Przepis nakładający na pracodawcę obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za pracownika, który wykonuje na jego rzecz zadania w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z osobą trzecią, jest jasny i precyzyjny – uznał Trybunał Konstytucyjny.
TK zajmował się kwestią zgodności z konstytucją art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423). Zgodnie z tym przepisem za pracownika w rozumieniu ustawy systemowej uważa się również osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług albo umowy o dzieło, jeżeli zawarta została z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, a także jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy.
I właśnie ten drugi fragment budzi wątpliwości organizacji pracodawców – Konfederacji Lewiatan i Pracodawców RP, które skierowały w tej sprawie odrębne wnioski. TK rozpoznawał je jednak wspólnie.
Problem polega bowiem na tym, że jeżeli pracownik realizuje zlecenie na rzecz swojego pracodawcy, obowiązkowo jest obejmowany ubezpieczeniami społecznymi ze wszystkich umów (tj. umowy o pracę i zlecenia). W ocenie Lewiatana zakwestionowana regulacja godzi m.in. w wolność działalności gospodarczej i nie spełnia konstytucyjnych wymagań dla wprowadzania ograniczeń tej wolności. Pozostaje również w sprzeczności z zasadą poprawnej legislacji z art. 2 konstytucji, wymagającą kształtowania norm prawnych w taki sposób, aby stanowiły one najskuteczniejszy środek do osiągnięcia zakładanego przez ustawodawcę celu.
Pracodawcy RP zwracali z kolei uwagę, że zakwestionowane przepisy nasuwają wątpliwości co do ich spójności z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych i ustaw dotyczących podatków dochodowych (pisaliśmy o tym w DGP nr 91 z 13 maja 2021 r. „Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnie, kto jest płatnikiem składek”).
TK uznał jednak, że art. 8 ust. 2a ustawy systemowej w części obejmującej zwrot „lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy” jest zgodny z zasadą poprawnej legislacji wywodzoną z art. 2 konstytucji. W pozostałym zakresie postanowił umorzyć postępowanie. Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Trybunał stwierdził, że kwestionowany przepis jest jasny i precyzyjny w stopniu, który umożliwia jego adresatom odtworzenie zakresu ich obowiązków. Zaznaczył, że orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych pozwalała na rozstrzygnięcie pojawiających się na tle zaskarżonej regulacji wątpliwości interpretacyjnych przy użyciu powszechnie przyjętych metod wykładni.
Trybunał wskazał jednocześnie, że istotą zakwestionowanej regulacji jest ochrona praw pracowniczych i uniemożliwienie pracodawcom obchodzenia przepisów prawa. W jaki sposób? Chodzi o przekazywanie pracowników innej firmie, która zawierałaby z nimi umowę zlecenia (objętą zwolnieniem ze składek) albo umowę o dzieło (nieobjętą obowiązkiem ubezpieczenia), w ramach których pracownik wykonywałby na rzecz pracodawcy takie same obowiązki, jakie na umowie o pracę.
TK nie podzielił zatem zarzutów dotyczących naruszenia zasady poprawnej legislacji, które miałoby polegać na objęciu zakresem zaskarżonego przepisu szerszego spektrum przypadków, niż założył ustawodawca. Podkreślił jednocześnie, że pracodawca dla celów ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ma prawo domagać się informacji dotyczących wysokości przychodu pracownika z tytułu umowy cywilnoprawnej zawartej przez niego z innym podmiotem. Od kogo? Przede wszystkim od samego pracownika.
orzecznictwo
Wyrok TK z 13 maja 2021 r., sygn. akt K 15/16
