• Czy przedsiębiorca, który dotychczas nie występował o świadczenie postojowe, może to zrobić obecnie?
  • Na jakich zasadach przysługuje obecnie dodatkowy zasiłek opiekuńczy?
  • Jak zleceniobiorca zwolniony ze składek może uzyskać świadczenia z ubezpieczenia chorobowego?
  • Dlaczego urlop bezpłatny tuż przed zakończeniem stosunku pracy uniemożliwi pobranie zasiłku chorobowego?
Prowadzę działalność gospodarczą. Dotychczas nie składałem wniosku o świadczenie postojowe. Wiem, że większość przedsiębiorców składała je wiosną ubiegłego roku, od razu po wprowadzeniu odpowiednich przepisów. Czy ja wciąż mam do tego prawo?

Nie ma przeszkód, aby przedsiębiorca wystąpił o świadczenie postojowe, o ile spełnia warunki określone w specustawie o COVID-19. Termin na złożenie takiego wniosku upłynie dopiero trzy miesiące po ustaniu stanu epidemii.

Warunki do otrzymania przez przedsiębiorcę świadczenia po raz pierwszy, bez ograniczeń ze względu na przedmiot prowadzonej działalności, jedynie nieznacznie zmieniły się w stosunku do pierwotnej wersji specustawy o COVID-19. Zgodnie z jej art. 15zq prawo do świadczenia przysługuje osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, jeśli zamieszkują na terenie Polski oraz:
  • są obywatelami Polski, lub
  • mają prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Polski i są obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) ‒ strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub
  • są cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Polski.
Kolejne warunki otrzymania świadczenia dotyczą prowadzenia działalności. Przedsiębiorca musiał rozpocząć prowadzenie działalności przed 1 kwietnia 2020 r. i:
  • nie zawiesić prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15 proc. niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc;
  • zawiesić prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po 31 stycznia 2020 r.;
  • nie podlegać ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Nie ma też przeszkód, aby wystąpić o świadczenie postojowe po raz drugi i trzeci. W tym przypadku wystarczy złożyć oświadczenie, że sytuacja materialna (nie jest to sprecyzowane pojęcie) wnioskodawcy nie uległa poprawie w stosunku do okresu, w którym składano wniosek po raz pierwszy.
W opisywanym przypadku, gdy przedsiębiorca wciąż działalność prowadzi, będzie konieczne złożenie wniosku z uwzględnieniem warunku spadku przychodu o 15 proc. w miesiącach bezpośrednio poprzedzających jego złożenie. W innym przypadku ZUS odmówi przyznania świadczenia. Co prawda, niektóre sądy przyznają prawo do świadczenia w oderwaniu od tego warunku (dopuszczając spadek przychodu w dowolnym miesiącu przed złożeniem wniosku), ale wyroki takie należy uznać za kontrowersyjne.
Podstawa prawna
• art. 15zq ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost. zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159; specustawa o COVID-19)
Moje dziecko chodzi do przedszkola. Prawdopodobnie zostanie ono jednak zamknięte, bo zachorowało kolejne dziecko. Czy przysługuje mi prawo do zasiłku opiekuńczego? Na jakich zasadach?

Tak, w takiej sytuacji rodzicowi dziecka będzie przysługiwać prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Jest to możliwe do końca lutego 2021 r. na mocy kolejnego rozporządzenia Rady Ministrów. To rozporządzenie, podobnie jak poprzednie, zostało wydane na podstawie upoważnienia zawartego w specustawie o COVID-19.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem odrębnym od zasiłku opiekuńczego określonego w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przysługuje on rodzicom dzieci do lat 8, jeżeli rodzic sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem, w przypadku:
  • zamknięcia z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do której uczęszcza dziecko,
  • gdy mimo otwarcia tych placówek, nie mogą one zapewnić opieki z powodu ograniczonego funkcjonowania w czasie trwania epidemii COVID-19,
  • braku możliwości sprawowania opieki przez nianię lub braku możliwości sprawowania opieki przez dziennego opiekuna z powodu COVID-19.
W przypadku dzieci niepełnosprawnych limity wieku będą wyglądać nieco inaczej. Zasiłek przysługuje, jeśli dziecko nie ukończyło:
  • 16 lat, a ma orzeczenie o niepełnosprawności,
  • 18 lat, a ma orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
  • 24 lat, a ma orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
Prawo do dodatkowego zasiłku będą mieli także rodzice lub opiekunowie pełnoletnich osób niepełnosprawnych zwolnionych od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad taką osobą w przypadku zamknięcia z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna, tj. szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze. Zasiłek zostanie wypłacony opiekunom dorosłych osób niepełnosprawnych także w przypadku, gdy placówka jest otwarta, ale nie może zapewnić opieki.
Aby uzyskać dodatkowy zasiłek opiekuńczy, trzeba złożyć u płatnika składek oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej oświadczenie należy złożyć do ZUS.
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159; specustawa o COVID-19)
• rozporządzenie Rady Ministrów z 12 lutego 2021 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz.U. poz. 286)
Mam prawo do zwolnienia ze składek jako zleceniobiorca. Pracuję na zleceniach nieprzerwanie od kilku lat. Złożyłem wniosek o zwolnienie ze składek od umowy zawartej na okres luty‒kwiecień 2021 r. Obawiam się jednak, że nie otrzymam zasiłku w razie choroby.

