zostało zawieszone lub zmniejszone).
W przypadku gdy w wyniku rozliczenia przychodu organ emerytalno-rentowy dojdzie do jednego z wymienionych ustaleń, dokona również korekty prawa i wysokości ustalonego dodatku pieniężnego. Podobnie uczyni w przypadku dodatku wypłaconego osobie uprawnionej do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego. Osoby te mają nieco odrębne zasady dorabiania (świadczenie podlega zawieszeniu w przypadku przekroczenia 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a zmniejszeniu już w razie przekroczenia 25 proc. przeciętnej płacy, ponadto rozliczenie przychodu następuje do końca maja za okres od marca poprzedniego roku do lutego następnego roku), ale przypadki, w których może nastąpić korekta wypłaconego jednorazowego dodatku pieniężnego, są analogiczne, jak ma to miejsce w odniesieniu do emerytów i rencistów. PRZYKŁADY 6 I 7
Jeden dodatek dla uprawnionych do renty rodzinnej
Pewne szczególne zasady ustalania i wypłaty jednorazowego dodatku pieniężnego, a także jego późniejszej korekty, będą obowiązywały w przypadku osób uprawnionych do renty rodzinnej. Jak wiadomo, świadczenie to przysługuje łącznie wszystkim uprawnionym członkom rodziny i podlega podziałowi pomiędzy nich w równych częściach. Taka sama zasada zostanie zastosowana w przypadku jednorazowego dodatku pieniężnego. Do jednej renty rodzinnej będzie przysługiwał jeden dodatek, który zostanie po równo podzielony między wszystkich uprawnionych członków rodziny. PRZYKŁAD 8
Gdy zmieni się liczba świadczeniobiorców
W przypadku renty rodzinnej dość często zdarza się sytuacja, gdy zmienia się krąg osób uprawnionych do tego świadczenia (np. jedno z dzieci kończy naukę, a następnie inne dziecko ją podejmuje po określonej przerwie). Przepisy nie regulują sytuacji, gdy krąg osób uprawnionych zmieni się w marcu 2016 r. w stosunku do lutego 2016 r. Jak udało nam się jednak dowiedzieć, w tym przypadku postępowanie ZUS będzie uzależnione od tego, czy w marcu 2016 r. przebędzie uprawniony członek rodziny, czy też ubędzie jedna z osób mających dotychczas prawo do tego świadczenia. Jeśli w marcu 2016 r. powiększy się krąg osób uprawnionych, nowa osoba nie uzyska dodatku, gdyż nie spełni ustawowego warunku posiadania uprawnień do świadczenia na koniec lutego 2016 r. Rozszerzenie kręgu osób uprawnionych nie będzie miało też wpływu na wysokość dodatku przysługującego innym osobom, które już w lutym br. były uprawnione do renty rodzinnej.
Zgoła odmienne rozwiązanie zostanie przyjęte, w przypadku gdy w marcu 2016 r. zawęzi się krąg osób mających prawo do renty w stosunku do liczby uprawnionych do tego świadczenia na koniec lutego 2016 r. W takiej sytuacji osoba, która od marca br. utraci uprawnienia do renty, nie otrzyma też już swojej części dodatku. Nie oznacza to jednak, że ta część dodatku przepadnie. Zostanie ona wypłacona, w równych częściach, pozostałym osobom uprawnionym do renty w lutym 2016 r.
Obowiązujące przepisy nie regulują również wprost tego, jaki wpływ na wysokość wypłaconego dodatku będzie miała sytuacja, gdy w marcu 2016 r. lub w późniejszych miesiącach zmieni się (np. w wyniku wyroku sądu) liczba osób uprawnionych do renty rodzinnej, ale zmiana ta nastąpi nie od marca 2016 r., ale 29 lutego 2016 r. (a więc na dzień, na który bada się uprawnienia do jednorazowego dodatku). Jeśli zmiana liczby osób uprawnionych polega na tym, że ubywa jedna z osób uprawnionych, zostanie ona zobowiązana do zwrotu swojej części dodatku (wraz z nienależnie pobraną rentą). W tej sytuacji ZUS ustali nową wysokość dodatku pozostałym uprawnionym do renty na koniec lutego 2016 r. i podzieli jego kwotę w równych częściach wyłącznie na te osoby.
