Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane przez pracownika u płatnika składek w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek chorobowy.
Pracownik był zatrudniony do 20 lutego 2021 r., potem umowa o pracę uległa rozwiązaniu w związku z przejściem na emeryturę. Od 1 marca 2021 r. osoba ta została ponownie zatrudniona na czas określony do 30 kwietnia 2022 r. W 2022 r. pracownik chorował przez 20 dni, z tego za 14 dni otrzymał wynagrodzenie chorobowe, a za 6 dni zasiłek. Okres niezdolności trwał od 8 do 27 marca. Tego samego pracownika zatrudniono ponownie od 5 maja 2022 r., tym razem na czas nieokreślony. Od 24 maja pracownik choruje, przy czym zwolnienie lekarskie wystawiono na razie do 30 czerwca 2022 r. Czy okres poprzedniej choroby w 2022 r. wlicza się do jednego okresu zasiłkowego? W jaki sposób obliczyć podstawę wymiaru zasiłku za okres od maja do czerwca? Pracownik wynagradzany jest stałym miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 3010 zł, a oprócz tego otrzymuje dodatek stażowy 620 zł, który przysługuje również za okresy choroby, obok zasiłku. W maju pracownik przepracował 20 godz. w porze nocnej i otrzymał dodatek w wysokości 79,20 zł. W marcu 2022 r. została wypłacona trzynastka za 2021 r. w wysokości 3218,45 zł.
odpowiedź
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za okres absencji powstałej w maju br. stanowi wynagrodzenie za maj – po uzupełnieniu do pełnej stawki miesięcznej – oraz dodatek za pracę w nocy w wysokości faktycznie wypłaconej za maj. Okres poprzedniej niezdolności do pracy, przypadającej w marcu, wlicza się do jednego okresu zasiłkowego.
Nieprzerwany okres ubezpieczenia
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Nie zawsze jednak okres zatrudnienia tyle trwa. Wówczas podstawę ustala się z wynagrodzeń za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.
Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę finansowanych ze środków pracownika składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Natomiast podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w którego trakcie powstała niezdolność do pracy. To oznacza, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego – przysługującego pracownikowi zatrudnionemu bez przerwy u tego samego pracodawcy na podstawie kolejno po sobie następujących umów o pracę – wynagrodzenie wypłacone z tytułu tych umów sumuje się. Nie traktuje się jako przerwy w ubezpieczeniu przerwy przypadającej na dzień ustawowo wolny od pracy. [przykład 1]
przykład 1
Dzień wolny od pracy
Pracownik był zatrudniony do 30 kwietnia 2022 r. Kolejną umowę o pracę zawarto z nim 2 maja 2022 r. Pracownik zachorował w czerwcu br. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego za czerwiec stanowi średnia miesięczna pensja wypłacona za okres od czerwca 2021 r. do maja 2022 r. Do podstawy wchodzą również wynagrodzenia z poprzedniego zakończonego stosunku pracy, ponieważ przerwa między kolejnymi umowami przypadła na dzień ustawowo wolny pracy, tj. świąteczną niedzielę 1 maja.
przykład 2
Trzeba uzupełnić
Pracownik został zatrudniony 5 maja 2022 r., a 20 czerwca zachorował. Ma prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia zatrudnienia. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie za czerwiec po uzupełnieniu. Maj jako niepełny miesiąc ubezpieczenia należy odrzucić.
Wynagrodzenia od aktualnego płatnika
Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane przez pracownika u płatnika składek w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek chorobowy. W przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę w trybie określonym w art. 231 kodeksu pracy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się na podstawie wynagrodzenia uzyskanego u poprzedniego i aktualnego płatnika składek. W pozostałych przypadkach podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie uzyskane wyłącznie u aktualnego płatnika składek.
W opisanym przypadku poprzedni tytuł ubezpieczenia wygasł 30 kwietnia br. Kolejny angaż, nawiązujący stosunek pracy i tym samym rozpoczynający następny okres ubezpieczenia chorobowego, rozpoczął się 5 maja br. Nie ma więc ciągłości. Między kolejnymi okresami zatrudnienia i ubezpieczenia wystąpiła przerwa, która nie przypadła wyłącznie na dni świąteczne wolne od pracy. W związku z tym do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za maj nie należy przyjmować wynagrodzeń wypłaconych w czasie trwania stosunku pracy zakończonego 30 kwietnia br. Oznacza to, że wypłacona w marcu trzynastka za 2021 r. nie wejdzie do podstawy zasiłkowej.
Choroba na początku pracy
Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego zatrudnienia, do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się:
1) wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości; przy czym jak stałe traktuje się także wynagrodzenie określone w stawce godzinowej, wówczas jako uzupełnione przyjmuje się wynagrodzenie będące iloczynem tej stawki i liczby godzin przypadających do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu;
2) wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne.
Powyższe zasady obowiązują zarówno w przypadku, gdy pracownik zachorował już w pierwszym miesiącu zatrudnienia (ubezpieczenia), jak i wtedy, gdy stał się niezdolny w drugim miesiącu, przy pierwszym niepełnym miesiącu ubezpieczenia (umowa zawarta w trakcie miesiąca). Wówczas podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie pracownika za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. za pełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia po uzupełnieniu. [przykład 2]
W opisywanym przypadku należy za podstawę wymiaru zasiłku za maj i czerwiec przyjąć wyłącznie wynagrodzenie z obecnego stosunku pracy, tj. wynagrodzenie za maj, w pełnej miesięcznej stawce, tj. 3010 zł.
