16 czerwca 2023 r. sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw. Zmiany w procedurze cywilnej obejmują kwestie dotyczące spraw z zakresu prawa pracy. Według dotychczas obowiązujących przepisów sąd mógł w wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
Sądy z ostrożnością stosowały tą możliwość, gdyż wyrok sądu pierwszej instancji nakładający taki obowiązek na pracodawców mógł (i nadal może) ulec zmianie w postępowaniu apelacyjnym.
Jakie obowiązki wprowadza nowelizacja?
Zgodnie z nowelizacją sądy nie będą miały możliwości swobodnego decydowania o obowiązku przywrócenia do pracy, lecz obowiązek to uczynić, jeśli uznają, że zasadne jest przywrócenie pracownika do pracy.
Co więcej, nowelizacja wprowadza zmiany w zakresie oceny przesłanek udzielenia zabezpieczenia. Propozycja art. 7555 § 1 k.p.c. wprowadza szczególną regulację dotyczącą zabezpieczenia w sprawach z zakresu prawa pracy, w których pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy. Przepis ten będzie dotyczył np. działaczy związkowych i innych członków przedstawicielstw pracowniczych.
Wg brzmienia nowego przepisu sąd na wniosek uprawnionego na każdym etapie postępowania będzie udzielał zabezpieczenia przez nakazanie dalszego zatrudnienia pracownika podlegającego szczególnej ochronie przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, jeśli uprawdopodobni swoje roszczenie. Posłużono się określeniem „udzieli”, nie „może udzielić”, co kreuje po stronie sądu obowiązek takiego rozstrzygnięcia wniosku.
Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, co oznacza, że sąd będzie mu nadawał klauzulę wykonalności z urzędu. Sąd na wniosek uprawnionego pracownika już w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia może zagrozić obowiązanemu pracodawcy nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, na wypadek naruszenia przez niego obowiązków określonych w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia.
Zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia w omawianych sprawach będzie rozpoznawał sąd drugiej instancji, co stanowi wyjątek od reguły przewidzianej w art. 741 § 2 k.p.c.
Jak będzie wyglądała praktyka?
Obowiązek przywrócenia pracownika do pracy po przegranym procesie sądowym może stanowić wyzwanie organizacyjne dla pracodawcy. Upływ czasu, zmiany w strukturze organizacyjnej mogą utrudniać wykonanie wyroku sądowego w sposób, który nie będzie narażał pracodawcy na zarzut, iż nie zrealizował w pełni wyroku np. zmiana nazwy stanowiska, czy modyfikacja zakresu obowiązków, aby dostosować je do aktualnych potrzeb pracodawcy. Zmiana przepisów wiążąca się z tym, iż sądy będą zobowiązane do nałożenia obowiązku przywrócenia pracownika do pracy w trakcie trwania procesu sądowego wg projektodawcy zmierza do uniknięcia takich problemów i zapewnienia pracownika szybkiego powrotu. Jednakże należy uwzględnić także przeciwną sytuację, gdy przywrócony pracownik przegra spór i prawomocnie roszczenie o przywrócenie do pracy zostanie oddalone. Oznacza to, że z datą uprawomocnienia się wyroku oddalającego roszczenia pracownika, zatrudnienie w sposób definitywny zostanie zakończone i obowiązek dalszego zatrudnienia wygaśnie.