Jeśli natomiast zwiększy się liczba osób uprawnionych do renty rodzinnej na koniec lutego 2016 r., to ZUS również ustali nową wysokość dodatku, z uwzględnieniem części renty rodzinnej przysługującej tej osobie. Zrobi to jednak wyłącznie po to, aby wypłacić odpowiednią część dodatku nowej osobie. Członkowie rodziny, którzy otrzymali dotychczas swoją część dodatku, nie będą musieli jej zwracać. PRZYKŁADY 9 I 10
Gdy przysługuje renta socjalna oraz część renty rodzinnej
Omówione wyżej zasady ustalania i wypłaty jednorazowego dodatku dla osób uprawnionych do renty rodzinnej ulegają pewnej modyfikacji, w sytuacji gdy osoba uprawniona do renty rodzinnej wieloosobowej ma również prawo do innego świadczenia, które może pobierać razem z tą rentą (tj. do renty socjalnej, okresowej emerytury kapitałowej wypłacanej ze środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS lub świadczenia specjalnego przyznanego przez prezesa Rady Ministrów). W takich przypadkach przy ustalaniu wysokości renty rodzinnej dla celów przyznania jednorazowego dodatku pieniężnego ZUS nie uwzględni tej części renty, która przysługuje uprawnionemu również do tego drugiego pobieranego świadczenia. Osoba ta nie będzie również liczona do grona uprawnionych członków rodziny przy ustalaniu wysokości jednorazowego dodatku pieniężnego z tytułu renty rodzinnej. Będzie ona mogła natomiast otrzymać dodatek z tytułu pobierania renty socjalnej, okresowej emerytury kapitałowej lub świadczenia specjalnego. Ustalając wysokość świadczenia dla celów przyznania tego dodatku, ZUS zsumuje w takiej sytuacji kwotę renty socjalnej (okresowej emerytury kapitałowej lub świadczenia specjalnego) oraz części renty rodzinnej przysługującej osobie uprawnionej.
Takie zasady zostaną zastosowane również wtedy, gdy w marcu lub w następnych miesiącach okaże się, że na 29 lutego 2016 r. do kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej przybędzie kolejna osoba mająca jednocześnie prawo (ustalone na ten dzień) do renty socjalnej. Taka osoba otrzyma swój dodatek z tytułu pobierania renty socjalnej (o ile suma jej części renty rodzinnej oraz renty socjalnej na koniec lutego 2016 r. nie przekroczy 2000 zł). W tym przypadku ZUS ustali również nową wysokość dodatku dla pozostałych osób uprawnionych do renty rodzinnej (tj. z wyłączeniem osoby mającej prawo do renty socjalnej). PRZYKŁAD 11
WAŻNE Przepisy nie wskazują, co ZUS ma zrobić z dodatkiem, gdy w marcu 2016 r. lub później sąd w wyroku ustali inną liczbę uprawnionych do renty rodzinnej na 29 lutego 2016 r. Jeśli jedna osoba ubędzie, powinna zostać zobowiązana do zwrotu swojej części dodatku wraz z nienależnie pobraną rentą.
WAŻNE Od decyzji w sprawie jednorazowego dodatku pieniężnego będzie można złożyć odwołanie na takich samych zasadach, jak ma to miejsce w przypadku pozostałych decyzji emerytalno-rentowych, tj. do sądu okręgowego pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia, za pośrednictwem placówki ZUS, która wydała decyzję.
! Jeśli w marcu 2016 r. nowa osoba nabędzie prawo do renty rodzinnej, to nie uzyska dodatku, albowiem nie zostanie spełniony warunek posiadania prawa do świadczenia na koniec lutego 2016 r. Jeśli zaś osoba dotychczas uprawniona utraci prawo do renty, to jej część dodatku zostanie rozłożona po równo na pozostałych uprawnionych.