W tym przypadku zleceniobiorca będzie miał prawo do zasiłku chorobowego.

Zgodnie z art. 31zy14 specustawy o COVID-19 osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub inną umowę o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu, może pod pewnymi warunkami uzyskać zwolnienie ze składek. Ściślej rzecz ujmując, to zleceniodawca nie będzie miał obowiązku obliczania, potrącania z dochodu zleceniobiorcy i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Maksymalny okres zwolnienia to cztery miesiące – od 1 stycznia 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r.
Zwolnienie przysługuje w stosunku do umów, których przedmiot został określony w art. 15zs3 specustawy o COVID-19. Nie każda umowa zlecenia może więc takie zwolnienie uzyskać.
Kolejnymi warunkami do uzyskania zwolnienia jest to, aby:
  • umowa zlecenia została zawarta w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 marca 2021 r.;
  • łączny przychód uzyskany z wykonywania umów zlecenia na rzecz wszystkich zleceniodawców, w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o zwolnienie z obowiązku naliczania składek, nie był wyższy od 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego dla celów emerytalnych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;
  • zleceniobiorca nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż wykonywanie umów zlecenia.
Specustawa o COVID-19 stanowi jednocześnie wprost, że składki na ubezpieczenia społeczne objęte zwolnieniem z obowiązku ich naliczania nie są ewidencjonowane na koncie ubezpieczonego. Ponadto wraz z wnioskiem o zwolnienie ze składek zleceniobiorca składa oświadczenie o świadomości, że nienaliczone składki na ubezpieczenia społeczne nie będą uwzględniane w świadczeniach z ubezpieczeń społecznych. Jak wyjaśnia ZUS, ma to ten skutek, że w przypadku choroby w trakcie wykonywania zlecenia objętego zwolnieniem ze składek zasiłek chorobowy będzie obliczany z uwzględnieniem podstawy wymiaru „0 zł” za miesiące objęte zwolnieniem. Oznacza to, że zasiłek będzie mu przysługiwał, ale będzie niższy, niż gdyby zlecenie nie zostało zwolnione ze składek.
Podstawa prawna
• art. 31zy14 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159; specustawa o COVID-19)
Przez ostatnie dwa miesiące przebywałem na urlopie bezpłatnym, wraz z jego końcem zakończył się mój stosunek pracy. Trzy dni po zakończeniu urlopu i tym samym okresu pracy zachorowałem, a choroba przedłuża się już dwa tygodnie. U mojego pracodawcy poinformowano mnie, że nie mam prawa do zasiłku chorobowego. Czy to prawda?

Artykuł 7 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przewiduje prawo do zasiłku chorobowego także dla osoby, która nie ma tytułu do ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek jest wypłacany osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

  • nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
  • nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego ‒ w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Powstaje więc wątpliwość, jak traktować sytuację, w której ubezpieczony stał się niezdolny do pracy w trakcie 14 dni po zakończeniu stosunku pracy, który co do zasady jest tytułem do ubezpieczenia chorobowego.
Przed takim zagadnieniem stanął Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt III UZP 4/02. ZUS w rozpatrywanej sprawie odmówił prawa do zasiłku. Zwrócił uwagę, że tytuł ubezpieczenia to zatrudnienie lub inna działalność, których podjęcie rodzi obowiązek ubezpieczenia chorobowego lub uprawnienie do objęcia ubezpieczeniem na zasadach dobrowolności. Zdaniem ZUS okres urlopu bezpłatnego nie jest okresem, w którym istnieje obowiązek ubezpieczenia, bo w myśl art. 12 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie tego urlopu zasiłek chorobowy nie przysługuje. Oznacza to ustanie, mimo trwania stosunku pracy, tytułu ubezpieczenia chorobowego w ostatnim dniu pracy przed skorzystaniem z urlopu bezpłatnego.
Sąd Najwyższy w uchwale z 12 czerwca 2002 r. podzielił to stanowisko. Stwierdził, że pracownik, który w ostatnim miesiącu zatrudnienia przebywał na urlopie bezpłatnym, a niezdolny do pracy stał się przed upływem 14 dni od ustania stosunku pracy, nie nabywa prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 7 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Należy się więc spodziewać, że w opisywanej sytuacji ZUS wyda podobną decyzję, w razie odwołania sąd zaś przychyli się do stanowiska ZUS i decyzji organu nie zmieni.©℗
Podstawa prawna
• art. 7 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112)