Organ rentowy stwierdził, że nasza spółka jest płatnikiem składek za pracowników, którzy zostali przejęci przez naszą spółkę zależną. Zdaniem ZUS to przejście jest tylko pozorne, bo pracownicy wykonują dokładnie te same zadania, w tym samym miejscu i została zachowana poprzednia struktura zarządzania. Podkreślamy, że składki są regulowane na bieżąco, w takiej samej wysokości jak wcześniej. Czy ZUS ma prawo kontrolować, kto w danej strukturze właścicielskiej płaci składki, i o tym decydować?
Zgodnie z art. 86 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) kontrola wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek może obejmować w szczególności:
- zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
- prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest zakład;
- ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;
- prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;
- wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych;
- dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.
Jak zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z 22 kwietnia 2021 r., sygn. akt I USK 43/21, ustanowiony w art. 86 ust. 2 ustawy systemowej zakres kontroli nie jest ograniczony do określonych czynności. Świadczy o tym zwrot, że „kontrola może obejmować w szczególności”. Oznacza to, że zakres kontroli może objąć wykonywanie przez płatników składek, ubezpieczonych i inne podmioty wszelkich obowiązków związanych z ubezpieczeniami społecznymi. Przedmiotem kontroli mogą być także inne zdarzenia, co do których istnieje podejrzenie, że podejmowane są w celu obejścia przepisów prawa. Właśnie za takie obejście prawa może zostać uznany tzw. outsourcing pracowników, czyli – w uproszczeniu – tylko pozorne przejście pracowników do nowego pracodawcy (płatnika), podczas gdy w rzeczywistości nic się nie zmieniło i nadal świadczą oni pracę na rzecz poprzedniego pracodawcy.
Sąd Najwyższy we wspomnianym wyroku stwierdził, że organ rentowy może kwestionować ważność czynności prawnych (w całości lub w części) także wtedy, gdy samo dokonanie czynności prawnych lub ich treść mogą być uznane za nieważne w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych (ze skutkiem dla podlegania ubezpieczeniom społecznym). Podstawą stwierdzenia nieważności czynności prawnej może być m.in. próba obejścia prawa (art. 58 par. 2 kodeksu pracy) polegająca na świadomym osiąganiu korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu albo też przyjęcie nieważności (w całości lub w części) czynności prawnej ze względu na jej pozorność (art. 83 par. 1 i 2 k.c.). Zakład może więc kwestionować ważność czynności prawnej stanowiącej podstawę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy dają podstawę do stwierdzenia, że czynność prawna była sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzała do obejścia prawa. Co ciekawe, przytoczone orzeczenie zapadło w sprawie, w której spółka, podobnie jak w opisywanej sytuacji, powoływała się na to, że skoro zobowiązania publicznoprawne nadal są regulowane, to nie ma podstaw, aby kwestionować decyzję obu spółek. Zwracała też uwagę, że kwestionowane przez ZUS działanie miało na celu jedynie optymalizację zarządzania, a nie uniknięcie lub zmniejszenie zobowiązań.
Reasumując, w opisywanej sytuacji spółka nie może więc powoływać się na cel przeprowadzenia „outsourcingu” i jego ewentualnych skutków dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Skoro bowiem ZUS ustalił, że przejście pracowników do nowego pracodawcy miało charakter pozorny, to nie ma znaczenia, że składki są nadal opłacane. ©℗
Podstawa prawna
•art. 86 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 58 par. 2, art. 83 par. 1 i 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1509)