RAMKA 1
4 kwoty dodatku
400 zł jeżeli świadczenie lub suma świadczeń przysługujących osobie uprawnionej nie przekracza 900 zł.
300 zł jeżeli świadczenie lub suma świadczeń przysługujących osobie uprawnionej wynosi ponad 900 zł, ale nie więcej niż 1100 zł.
200 zł jeżeli świadczenie lub suma świadczeń przysługujących osobie uprawnionej wynosi powyżej 1100 zł, lecz nie więcej niż 1500 zł.
50 zł jeżeli świadczenie lub suma świadczeń przysługujących osobie uprawnionej wynosi ponad 1500 zł, ale nie więcej niż 2000 zł.
PRZYKŁAD 1
Doliczenie dodatku kombatanckiego
Maria K. jest uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, która na dzień 29 lutego 2016 r. wynosiła 1620,40 zł. Do renty przysługuje jej dodatek kombatancki w kwocie 208,17 zł (na ostatni dzień lutego 2016 r.). Oprócz tego osiąga przychód z tytułu zatrudnienia w wysokości powodującej maksymalne zmniejszenie świadczenia, tj. o 421,31 zł. Mimo to przy ustalaniu wysokości świadczenia dla celów przyznania jednorazowego dodatku pieniężnego oraz określenia jego wysokości ZUS uwzględni pełną kwotę renty (bez potrącenia składki zdrowotnej, zaliczki na podatek dochodowy oraz zmniejszenia z tytułu osiągania przychodu), a także kwotę dodatku kombatanckiego. Ustalona w ten sposób wysokość świadczenia (1828,57 zł) nie przekroczy 2000 zł, a więc pozwoli na wypłatę uprawnionej jednorazowego dodatku pieniężnego.
PRZYKŁAD 2
Zbieg świadczeń
Anna R. jest uprawniona do emerytury oraz renty wypadkowej z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Na 29 lutego 2016 r. zgodnie z przepisami pobiera pełną emeryturę (1740,22 zł) oraz połowę renty wypadkowej (790,40 zł). Wysokość każdego z pobieranych świadczeń nie przekracza 2000 zł. Mimo to ZUS nie wypłaci do każdego z nich jednorazowego dodatku pieniężnego. Annie R. mógłby przysługiwać tylko jeden dodatek, gdyby łączna wysokość pobieranych w zbiegu świadczeń nie przekroczyła 2000 zł. Ponieważ jednak tak się nie stanie (łączna wysokość tych świadczeń wyniesie na koniec lutego 2016 r. 2530,62 zł), ZUS nie przyzna i nie wypłaci jej jednorazowego dodatku pieniężnego w marcu 2016 r.
PRZYKŁAD 3
Kwota brutto, bez zmniejszenia
Maria D. ma obecnie 59 lat i jest uprawniona do wcześniejszej emerytury w wysokości 1650 zł brutto. Od tej kwoty ZUS potrąca co miesiąc zaliczkę na podatek dochodowy oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Ponadto uprawniona od dłuższego czasu dorabia do świadczenia, które w związku z uzyskiwanym przychodem podlega odpowiedniemu zmniejszeniu. Obecnie na rękę otrzymuje 850,45 zł. Mimo to ustalając dla niej kwotę jednorazowego dodatku, ZUS uwzględni kwotę brutto, tj. 1650 zł. Pani Maria otrzyma więc dodatek w wysokości 50 zł, a nie 400 zł (który przysługiwałby jej, gdyby przepisy pozwalały na uwzględnienie świadczenia w kwocie netto).
PRZYKŁAD 4
Przy zawieszeniu świadczenia
Hanna D. jest uprawniona do wcześniejszej emerytury. Na koniec lutego 2016 r. wysokość tego świadczenia wyniosła 1490,30 zł. Jednak od 1 marca 2016 r. uprawniona podjęła zatrudnienie. Jeszcze w lutym poinformowała ZUS o tym, że od marca będzie osiągała przychód przekraczający 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego przez prezesa GUS. W związku z tym świadczenie zostało jej zawieszone, począwszy od 1 marca 2016 r. Tym samym w marcu 2016 r. Hanna D. nie otrzyma jednorazowego dodatku pieniężnego. ZUS wypłaci ten dodatek dopiero w tym miesiącu, w którym zostanie podjęta wypłata świadczenia.
