Zleceniobiorca 1 czerwca 2021 r. rozpoczął pracę na podstawie umowy zlecenia z miesięcznym wynagrodzeniem 2500 zł, z uwzględnieniem maksymalnej liczby godzin pracy w miesiącu wynoszącej 136. Jednocześnie wykonuje pracę na podstawie stosunku pracy w innym podmiocie i jego wynagrodzenie jest wyższe niż minimalna krajowa. W trakcie trwania umowy, tj. 15 czerwca, zleceniobiorca złożył wniosek o objęcie go dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi. Jakie obowiązki ciążą na płatniku?

Odpowiedź

W opisywanej sytuacji zleceniodawca powinien:
  • od 15 czerwca 2021 r. wyrejestrować tę osobę z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z kodem tytułu ubezpieczeń 04 11 00, kodem przyczyny wyrejestrowania 600, oraz
  • od 15 czerwca 2021 r. ponownie ją zgłosić do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego i wypadkowego oraz dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczeń 04 11 00.
W raporcie ZUS RCA za czerwiec 2021 r. składanym w terminie do 15 lipca zleceniodawca jest obowiązany rozliczyć składki na poszczególne ubezpieczenia za czerwiec. Prawidłowe rozliczenie składek powinno wyglądać następująco:
  • podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe: 1333,33 zł (2500 zł : 30 dni kalendarzowych x 16 dni podlegania ubezpieczeniom społecznym);
  • składki:
– emerytalna zleceniobiorcy (9,76 proc.) 130,13 zł,
– rentowa zleceniobiorcy (1,5 proc.) 20 zł,
– wypadkowa (1,8 proc.) 24 zł;
  • podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 2349,87 zł (2500 zł – 130,13 zł ‒ 20 zł);
  • składka na ubezpieczenie zdrowotne (9 proc.) 211,49 zł.
Składki te finansowane są przez ubezpieczonego i płatnika na takich samych zasadach, jak gdyby zleceniobiorca był ubezpieczony obowiązkowo.
Konieczne zgłoszenie
Osoby wykonujące umowę zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego zleceniobiorcy należy do płatnika składek – zleceniodawcy. W zależności od schematu ubezpieczeń płatnik składek sporządza i przesyła odpowiedni formularz zgłoszenia. Należy więc najpierw ustalić sytuację ubezpieczeniową zatrudnionego, tj. czy zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym czy jedynie zdrowotnemu. Następnie trzeba określić, czy dana osoba może do jakichś ubezpieczeń przyłączyć się na zasadzie wniosku, a więc dobrowolnie. Zleceniodawca dokonuje zgłoszenia zleceniobiorcy w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku tych ubezpieczeń/ubezpieczenia, z kodem tytułu ubezpieczenia, który rozpoczyna się̨ cyframi 04 11:
  • na druku ZUS ZUA ‒ do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego, lub
  • na druku ZUS ZZA ‒ tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego,
Skoro zleceniobiorca pozostaje jednocześnie w stosunku pracy z innym podmiotem i zlecenia nie będzie wykonywał na jego rzecz, a podstawa wymiaru składek społecznych z umowy o pracę odpowiada co najmniej płacy minimalnej, to z tego zlecenia podlega obowiązkowo jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgłoszenia należało dokonać na druku ZUS ZZA.
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają w tym przypadku charakter dobrowolny. Oczywiście zleceniobiorca może zmienić zdanie na temat ubezpieczeń i w trakcie wykonywania umowy wyrazić chęć przystąpienia do nich. Należy jednak podkreślić, że jeżeli ubezpieczenia emerytalne i rentowe są nieobowiązkowe, to zleceniobiorca nie może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Natomiast charakter ubezpieczeń emerytalno-rentowych nie ma znaczenia w przypadku ubezpieczenia wypadkowego. Zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalno-rentowych pociąga za sobą objęcie zleceniobiorcy również tym ubezpieczeniem. [przykład 1]
Zmiana danych
O zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia ZUS poprzez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane. Zawiadomienia należy dokonać w terminie 7 dni od:
  • zaistnienia zmian,
  • stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie, lub
  • otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.
Jeśli zleceniobiorca został już zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego, a zgłosi chęć podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, to zleceniodawca musi wyrejestrować go z ubezpieczenia zdrowotnego (druk ZUS ZWUA) i zgłosić do ubezpieczeń: dobrowolnego emerytalnego, rentowych oraz obowiązkowego wypadkowego i zdrowotnego (druku ZUS ZUA). [przykład 2]
Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. [przykład 3]
Data objęcia
Zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczenia chorobowego jest dobrowolne, pod warunkiem że ubezpieczenia emerytalno-rentowe mają charakter obowiązkowych. Następuje w dowolnym, wybranym przez zleceniobiorcę terminie. Zatem wyrażenie chęci podlegania temu ubezpieczeniu nie musi przypadać zaraz na początku wykonywania zlecenia. Jednak objęcie ubezpieczeniem następuje nie wcześniej niż od daty złożenia wniosku w ZUS. Natomiast jeśli zleceniobiorca zdecyduje się na to ubezpieczenie od razu, to będzie nim objęty razem z ubezpieczeniami obowiązkowymi. Innymi słowy, jeśli w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia, płatnik zgłosi zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, to zleceniobiorca będzie objęty ubezpieczeniem chorobowym od daty wskazanej w tym zgłoszeniu. [przykłady 4 i 5]

