Zasiłek opiekuńczy – jak ustalić limit na członków rodziny

W czerwcu pracownica otrzymała 10-dniowe zwolnienie lekarskie na opiekę nad chorym dzieckiem w wieku poniżej 14 lat (10 dni). Jej mąż również korzystał w tym roku ze zwolnienia z powodu sprawowania opieki, ale nad chorą matką – w wymiarze 14 dni, co wynika z oświadczenia ZUS Z-15. Jak ustalić limit opieki nad chorymi członkami rodziny, czy do limitu 60 dni w roku wlicza się te 14 dni na innego krewnego niż dziecko? Pracownica w maju przebywała na zwolnieniu chorobowym na siebie i podstawę wynagrodzenia chorobowego ustalono z okresu maj 2022 – kwiecień 2023. Od 1 czerwca br. u pracownicy wygasło prawo do dodatku funkcyjnego. Jak ustalić zasiłek opiekuńczy za czerwiec?

odpowiedź

Dni opieki nad chorą matką są wliczane do puli 60 dni na rok. Oczywiście pod warunkiem, że członek rodziny – matka pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z opiekunami. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za czerwiec stanowi podstawa ustalona poprzednio dla wynagrodzenia chorobowego, ale z wyłączeniem dodatku funkcyjnego.

Na kogo przysługuje płatna opieka

Prawo do zasiłku opiekuńczego mają osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym (obowiązkowym lub dobrowolnym), zwolnieni od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny. Zasiłek ten przysługuje bez okresu wyczekiwania, czyli od pierwszego dnia ubezpieczenia.

O zasiłek mogą się ubiegać osoby sprawujące opiekę nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia ośmiu lat w przypadku:

– nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, w rozumieniu ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2022 r. poz. 1324 i 1383) lub dziennego opiekuna w rozumieniu tej ustawy, sprawujących opiekę nad dzieckiem,

– porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

– pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innej placówce leczniczej;

2) dzieckiem niepełnosprawnym (dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat) w przypadku:

– porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

– pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

3) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

4) chorym dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat;

5) innym chorym członkiem rodziny.

Zgodnie z ustawowymi definicjami za „dzieci” uważa się: dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.

Natomiast „członkami rodziny” są małżonek, rodzice, rodzic dziecka, ojczym, macocha, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym, wymagany przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny, jest spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby. Przykładowo, o zasiłek opiekuńczy mogą występować też dziadkowie, sprawując opiekę nad chorymi wnukami, o ile podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Nie muszą na stałe mieszkać z dzieckiem, wystarczy, że zatrzymają się w gospodarstwie na czas choroby dziecka. W przypadku rodziców prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, z tym że świadczenie wypłaca się tylko jednemu z rodziców – temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.

Liczba dni opieki w roku

Liczba dni płatnej opieki jest ograniczona w skali roku – zależy ona od tego, kim zajmuje się ubezpieczony. I tak zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy, nie dłużej jednak niż przez okres:

1) 60 dni w roku kalendarzowych – z tytułu opieki nad dziećmi w wieku do lat 14, w tym także dziećmi niepełnosprawnymi w tym wieku;

2) 14 dni w roku kalendarzowym – z tytułu opieki nad innymi członkami rodziny, w tym chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat;

3) 30 dni w roku kalendarzowym, jeśli opieka sprawowana jest nad:

a) chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku powyżej 14 do ukończenia 18 lat, albo

b) dzieckiem niepełnosprawnym w wieku powyżej 8 lat do ukończenia 18 lat, jeśli w wyniku porodu, choroby albo pobytu w szpitalu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem, nie mogą oni opiekować się dzieckiem niepełnosprawnym.

Wskazane wyżej okresy są niezależne od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz liczby dzieci, w tym dzieci niepełnosprawnych i innych chorych członków rodziny wymagających opieki. Zatem np. w przypadku chorych innych członków rodziny zawsze obowiązuje jeden limit 14 dni w roku, przez jaki przysługuje zasiłek. Limit ten nie jest więc oddzielny na każdego opiekuna. Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym. W razie gdy np. chorują dzieci i inni krewni, obowiązuje jeden, wyższy limit.

W przypadku gdy opieka jest sprawowana wyłącznie nad:

• chorym dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat,
• dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat w razie porodu, choroby lub pobytu w szpitalu opiekuna,
• innym chorym członkiem rodziny

zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie za okres nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym.

Wracając do pytanie czytelnika, w opisanej sytuacji pracownicy z rocznego limitu 60 dni opieki pozostało 46 dni, przy czym pozostała pula dotyczy już tylko dzieci do 14 lat. Gdyby matka zachorowała ponownie, zasiłek opiekuńczy już będzie przysługiwał, ponieważ 14-dniowy wymiar został już wykorzystany.

Wysokość i podstawa wymiaru zasiłku

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku i przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Do ustalania podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego stosuje się te same zasady, które ustanowiono dla zasiłku chorobowego. Oznacza to, że podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym jest sprawowana opieka. Wynagrodzenie to przychód podlegający składce na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu części składek społecznych finansowanych przez pracownika, potrącanych przez płatnika, łącznie 13,71 proc.

Obowiązuje zasada, zgodnie z którą podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy (art. 43 ustawy zasiłkowej). Oznacza to, że podstawę poprzednio ustaloną dla wynagrodzenia chorobowego za maj nadal stanowi średnie wynagrodzenie miesięczne z okresu maj 2022 r. – kwiecień 2023 r. Jednak skoro od 1 czerwca br. pracownica już nie otrzymuje dodatku funkcyjnego, to z podstawy zasiłku opiekuńczego za czerwiec należy go wykluczyć.

Składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie.

Załóżmy dla przykładu, że podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego za maj br. wynosiła 5280,95 zł, w tym 431,45 zł to dodatek funkcyjny. Po jego wyłączeniu podstawa zasiłku opiekuńczego wynosi 4849,50 zł (5280,05 zł – 431,45 zł).

Wysokość zasiłku opiekuńczego za czerwiec, za 10 dni wynosi :

4849,50 zł : 30 = 161,65 zł

161,65 zł x 80 proc. = 129,32 zł

129,32 zł x 10 dni = 1 293,20 zł

Dla przypomnienia należy jeszcze dodać, że zasiłki z ubezpieczenia społecznego nie podlegają żadnym składkom na ZUS. Natomiast przynależą do przychodów z innych źródeł i podlegają PIT na zasadach ogólnych. Jeżeli pracodawca (zakład pracy) jest płatnikiem zasiłków w danym roku kalendarzowym, pobiera zaliczkę na podatek także od wypłaconego pracownikowi zasiłku. ©℗

przykład 1

przykład 2

przykład 3

Ramka 1

Ramka 2