PRZYKŁAD 5
Świadczenia od dwóch organów, dodatek od ZUS
Maria G. wstąpiła do służby w policji w lutym 1999 r. Po 15 latach wysługi przeszła na emeryturę policyjną obliczoną wyłącznie za okresy służby w policji. Oprócz tego udowodniła jednak, że we wcześniejszym okresie życia miała ponad 20 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Po ukończeniu 55 lat (w 2015 r.) nabyła więc również uprawnienia do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przyznanej i wypłacanej przez ZUS. Obecnie pobiera obydwa świadczenia – emeryturę policyjną wypłacaną przez Zakład Emerytalno-Rentowy MSW oraz emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wypłacaną przez ZUS. W związku z tym jednorazowy dodatek pieniężny zostanie przyznany i wypłacony przez ZUS. Ustalając prawo do tego dodatku na 29 lutego 2016 r., ZUS uwzględni kwotę obydwu świadczeń wypłacanych w zbiegu.
PRZYKŁAD 6
Odroczenie terminu płatności
Henryk J. w marcu 2015 r. zgłosił wniosek o świadczenie przedemerytalne. ZUS odmówił przyznania tego świadczenia. Wnioskodawca złożył we właściwym terminie odwołanie od niekorzystnej dla siebie decyzji ZUS. Dotychczas sąd nie wydał w sprawie wyroku, ale posiedzenie w tej sprawie jest wyznaczone na 11 czerwca 2016 r. W związku z tym, że pan Henryk na koniec lutego 2016 r. nie będzie uprawniony do żadnego świadczenia emerytalno-rentowego, nie otrzyma jednorazowego dodatku pieniężnego w terminie płatności świadczeń przedemerytalnych za marzec 2016 r., tj. w kwietniu br. Jeśli sąd uchyli decyzję, uznając, że skarżącemu przysługuje prawo do tego świadczenia, ZUS wykonując wydany wyrok, przyzna je od dnia zgłoszenia wniosku. Na koniec lutego 2016 r. panu Henrykowi będzie więc przysługiwało świadczenie przedemerytalne w kwocie 1027,39 zł. W takiej sytuacji, wypłacając świadczenie za marzec 2016 r., ZUS przyzna jednocześnie jednorazowy dodatek pieniężny w wysokości 300 zł.
PRZYKŁAD 7
Decyzja o zwrocie
Grzegorz K. jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, która na koniec lutego 2016 r. wynosiła 1290,45 zł brutto. W styczniu 2016 r. podjął zatrudnienie w ramach stosunku pracy i uzyskuje z tego tytułu miesięczny przychód w kwocie przekraczającej 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Rencista dotychczas nie poinformował jednak ZUS o uzyskiwaniu przychodu. Informację o wysokości zarobków zamierza złożyć dopiero po zakończeniu roku kalendarzowego. W związku z tym, że pobierze emeryturę zarówno za luty, jak i za marzec 2016 r., w marcowym terminie płatności świadczenia otrzyma również jednorazowy dodatek pieniężny w wysokości 200 zł. Jeśli jednak w wyniku rozliczenia przychodu za 2016 r. (po zakończeniu tego roku) okaże się, że emerytura za luty 2016 r. podlegała zawieszeniu, ZUS wyda decyzję o zwrocie nienależnie pobranej emerytury za luty 2016 r. oraz nienależnie pobranego jednorazowego dodatku pieniężnego.
PRZYKŁAD 8
Podział pomiędzy członków rodziny
Do renty rodzinnej uprawnione są cztery osoby. Wysokość świadczenia na koniec lutego 2016 r. wynosi 1280 zł. W wyniku podziału renty każdej z nich przysługuje część świadczenia w wysokości 320 zł. W marcu 2016 r. każda z tych osób otrzyma, oprócz swojej części renty, jednorazowy dodatek pieniężny w kwocie 50 zł (200 zł : 4).
