Obywateli Ukrainy obowiązują te same warunki przyznawania poszczególnych świadczeń rodzinnych i dokumentowania ich spełnienia co innych cudzoziemców oraz obywateli Polski, poza tym że do składu ich rodziny nie będzie wpisywana osoba, która została w ogarniętym wojną kraju.
Zwraca na to uwagę Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) w przygotowanym dla gmin informatorze na temat zasad przyznawania świadczeń rodzinnych uchodźcom. Zgodnie bowiem z art. 26 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583; dalej: specustawa) osoby, których pobyt został zalegalizowany w trybie jej art. 2 ust. 1, mogą ubiegać się m.in. o wsparcie z ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615) bez konieczności posiadania karty pobytu z adnotacją o dostępie do rynku pracy. Prawo do tych świadczeń przysługuje im od miesiąca złożenia wniosku, choć nie wcześniej niż od miesiąca, w którym obywatel Ukrainy oraz jego dziecko zostali wpisani do rejestru prowadzonego przez komendanta Straży Granicznej (SG), o którym jest mowa w art. 3 ust. 3 specustawy.
Jak wyjaśnia MRiPS, podstawową drogą do uzyskania takiego wpisu jest złożenie w urzędzie gminy lub miasta wniosku o nadanie numeru PESEL. Jego uzyskanie jest bowiem jednocześnie uznawane za spełnienie wymogu dotyczącego wpisania do rejestru SG. W związku z tym datę złożenia wniosku o PESEL i jego nadanie z symbolem UKR należy traktować jako datę wpisu do rejestru SG. Spełnienie tego warunku będzie potwierdzać przedstawienie przez uchodźcę zaświadczenia, jakie utrzymał wraz z numerem PESEL, natomiast docelowo gmina będzie weryfikować to samodzielnie drogą elektroniczną w rejestrze SG.
Resort podkreśla też, że na mocy art. 26 ust. 2 specustawy do dochodu rodziny nie uwzględnia się członka rodziny, który nie przebywa na terenie Polski (męża, ojca dzieci). W praktyce oznacza to, że nie tylko dochód takiej osoby nie liczy się do kryterium, ale że jest ona w ogóle pomijana w składzie rodziny, bo proces ustalenia dochodu na osobę w rodzinie zaczyna się od określenia liczby członków rodziny. Poza tym wyjątkiem przepisy specustawy w stosunku do obywateli Ukrainy nie wprowadziły jednak odmiennych zasad w zakresie przyznawania zasiłku rodzinnego i dodatków do niego oraz pozostałych świadczeń rodzinnych. To samo dotyczy dokumentów potrzebnych do tego, aby potwierdzić ich spełnianie. MRiPS podaje przy tym przykład matki, która 4 marca br. przyjechała do Polski z czteromiesięcznym dzieckiem i ubiega się o przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka. W tym przypadku konieczne jest dołączenie zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub położną o objęciu opieką medyczną od minimum 10. tygodnia ciąży do porodu – obywatele Ukrainy nie zostali z tego wymogu zwolnieni. Nie dotyczy to jedynie opiekuna tymczasowego ustanowionego przez sąd dla małego uchodźcy, który nie jest pod opieką swojego rodzica, bo jest on traktowany analogicznie jak opiekun prawny.
Ponadto MRiPS opublikowało wzory wniosków o poszczególne świadczenia rodzinne oraz oświadczenia o nieprzebywaniu małżonka lub drugiego rodzica dziecka na terenie Polski, w języku ukraińskim. Pełnią one funkcję jedynie pomocniczą, bo jak przypomina resort, językiem urzędowym w Polsce jest język polski, więc wnioski i załączniki powinny być sporządzone i wypełnione w tym języku. Wspomniane druki mają przede wszystkim usprawnić komunikację między osobami składającymi wnioski a urzędnikami w trakcie wypełniania formularzy w języku polskim, a także służyć wyjaśnieniu zawartych w nich opisów rubryk oraz pouczeń.
Resort dodaje, że w żadnym razie nie wyklucza to udzielania przez pracownika gminy pomocy uchodźcy w wypełnieniu wniosku w języku polskim, który podpisze wnioskodawca, sporządzeniu w języku polskim i dołączeniu do niego odpowiednich oświadczeń potrzebnych w indywidualnej sprawie. Wypełnienie wniosku w języku polskim nie musi być bowiem dokonane osobiście przez osobę ubiegającą się o świadczenia rodzinne. ©℗
