Od tego roku została ona rozszerzona o wiele nowych profesji. Jednak ustawa systemowa osobom go wykonującym nie pozwala na korzystanie z małego ZUS plus. ZUS i sądy mogą uznać inaczej.
Nowelizacja ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne rozszerzającą definicję „wolnego zawodu” o kolejne profesje miała być dla wykonujących ją osób tylko dobrą wiadomością. Okazało się jednak, że wprowadziła też zamęt w przepisach ubezpieczeniowych. Stało się tak, choć jak wynika z uzasadnienia do tej ustawy, nie było to celem zmian.
Pozarolnicza działalność
Wszystko dlatego, że do definicji ze wspomnianej ustawy odwołuje się także ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Artykuł 8 ust. 6 ustawy systemowej wyróżnia kilka grup ubezpieczonych, których uważa za prowadzących pozarolniczą działalność. W pkt 3 za taką osobę uważa prowadzącego działalność w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Do tej kategorii zalicza się także m.in. osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem osób korzystających z ulgi na start (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej).
Rozróżnienie poszczególnych kategorii ubezpieczonych „prowadzących pozarolniczą działalność” jest o tyle ważne, że tylko ta określona w art. 8 ust. 6 pkt 1 ma prawo do ulg w składkach.
Jaka podstawa
1 lutego upłynął termin do zgłaszania się do tzw. małego ZUS plus – ulgi określonej w art. 18c ustawy systemowej. Uprawnione do niej mogą być jedynie osoby prowadzące działalność gospodarczą, ale już nie prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu. Powstało więc pytanie – czy wykonujący zawody dodane do definicji, jak np. adwokaci, radcowie prawni, architekci, mają prawo do tej ulgi? Ci, którzy do ulgi się zgłosili, mogą teraz się zastanawiać, czy jednak za styczeń opłacić składki w obniżonej czy ogólnej wysokości. Jak zwraca uwagę radca prawny Łukasz Kuczkowski, literalnie rzecz biorąc, nowelizacja zmieniła możliwość korzystania przez adwokatów lub radców prawnych z małego ZUS plus, ale z drugiej strony przedstawiciele tych zawodów nadal prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych i z tego tytułu mogą korzystać z tej ulgi. Można więc powiedzieć, że na płaszczyźnie ustawy systemowej mamy do czynienia z przepisami wzajemnie się wykluczającymi. Wszystko zatem zależy od interpretacji ZUS, a później sądów.
Przedstawiciele zawodów dotychczas wymienionych w przepisach o zryczałtowanym podatku (np. tłumacze) widząc sprzeczność, także występowali do ZUS z wnioskiem o wydanie interpretacji. ZUS wówczas stwierdził, że takie osoby mają prawo do skorzystania z ulgi składkowej (decyzja ZUS z 6 marca 2019 r., znak WPI/200000/43/15/2019). ZUS uznawał, że o prawie do ulgi przesądza prowadzenie działalności gospodarczej.
Można się więc spodziewać, że ZUS podobne stanowisko przyjmie w przypadku wszystkich profesji wymienionych w zmienionych przepisach o zryczałtowanym podatku. Dla pewności jednak zadaliśmy ZUS pytanie w tej sprawie, odpowiedź opublikujemy po jej otrzymaniu.
Kto wykonuje wolny zawód
Od 1 stycznia 2021 r. za wykonywanie wolnego zawodu uważa się pozarolniczą działalność gospodarczą wykonywaną osobiście przez lekarzy, lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położne, pielęgniarki, psychologów, fizjoterapeutów, tłumaczy, adwokatów, notariuszy, radców prawnych, architektów, inżynierów budownictwa, rzeczoznawców budowlanych, biegłych rewidentów, księgowych, agentów ubezpieczeniowych, agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające, brokerów reasekuracyjnych, brokerów ubezpieczeniowych, doradców podatkowych, doradców restrukturyzacyjnych, maklerów papierów wartościowych, doradców inwestycyjnych, agentów firm inwestycyjnych, rzeczników patentowych oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny, z tym że za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu.
opinia
Legislacyjny bałagan
Łukasz Kuczkowski radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski
Nowelizacja definicji wolnego zawodu wskazanej w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne jest kolejnym przykładem bałaganu legislacyjnego. Ustawodawca chyba zapomniał, że zmiana tej definicji może spowodować wątpliwości co do stosowania tzw. małego ZUS plus, o którym mowa w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Teza o zapominalstwie (żeby nie powiedzieć niechlujstwie) ustawodawcy jest tym bardziej zasadna, że w uzasadnieniu powyższej nowelizacji definicji wolnych zawodów wnioskodawca wyraźnie wskazał, iż zmiana ma na celu „zwiększenie atrakcyjności opodatkowania w tej formie oraz poszerzenie grupy podatników, którzy będą mogli z niej skorzystać”. Trudno jednak uznać, że zwiększenie atrakcyjności w zakresie możliwości korzystania z ryczałtu podatkowego miałoby się wiązać z jednoczesnym wyłączeniem adwokatów lub radców prawnych wykonujących swój zawód w formie jednoosobowej działalności gospodarczej z preferencyjnych zasad oskładkowania.
Literalnie rzecz biorąc, nowelizacja zmieniła możliwość korzystania przez adwokatów czy radców prawnych z małego ZUS plus. Ten bowiem jest zastrzeżony wyłącznie dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (z pewnymi wyjątkami). Z tej możliwości zostały wyłączone już dawno osoby wykonujące wolny zawód w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Do 31 grudnia 2020 r. definicja wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne nie obejmowała jednak adwokatów i radców prawnych. Jako że osoby te niewątpliwie prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawo przedsiębiorców, to mogły one korzystać z małego ZUS plus właśnie poprzez odwołanie w art. 18c do art. 8 ust. 6 pkt. 1 ustawy systemowej. W rozumieniu tej ustawy nie były bowiem osobami wykonującymi wolny zawód, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt. 3, które z małego ZUS plus skorzystać nie mogły.
Nowelizacja wszystko skomplikowała. Z jednej bowiem strony adwokaci i radcy prawni zostali uznani za osoby wykonujące wolny zawód w rozumieniu ustawy systemowej (te z małego ZUS plus skorzystać nie mogą, a z drugiej strony adwokaci i radcy prawni bez wątpienia nadal prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych i z tego tytułu mogą korzystać z małego ZUS plus. Mamy zatem do czynienia – na płaszczyźnie ustawy systemowej – z przepisami wzajemnie się wykluczającymi. Wszystko zatem zależy od interpretacji ZUS, a później sądów.
Podstawa prawna
• art. 4 ust. 1 pkt 11 z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1905; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2123)
• art. 8 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• art. 3 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162)