PRZYKŁAD 9
Korekta liczby uprawnionych na 29 lutego
Na koniec lutego 2016 r. do renty rodzinnej uprawnione były trzy osoby. Wysokość świadczenia wyniosła 960 zł (po 320 zł dla każdej z nich) i z tego tytułu powinien zostać wypłacony jednorazowy dodatek pieniężny w wysokości 300 zł (po 100 zł dla każdego uprawnionego). Jedna z tych osób 29 lutego 2016 r. ukończy naukę i utraci prawo do renty od 1 marca 2016 r. W marcu nie otrzyma już swojej części świadczenia, jak również 100 zł jednorazowego dodatku pieniężnego. Kwota dodatku przysługującego tej osobie zostanie wypłacona w częściach równych pozostałym uprawnionym członkom rodziny. Każdy z nich dodatkowo otrzyma po 50 zł.
PRZYKŁAD 10
Wynik postępowania sądowego
Na koniec lutego 2016 r. do renty rodzinnej uprawnione były cztery osoby. W ostatnim dniu tego miesiąca wyniosła ona 1260 zł. W związku z tym, wraz z rentą za marzec br. ZUS wypłaci im jednorazowy dodatek w łącznej wysokości 200 zł (po 50 zł dla każdego z uprawnionych). Od kilku miesięcy przed sądem toczy się jednak postępowanie odwoławcze od decyzji ZUS o przyznanie renty rodzinnej dla pełnoletniego uczącego się dziecka z pierwszego małżeństwa zmarłego świadczeniobiorcy. Jeśli sąd uzna, że również i jemu przysługuje część renty rodzinnej, wraz z wyrównaniem świadczenia ZUS wypłaci mu część jednorazowego dodatku pieniężnego w wysokości proporcjonalnej do łącznej liczby uprawnionych na koniec lutego 2016 r., tj. w kwocie 40 zł (200zł/5). Pozostałe dzieci nie będą jednak musiały zwracać swoich części wypłaconego dodatku (tj. 10 zł nadwyżki ponad kwotę 40 zł dla każdego z nich).
PRZYKŁAD 11
Odrębne ustalenie do każdego świadczenia
Anna K. jest uprawniona wraz z siostrą i trzema braćmi do renty rodzinnej w łącznej wysokości (na 29 lutego 2016 r.) – 1750 zł. Każde z nich ma prawo do części renty w wysokości 350 zł. Oprócz części renty rodzinnej, świadczeniobiorca pobiera również rentę socjalną w kwocie 739,58 zł (na 29 lutego 2016 r.). Ustalając wysokość jednorazowego dodatku pieniężnego z tytułu renty rodzinnej, ZUS uwzględni wyłącznie kwotę tej renty dla czterech członków rodziny wynoszącą 1400 zł. W związku z tym, że wysokość świadczenia okaże się wyższa od 1100 zł, a nie przekroczy 1500 zł, ZUS wypłaci z tytułu renty rodzinnej dodatek w łącznej kwocie 200 zł (po 50 zł dla każdej osoby spośród rodzeństwa pani Anny). Oprócz tego organ ten ustali dla niej również dodatek z tytułu wypłacanej renty socjalnej. W celu określenia jego wysokości zsumuje wysokość tego świadczenia (739,58 zł) oraz części renty rodzinnej przysługującej uprawnionej (350 zł). Łączna kwota świadczeń (1089,58 zł) okaże się wyższa od 900 zł, a nie przekroczy 1100 zł, i będzie uprawniała ją do dodatku w wysokości 300 zł.
Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych od 1 marca
Tegoroczna podwyżka emerytur, rent oraz innych świadczeń wypłacanych przez ZUS będzie tak mała, że właściwie nieodczuwalna dla świadczeniobiorców. Najniższe emerytury i renty wzrosną o ponad 2 zł, a przeciętne niespełna o 5 zł
W poprzednim roku waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych miała wyjątkowo charakter mieszany: procentowo-kwotowy. Emerytury i renty zostały podwyższone wskaźnikiem waloryzacji, nie mniej jednak niż o 36 zł (lub o 27 zł w przypadku rent z tytułu częściowej niezdolności do pracy). W 2016 r. waloryzacja ponownie będzie procentowa. Świadczenia zostaną podwyższone przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji ustalonego na podstawie danych dotyczących wzrostu cen i płac, ogłoszonych przez prezesa GUS.
Niski wskaźnik
Wskaźnik waloryzacji, który w 2016 r. posłuży do jej przeprowadzenia, zostanie ustalony na dotychczas obowiązujących zasadach. Przypomnijmy, że składa się on z dwóch części składowych – inflacyjnej oraz płacowej. Pierwsza z nich to poziom inflacji w poprzednim roku kalendarzowym (tj. średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem lub dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów – w zależności od tego, który z nich jest wyższy). Część płacowa wskaźnika zależy zaś od realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym. Wskaźnik waloryzacji musi uwzględniać przynajmniej 20 proc. tego wzrostu. Jego zwiększenie ponad to minimum jest możliwe, jeśli postanowi tak Rada Dialogu Społecznego (wcześniej Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych) lub decyzję w tym zakresie podejmie Rada Ministrów. W 2015 roku, śladem lat ubiegłych, zwiększenie wskaźnika waloryzacji zostało ustalone rozporządzeniem Rady Ministrów na minimalnym poziomie 20 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
W 2015 roku ceny towarów i usług spadły w stosunku do roku 2014 (zarówno ustalone ogółem, jak i dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów), co oznacza, że zamiast inflacji, tym razem mieliśmy do czynienia z deflacją. Wskaźnik waloryzacji, który posłuży do podwyższenia świadczeń emerytalno-rentowych, został ustalony na podstawie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów w 2015 roku w stosunku do 2014 roku. Zgodnie z komunikatem prezesa GUS z 15 stycznia 2016 r. w sprawie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów w 2015 r. (M.P. poz. 106), wyniósł on 99,4 proc. i okazał się wyższy od wskaźnika wzrostu cen ogółem (99,1 proc.). Wskaźnik ten zgodnie z obowiązującymi przepisami został podwyższony o 20 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Zgodnie z komunikatem prezesa GUS z 9 lutego 2016 r. w sprawie realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w 2015 r. w stosunku do 2014 r. (M.P. poz. 146), przeciętne wynagrodzenie wzrosło w 2015 roku w stosunku do roku 2014 o 4,2 proc. W związku z tym wskaźnik waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych od 1 marca 2016 r. został ustalony komunikatem ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 10 lutego 2016 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2016 r. (M.P. poz. 149) na poziomie 100,24 proc. (99,4 proc. + 20 proc. x 4,2 proc.).
Wszystkie świadczenia przyznane do końca lutego
Tak jak co roku, waloryzacji od 1 marca 2016 r. będą podlegały wszystkie wypłacane emerytury i renty, okresowe emerytury kapitałowe, emerytury częściowe, emerytury pomostowe oraz nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. Świadczenia, których wypłata będzie wstrzymana (np. w związku z osiąganiem przychodu przekraczającego 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czy też z powodu kontynuowania stosunku pracy), zostaną zwaloryzowane z chwilą podjęcia ich wypłaty. ZUS dokona ich waloryzacji z urzędu (wydając i przesyłając świadczeniobiorcy decyzję), bez konieczności składania w tej sprawie jakiegokolwiek wniosku.