Składników wynagrodzenia, które nie przysługują za okresy pobierania zasiłków i podlegają wliczeniu do podstawy tychże świadczeń, ale są pomniejszane za okresy absencji w sposób inny niż proporcjonalny, albo też przysługują jedynie za niektóre dni miesiąca – nie uzupełnia się. Tym samym wchodzą do podstawy zasiłku w wysokości faktycznie wypłaconej za dany miesiąc. Tak jest w przypadku wynagrodzeń i dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych lub też dodatków za pracę w porze nocnej. Oznacza to, że do kwoty wynagrodzenia w wysokości 3010 zł należy też doliczyć wypłacony za maj dodatek za pracę w porze nocnej, tj. 79,20 zł. Łączna podstawa wynosi 3089,20 zł, a po odliczeniu części składkowej po stronie pracownika: 2665,67 zł (3089,20 zł – 13,71 proc.).
Zasiłek za maj:
2665,67 zł : 30 = 88,86 zł
88,86 zł x 80 proc. = 71,09 zł
71,09 zł x 8 dni = 568,72 zł
Zasiłek za czerwiec:
71,09 zł x 30 dni = 2132,70 zł
Do podstawy zasiłku nie wchodzi natomiast dodatek za staż pracy, który jest wypłacany obok zasiłku. Zgodnie bowiem z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.
Okres zasiłkowy
Podstawowy okres zasiłkowy trwa 182 dni. Do jednego okresu zwanego zasiłkowym wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, np. leczenie odwykowe, kwarantanna, izolacja. Do okresu zasiłkowego wlicza się też okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Jeśli zatem między kolejnymi okresami niezdolności do pracy wystąpiła przerwa nieprzekraczająca 60 dni, to nie rozpoczyna się nowy okres zasiłkowy. Nie ma przy tym znaczenia, czy pracownik ponownie zachorował na tę samą chorobę czy już inną. Na okres zasiłkowy nie wpływa też zmiana płatnika składek (pracodawcy) ani też zmiana roku kalendarzowego. Dla pracownika czytelnika oznacza to, że okres choroby w marcu, przebytej w czasie poprzedniego zatrudnienia, wlicza się do jednego okresu zasiłkowego, ponieważ od ostatniej niezdolności nie minęło co najmniej 61 dni. Rozwiązanie poprzedniej umowy o pracę nie zresetowało wówczas rozpoczętego okresu zasiłkowego.
Składniki zwolnione ze składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz pozostałe społeczne i zdrowotne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, poza wynagrodzeniem chorobowym na podstawie kodeksu pracy oraz przychodami zwolnionymi z oskładkowania. Wyłączone z podstawy są m.in. składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. Powyższe zwolnienie jest jednak obwarowane kilkoma warunkami, które muszą być spełnione łącznie. Po pierwsze, zwolnienie dotyczy składników wynagrodzenia, a więc tych, o których mowa w aktach płacowych, o charakterze roszczeniowym. Po drugie, składnik przysługuje także za okres pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego. To automatycznie wyklucza ze zwolnienia te składniki płacowe, które co prawda zostały wypłacone/przekazane w okresie zwolnienia lekarskiego, ale są należne za okres wykonywania pracy. Tak może być, gdy pracodawca np. wypłacił zaległą premię lub termin jej płatności przypadł akurat na okres niedyspozycji pracownika. Poza tym prawo do danego składnika wynagrodzenia w okresie przebywania na zwolnieniu chorobowym i wypłacanie go za okresy pobierania rzeczonych zasiłków musi wynikać z podstawy prawnej, którą jest albo wspomniany układ zbiorowy pracy, albo regulamin wynagradzania. W praktyce najprościej jest stosować zwolnienie składkowe przy całomiesięcznej nieobecności, za którą wypłacono dany zasiłek, względnie wynagrodzenie chorobowe. Wówczas wypłacony składnik wynagrodzenia w ogóle nie podlega oskładkowaniu. W podanym stanie faktycznym tak będzie z dodatkiem stażowym za czerwiec. Będzie on w całości zwolniony ze składek na ZUS.
Jeśli jednak pracownik przez część miesiąca pobierał zasiłek, a przez resztę pracował i za cały miesiąc otrzymał składnik niepomniejszony, to zwolniona ze składek pozostaje tylko część przypadająca na okres poboru zasiłku. Trzeba więc policzyć tę wartość składnika, która podlega oskładkowaniu. W przepisach ubezpieczeniowych brakuje jednak wzoru, który miałby zastosowanie w tym przypadku. Przyjęło się więc, aby w takiej sytuacji wysokość składnika wynagrodzeniowego podzielić przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku/wynagrodzenia chorobowego, a następnie od wartości pełnego świadczenia odliczyć otrzymany wynik.
Za maj oskładkowaniu podlega więc dodatek za staż w wysokości 460 zł:
620 zł : 31 dni maja x 8 dni choroby = 160 zł
620 zł – 160 zł = 460 zł
Podstawa prawna
• art. 9, art. 36, art. 37, art. 41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
• par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449)