przykład 1

Od kiedy objęcie ubezpieczeniem
W czerwcu zatrudniliśmy dwóch zleceniobiorców: jednego od 1 czerwca br., a drugiego od 10 czerwca br. Pierwszy pracuje jednocześnie na umowę o pracę w innej firmie za wynagrodzeniem wyższym niż minimalne. Został zgłoszony tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, ale teraz złożył wniosek o przystąpienie do ubezpieczeń społecznych dobrowolnie. Jak dokonać takiego zgłoszenia?
Drugi zleceniobiorca wykonuje tylko obecną umowę zlecenia, nie ma innego tytułu. Zgłosił od razu chęć pozostawania w ubezpieczeniu chorobowym. Od kiedy zostanie nim objęty?
Jeśli ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla zleceniobiorcy są dobrowolne, a ubezpieczony chce przystąpić do tych ubezpieczeń, to należy go zgłosić na druku ZUS ZUA, ale zgłoszenie należy poprzedzić wyrejestrowaniem z ubezpieczenia zdrowotnego.
Drugiego zleceniobiorcę obejmie ubezpieczenie chorobowe od 10 czerwca, o ile płatnik składek dokona pierwszego zgłoszenia terminowo, tj. najpóźniej 17 czerwca.

przykład 2

Dodatkowa praca
Zleceniobiorca poinformował swojego zleceniodawcę, że od 1 lipca br. rozpocznie wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, zawartej z innym podmiotem niż zleceniodawca, z miesięcznym wynagrodzeniem wyższym od minimalnego wynagrodzenia. Wykonawca z tytułu umowy zlecenia był dotychczas zgłoszony do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Od 1 lipca 2021 r. umowa zlecenia stanie się dla niego tytułem do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowych. Jeśli nie złoży wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, to obowiązkowe z tytułu umowy zlecenia będzie dla niego jedynie ubezpieczenie zdrowotne. Zleceniodawca powinien wyrejestrować wykonawcę z dotychczasowych ubezpieczeń, na formularzu ZUS ZWUA, od 1 lipca 2021 r. Z uwagi na obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy zlecenia powinien następnie dokonać zgłoszenia go do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA od 1 lipca 2021 r.

przykład 3

Ważna data wpływu do ZUS
Zleceniobiorca z przykładu 1 złożył u zleceniodawcy wniosek o objęcie go dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym od 1 sierpnia br. Jeżeli tego dnia nowe zgłoszenie ZUS ZUA (po wyrejestrowaniu) zostanie przesłane do ZUS, to ubezpieczenia te rozpoczną się od 1 sierpnia, podobnie jak ubezpieczenie wypadkowe i zdrowotne. Natomiast jeśli w zgłoszeniu płatnik wskaże datę objęcia zleceniobiorcy ubezpieczeniami dobrowolnymi od 1 sierpnia, ale zgłoszenie wpłynie do ZUS np. 3 sierpnia, to objęcie nimi i tak nastąpi od 3 sierpnia, a nie od pierwszego dnia tego miesiąca.

przykład 4

Bez deklaracji
Zleceniobiorca wykonuje umowę zlecenia od 1 czerwca 2021 r. Zleceniodawca zgłosił go do obowiązkowych ubezpieczeń od 1 czerwca br. na formularzu ZUS ZUA. Zleceniobiorca nie złożył początkowo deklaracji w sprawie objęcia go ubezpieczeniem chorobowym. Wniosek taki złożył 10 czerwca 2021 r., ze wskazaną datą objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym również od 10 czerwca 2021 r. W tej sytuacji zleceniodawca powinien wyrejestrować zleceniobiorcę z dotychczasowych ubezpieczeń od 10 czerwca 2021 r. (ZUS ZWUA), a następnie na formularzu ZUS ZUA zgłosić go do wszystkich ubezpieczeń (obowiązkowych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz dobrowolnego chorobowego) również od 10 czerwca 2021 r.

przykład 5

W terminie 7 dni
Zleceniobiorca rozpoczął wykonywanie zlecenia 1 czerwca br. Został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń 3 czerwca 2021 r., bez chorobowego. Jednak 4 czerwca br. złożył wniosek u zleceniodawcy o objęcie go ubezpieczeniem chorobowym od początku miesiąca. W związku z tym zleceniodawca powinien:
• 1 czerwca 2021 r. wyrejestrować wykonawcę z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA,
• 1 czerwca 2021 r. ponownie zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz zdrowotnego, a także do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego na druku ZUS ZUA; zgłoszenie powinno być złożone w ZUS najpóźniej 7 czerwca 2021 r.
Podstawa prawna
•art. 13 pkt 2, art. 14, art. 36 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
•rozporządzenie ministra rodziny i polityki społecznej z 20 grudnia 2020 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów (Dz.U. poz. 2366)