W uzasadnieniach podkreśla się rolę pomocy finansowej, jaką przewiduje specustawa o COVID-19. Dlatego ubezpieczeni mogą liczyć na przychylne podejście do rozstrzyganych odwołań.

precedensowy charakter roszczenia uzasadnia zwolnienie z kosztów
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z 25 stycznia 2021 r., sygn. akt VI U 2216/20, co prawda odwołanie oddalił, ale nie obciążył wnioskodawczyni kosztami procesu strony przeciwnej, które obejmowały wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika organu rentowego będącego radcą prawnym.
Zgodnie z art. 98 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Na podstawie art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sąd podkreślił, że nigdzie nie sprecyzowano, o jakie wypadki szczególnie uzasadnione chodzi. Ocena każdorazowo należy do sądu orzekającego w sprawie. Do „wypadków szczególnie uzasadnionych” w orzecznictwie zalicza się okoliczności związane zarówno z samym przebiegiem procesu, jak i zewnętrzne. Okolicznością uzasadniającą zastosowanie art. 102 k.p.c. może być także precedensowy charakter rozpoznawanej sprawy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 29 sierpnia 1973 r., sygn. akt I PR 188/73).
W ocenie SO w rozpatrywanej sprawie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez organ rentowy. Po pierwsze sprawa miała charakter precedensowy, gdyż dotyczyła roszczenia o świadczenie postojowe, które zostało wprowadzone specustawą o COVID-19 na czas pandemii. Jak podkreślił sąd, przepisy tej ustawy stanowią nowość prawną i mogły sprawiać powódce istotne trudności interpretacyjne. Po drugie powódka mogła mieć w związku z tym subiektywne przekonanie o zasadności dochodzonego roszczenia. I po trzecie ‒ przyczyną odmowy przyznania jej świadczenia postojowego było spóźnione złożenie wniosku, a oddalenie powództwa z powodu prekluzji przemawia za zastosowaniem art. 102 k.p.c.
SO wspomniał, że za nieobciążaniem powódki kosztami procesu stoi także brak zawiłości sprawy i niewielki nakład pracy pełnomocnika pozwanego organu. Wytknął przy tym pełnomocnikowi ZUS, że odpowiedź na odwołanie była skąpa, przeprowadzono jedynie dowód z przesłuchania powódki, a mimo to pełnomocnik złożył wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od odwołującej się, która poniosła duże straty finansowe ze względu na pandemię. Sąd ocenił takie zachowanie pełnomocnika jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

ważna data złożenia oświadczenia o sytuacji materialnej

Sąd Okręgowy w Elblągu w wyroku z 5 listopada 2020 r., sygn. akt IV U 898/20, przyznał zleceniobiorczyni prawo do świadczenia postojowego po raz trzeci. Wcześniej pobrała ona świadczenie już dwa razy, po czym 16 lipca 2020 r. złożyła w ZUS wniosek o kolejną wypłatę. ZUS pismem z 17 lipca 2020 r. poinformował, że od 24 czerwca 2020 r. wniosek o świadczenie postojowe można składać jedynie w formie dokumentu elektronicznego. Wniosek ubezpieczonej o świadczenie postojowe za kolejny okres wpłynął do ZUS 30 lipca 2020 r. w formie elektronicznej. ZUS jednak świadczenia po raz trzeci odmówił, bo od 17 lipca 2020 r. zleceniobiorczyni miała już inny tytuł do ubezpieczeń (stosunek pracy).
Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 specustawy o COVID-19 osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowę o dzieło przysługuje świadczenie postojowe, gdy w następstwie wystąpienia epidemii doszło do przestoju w prowadzeniu działalności przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. Świadczenie może zostać przyznane ponownie na podstawie oświadczenia osoby uprawnionej, której wypłacono świadczenie postojowe. Wypłata po raz kolejny nie może zostać dokonana wcześniej niż w kolejnym miesiącu po pierwszej wypłacie. Warunkiem przyznania kolejnego świadczenia postojowego jest wykazanie w oświadczeniu, że sytuacja materialna wykazana w pierwszym wniosku nie uległa poprawie.
Sąd zwrócił uwagę, że tylko ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek złożony w formie elektronicznej za pośrednictwem zlecającego. Do ponownego przyznania i wypłaty tego świadczenia niezbędne jest jedynie złożenie oświadczenia przez osobę uprawnioną (bez wskazania przez ustawodawcę jego formy) oraz wykazanie, że sytuacja materialna nie uległa poprawie.
Zatem skoro do ponownej wypłaty świadczenia postojowego wymagane jest jedynie oświadczenie uprawnionego, wniosek ubezpieczonej należy uznać za skutecznie złożony w pierwotnej dacie, tj. 16 lipca 2020 r. Ubezpieczona zawarła umowę o pracę 17 lipca 2020 r., a więc na dzień złożenia wniosku oświadczenia nie podlegała innemu ubezpieczeniu społecznemu i spełniała warunki otrzymania postojowego po raz trzeci.