Waloryzacja obejmie świadczenia przyznane z urzędu przed 1 marca 2016 r. lub na wniosek zgłoszony przed tym dniem, o ile prawo do nich powstało najpóźniej 29 lutego 2016 r. W każdym przypadku waloryzowana będzie kwota świadczenia przysługującego 29 lutego 2016 r. w wysokości ustalonej przed dokonaniem potrąceń (w tym egzekucyjnych) oraz zmniejszeniem w związku z osiąganiem przychodu przekraczającego 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. PRZYKŁADY 12–15
Wzrost najniższych świadczeń i dodatków
Od 1 marca 2016 r. podwyższone zostały również kwoty najniższych emerytur i rent. W wyniku tej podwyżki najniższa emerytura, emerytura pomostowa, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta rodzinna wzrosły do 882,56 zł (o 2,11 zł więcej od poprzedniej kwoty, tj. 880,45 zł). Z kolei najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi od 1 marca 2016 r. 676,75 zł (o 1,62 zł więcej od dotychczasowej kwoty, tj. 675,13 zł).
Od 1 marca 2016 r. wzrosły też kwoty najniższych rent wypadkowych. W wyniku marcowej waloryzacji kwoty te wynoszą:
● 1059,07 zł – renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową oraz renta rodzinna wypadkowa,
● 812,10 zł – renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową.
Wraz z podwyżką emerytur i rent od 1 marca 2016 r. podwyższone zostały również kwoty dodatków i świadczeń przysługujących do emerytury lub renty. RAMKA 2
Waloryzacja świadczeń przedemerytalnych oraz rent socjalnych
ZUS zwaloryzuje również od 1 marca 2016 r. wypłacane zasiłki i świadczenia przedemerytalne, do których prawo powstało najpóźniej 29 lutego 2016 r. Wskaźnikiem waloryzacji 100,24 proc. zostaną podwyższone kwoty tych świadczeń w wysokości przysługującej 29 lutego 2016 r. przed dokonaniem potrąceń (w tym egzekucyjnych) oraz zmniejszenia w związku z osiąganiem przychodu przekraczającego 25 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
W ramach tegorocznej waloryzacji wzrośnie również kwota renty socjalnej, która stanowi 84 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Ta ostatnia od 1 marca 2016 r. wynosi 882,56 zł, w związku z tym renta socjalna zostanie podwyższona do kwoty 741,35 zł. W takiej też wysokości od 1 marca br. przysługuje świadczenie pieniężne dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych.
Podwyższenie kwot maksymalnego zmniejszenia
Od 1 marca 2016 r. wskaźnikiem waloryzacji 100,24 proc. zostały również podwyższone kwoty maksymalnego zmniejszenia emerytury i renty w przypadku osiągania przychodu przekraczającego 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, nie wyższego niż 130 proc. tego wynagrodzenia. Kwoty te wynoszą obecnie:
● 563,05 zł – dla emerytury i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
● 422,32 zł – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
● 478,62 zł – dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.
Od 1 marca 2016 r. wzrosła również gwarantowana kwota świadczenia i zasiłku przedemerytalnego zmniejszanego wskutek osiągania przychodu przekraczającego 25 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a nie wyższego od 70 proc. przeciętnej płacy. Wynosi ona obecnie 514,93 zł.
Nowa kwota bazowa
Od 1 marca 2016 r. zmianie uległa też wysokość kwoty bazowej uwzględnianej przy obliczaniu rent z tytułu niezdolności do pracy oraz emerytur ustalanych na tzw. dotychczasowych zasadach (dla osób urodzonych przed 1949 r. oraz w latach 1949-1968, którzy do końca 2008 roku spełnili warunki do przejścia na wcześniejszą emeryturę).
Kwota bazowa stanowi 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne. Komunikatem z 9 lutego 2016 r. prezes GUS ogłosił, że wynagrodzenie to w 2015 roku wyniosło 3408,62 zł. W takiej też wysokości została ustalona od 1 marca 2016 r. (do końca lutego przyszłego roku) kwota bazowa uwzględniana przy obliczaniu świadczeń emerytalno-rentowych.
