Z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność wraz z osobami z nimi współpracującymi. Z kolei z art. 8 ust. 6 tej ustawy wynika, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
  • osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych;
  • twórcę i artystę;
  • osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
‒ w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
‒ z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
  • wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
  • osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół ‒ na podstawie przepisów prawa oświatowego.
Zbieg tytułów
W opisywanej sytuacji czytelnik będzie miał dwa odrębne tytuły do ubezpieczeń społecznych. Jeden wynikający z prowadzenia działalności gospodarczej (indywidualnie przez przedsiębiorcę) i drugi wynikający z posiadania statusu wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.
Oznacza to, że dojdzie do zbiegu tytułów ubezpieczonych określonego w art. 9 ustawy systemowej. Z ust. 3 tego artykułu wynika, że osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności. Przedsiębiorca ma prawną możliwość wyboru jednego z tych tytułów ubezpieczeniowych. Nie musi więc płacić składek z obu tytułów. Trzeba zaznaczyć, że minimalna podstawa wymiaru składek w obu przypadkach będzie taka sama, tj. 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Nieco inna sytuacja będzie dotyczyła małżonki przedsiębiorcy. Skoro jest jego współpracownikiem, to oznacza, że przedsiębiorca (płatnik) zgłasza ją do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (z wyjątkiem chorobowego, które jest dobrowolne). Minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Jeśli małżonka zostanie prezesem zarządu, niekoniecznie będzie to oznaczało, że zacznie podlegać ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu. Jeśli będzie pełniła obowiązki na podstawie aktu powołania, to nie będzie podlegała ubezpieczeniom z tego tytułu. Nie zmieni się wtedy jej sytuacja ubezpieczeniowa i będzie musiała podlegać nadal ubezpieczeniom jako współpracownik. Jeśli jednak będzie pełniła funkcję prezesa na podstawie np. zawartej ze spółką umowy o pracę lub kontraktu menedżerskiego, będzie podlegała ubezpieczeniom z tego tytułu. Wówczas, podobnie jak w przypadku samego przedsiębiorcy, ubezpieczona będzie miała wybór, z jakiego tytułu chce podlegać ubezpie czeniom.
Zdrowotne bez wyjątków
Inne zasady dotyczą ubezpieczenia zdrowotnego. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie przewiduje mechanizmu zbiegu tytułów ubezpieczeniowych i możliwości wyboru jednego z tytułów. Warto wspomnieć o art. 82 ust. 1 tej ustawy, z którego wynika, że w przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie. W wyroku Sądu Najwyższego z 11 września 2014 r., sygn. akt II UK 578/13, podkreślono, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. (osoba prowadząca pozarolniczą działalność; art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej) jest płatnikiem składek na swoje ubezpieczenie zdrowotne. Konieczność opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne z każdego tytułu obowiązuje więc także żonę przedsiębiorcy.
Podsumowując, można stwierdzić, że przedsiębiorca ma prawo wybrać tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym i nie musi ponosić obciążeń składkowych z obu działalności gospodarczych, z wyjątkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Jego żona, o ile zawrze ze spółką umowę, także będzie mogła wybrać tytuł do ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 6, art. 9 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
• art. 66 ust. 1, art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1398)