rozliczający się kartą mogli zawiesić działalność

Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z 8 grudnia 2020 r., sygn. akt IV U 614/20, uwzględnił odwołanie prowadzącego działalność od decyzji odmawiającej prawa do świadczenia postojowego. Zdaniem ZUS świadczenie przedsiębiorcy nie przysługiwało, bo rozliczając podatek kartą podatkową i będąc zwolnionym z opłacania VAT, zawiesił działalność gospodarczą 20 marca 2020 r. ZUS oparł stanowisko na art. 15zq ust. 4 specustawy o COVID-19, zgodnie z którym osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed 1 kwietnia 2020 r. oraz:
  • nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15 proc. niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc;
  • zawiesiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po 31 stycznia 2020 r.;
  • nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Zgodnie zaś z art. 15zq ust. 6 wymogów tych nie stosuje się do osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, do której mają zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i która korzystała ze zwolnienia sprzedaży z VAT.
Sąd zwrócił uwagę, że z przepisów specustawy o COVID-19 wynika również, iż przedsiębiorcy, którzy wybrali opodatkowanie w formie karty podatkowej i jednocześnie korzystają ze zwolnienia podmiotowego z VAT, nie muszą składać oświadczenia w sprawie spadku wysokości przychodu oraz nie stosuje się do nich wymogu co do daty rozpoczęcia działalności gospodarczej. Nie wynika natomiast z tych przepisów, jak twierdzi ZUS, że zawieszenie działalności pozbawia takiego przedsiębiorcę prawa do świadczenia postojowego. Intencją ustawodawcy nie było wykluczenie z grona przedsiębiorców uprawnionych do świadczenia postojowego osób, które zawiesiły działalność gospodarczą.
Sąd podkreślił, że celem wprowadzenia art. 15zq było umożliwienie uzyskania pomocy publicznej przez osoby najbardziej dotknięte epidemią (a więc niestabilnością gospodarczą), czyli osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.

członkostwo w radzie nadzorczej spółdzielni nie przeszkodzi wypłacie

Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 31 marca 2021 r., sygn. akt III AUa 1107/20, rozpatrywał apelację ZUS od wyroku sądu I instancji, który uwzględnił odwołanie od decyzji ZUS odmawiającej prawa do świadczenia postojowego.
ZUS odmówił wnioskodawczyni prowadzącej działalność gospodarczą prawa do świadczenia postojowego, bo z danych zawartych w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS wynikało, że na dzień złożenia wniosku wnioskodawczyni miała inny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Tytułem tym było członkostwo w radzie nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej. Zgodnie bowiem z art. 15zq ust. 4 specustawy o COVID-19 osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed 1 kwietnia 2020 r. i m.in. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Sąd I instancji nie zgodził się ze stanowiskiem ZUS i przyznał świadczenie postojowe. Podkreślił, że uczestnictwo w posiedzeniach rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej jest formą społecznej działalności niektórych jej członków, podejmowanej w interesie i na rzecz wszystkich pozostałych osób będących członkami tego dobrowolnego i samorządnego zrzeszenia. Tym samym ryczałtowi lub diecie trudno przypisać charakter świadczenia wzajemnego za wykonywanie pracy. Ustalenia te potwierdził Sąd Apelacyjny w Lublinie, który podniesiony przez ZUS zarzut naruszenia art. 15zq ust. 4 pkt 3 specustawy o COVID-19 uznał za nietrafny. Podkreślił, że samo pełnienie funkcji członka rady nadzorczej, w świetle art. 6 ust. 1 pkt 22 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie stanowi jeszcze tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Musi być jeszcze spełniony dodatkowy warunek w postaci „wynagradzania z tytułu pełnienia tej funkcji”. Chodzi o wynagradzanie w takim znaczeniu, jakie przypisuje się np. wynagrodzeniu za pracę wykonaną przez pracownika w rozumieniu art. 78 i art. 80 k.p. Wnioskodawczyni nie przysługuje wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej jak za pracę, lecz jedynie diety za uczestnictwo w posiedzeniach rady. Oznacza to, że w spornych okresach nie podlegała ona innemu ubezpieczeniu społecznemu, o którym mowa w art. 15zq ust. 4 pkt 3 specustawy o COVID-19.
Podstawa prawna
• art. 15zq ust. 1, 3, 4 i 6 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 694; specustawa o COVID-19)
• art. 98 par. 1, art. 102 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11)
• art. 6 ust. 1 pkt 22 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
• art. 78 i 80 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
poleca