Nowa kwota bazowa ma zastosowanie przy obliczaniu emerytur i rent przyznanych na wniosek zgłoszony po 29 lutego 2016 r. lub na wniosek złożony do tej daty, jeśli prawo do świadczenia powstało po 29 lutego 2016 r. Z nowej kwoty bazowej mogą również skorzystać osoby uprawnione już do emerytur i rent obliczonych na dotychczasowych zasadach. Osoby te, jeśli pracowały po przyznaniu emerytury, mogą zgłosić wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru świadczenia przy uwzględnieniu nowych (przynajmniej częściowo) wynagrodzeń w stosunku do tych, które zostały przyjęte do poprzedniego ustalenia emerytury. Warunki skorzystania z możliwości takiego przeliczenia określone są w art. 110 i art. 110a ustawy emerytalnej.
1029,86 zł tyle od 1 marca 2016 r. wynosi kwota nowo przyznawanego świadczenia przedemerytalnego
! Wskaźnik waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych od 1 marca 2016 r. został ustalony komunikatem ministra rodziny na poziomie 100,24 proc. (99,4 proc. + 20 proc. x 4,2 proc.).
RAMKA 2
Nowe kwoty dodatków do rent i emerytur
W wyniku waloryzacji wynoszą one:
● dodatek pielęgnacyjny, dodatek za tajne nauczanie oraz dodatek kombatancki – 208,67 zł,
● dodatek dla sieroty zupełnej – 392,20 zł,
● dodatek pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji – 313,01 zł,
● dodatek kompensacyjny – 31,30 zł,
● świadczenie pieniężne dla byłych żołnierzy górników oraz osób deportowanych do pracy przymusowej, w zależności od liczby pełnych miesięcy trwania pracy – od 10,46 zł (za jeden pełny miesiąc) do 208,67 zł (za 20 pełnych miesięcy),
● dodatek dla poszkodowanego weterana – w zależności od stawki podstawy wymiaru najniższej emerytury – od 88,26 zł do 706,05 zł.
PRZYKŁAD 12
Osiągnięcie wieku emerytalnego
Maria R. urodziła się 12 kwietnia 1955 r. Powszechny wiek emerytalny (który dla kobiet urodzonych w II kwartale 1955 r. wynosi 60 lat i 10 miesięcy) ukończyła 12 lutego 2016 r. Pod koniec lutego br. zgłosiła wniosek o przyznanie emerytury. Ze względu na to, że ukończenie wymaganego wieku emerytalnego jest jedynym warunkiem ustalenia prawa do emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., ZUS przyzna jej to świadczenie od dnia osiągnięcia tego wieku, tj. od 12 lutego 2016 r. Przyznana emerytura zostanie więc zwaloryzowana od 1 marca 2016 r. wskaźnikiem waloryzacji 100,24 proc.
PRZYKŁAD 13
Spełnienie warunków
Henryk K. 24 lutego 2016 r. zgłosił wniosek o przyznanie emerytury pomostowej. Ostatni z warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia (wiek emerytalny) spełnił 7 marca 2016 r. W związku z tym ZUS ustali mu prawo do emerytury od tego dnia. Świadczenie to nie podlega więc tegorocznej waloryzacji.
PRZYKŁAD 14
Przychód ze stosunku pracy
Marian W. ma ustalone prawo do emerytury pomostowej w wysokości wynoszącej na koniec lutego 2016 r. 1540,54 zł. Od kilku miesięcy pozostaje również w stosunku pracy, uzyskując przychód skutkujący zmniejszeniem świadczenia o maksymalną kwotę (tj. o 561,70 zł). Tym samym otrzymuje świadczenie zmniejszone do kwoty 978,84 zł. Mimo to ZUS zwaloryzuje od 1 marca 2016 r. pełną kwotę przysługującej panu Marianowi emerytury pomostowej.
PRZYKŁAD 15
Wypłata zawieszona
Anna D. ma ustalone prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W związku z ponownym podjęciem pracy w szkole zostało ono zawieszone. Uprawniona zamierza zakończyć zatrudnienie w czerwcu 2016 r. i wówczas zgłosić wniosek o podjęcie wypłaty świadczenia. Wtedy też ZUS zwaloryzuje je wskaźnikiem 100,24 proc.
