Subskrybuj nas na Youtube
Mogą się o nią ubiegać pracownicy urodzeni przed 1949 rokiem, jeśli wystąpili o świadczenie po 2008 roku, a po ukończeniu 60 lub 65 lat nadal podlegali ubezpieczeniom.
Emerytura, na którą przechodzą osoby urodzone przed 1949 r. po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, obliczana jest według tzw. starych zasad. Wysokość tego świadczenia uzależniona jest od wysokości zarobków uzyskanych w wybranych latach kariery zawodowej (w stosunku do przeciętnych płac w tych latach), długości stażu ubezpieczeniowego (okresów składkowych i nieskładkowych) oraz aktualnej kwoty bazowej.
W pewnych przypadkach osoby urodzone przed 1949 r. mają jednak prawo do obliczenia swojej emerytury według nowych zasad. Jeden z warunków skorzystania z takiej możliwości uległ modyfikacji w związku z obniżeniem wieku emerytalnego od 1 października 2017 r.
Dla kogo zreformowane zasady
Możliwość obliczenia emerytury według nowych zasad dla osób urodzonych przed 1949 r. dotyczy emerytury przysługującej na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (a więc po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego i udowodnieniu okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn). Z możliwości tej mogą skorzystać też osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które spełniły łącznie następujące warunki:
wkontynuowały ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego,
wwystąpiły z wnioskiem o emeryturę po 31 grudnia 2008 r.,
wwysokość emerytury ustalonej dla nich na nowych zasadach jest wyższa od emerytury obliczonej na zasadach dotychczasowych.
Emerytura ustalana według nowych zasad stanowi wynik podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na to świadczenie. Podstawą obliczenia emerytury jest suma zwaloryzowanego kapitału początkowego (odtwarzającego przebieg ubezpieczenia do końca 1998 r.) oraz składek na ubezpieczenie emerytalne (zewidencjonowanych od 1 stycznia 1999 r.).
Nie przeszkadza wcześniejsze ustalenie
Początkowo ZUS obliczał emeryturę według nowych zasad wyłącznie tym osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., które przed 2009 r. nie miały ustalonego prawa do wcześniejszej emerytury. Na tle orzecznictwa sądów powszechnych (a przede wszystkim uchwały Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r., sygn. akt II UZP 4/13) ZUS dopuścił możliwość skorzystania z emerytury obliczanej na nowych zasadach również dla tych osób, które przed 1 stycznia 2009 r. uzyskały prawo do wcześniejszej emerytury, ale nie pobrały tego świadczenia nawet za miesiąc lub jego część.
Z kolei na mocy nowelizacji ustawy emerytalnej, która weszła w życie od 1 maja 2015 r. (wprowadzając nowy art. 55a), możliwość obliczenia emerytury według nowych zasad uzyskały również te osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które miały dotychczas ustalone prawo do wcześniejszej emerytury i pobierały to świadczenie. Wraz z obliczeniem emerytury według nowych zasad osoby te tracą prawo do pobieranego dotychczas świadczenia przyznanego z tytułu ukończenia niższego wieku emerytalnego. W wyniku wspomnianej nowelizacji osoby, które pobrały wcześniejszą emeryturę, muszą się liczyć z tym, że ZUS pomniejszy podstawę obliczenia emerytury powszechnej ustalonej według nowych zasad o sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur (w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne).
Ponowne przeliczenie
Możliwość obliczenia emerytury według nowych zasad mają nie tylko osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., którym nie przyznano jeszcze emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Mogą z niej skorzystać również ci, którym ZUS ustalił prawo do tego świadczenia, ale obliczył je według starych zasad. W tej grupie są zarówno osoby, które ubiegając się o omawianą emeryturę, nie zażądały obliczenia jej według nowych zasad, jak i ci, którzy takie żądanie zgłosili, ale ZUS odmówił im obliczenia emerytury w tym trybie w związku z ustaleniem prawa do wcześniejszej emerytury. W obydwu przypadkach ponowne obliczenie emerytury następuje od miesiąca zgłoszenia wniosku w tej sprawie.
Obliczając ponownie według nowych zasad emeryturę przyznaną na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, ZUS niejako cofa się na dzień jej przyznania, uwzględniając składki emerytalne i kapitał początkowy na koniec miesiąca poprzedzającego podjęcie wypłaty tego świadczenia. Również wartość średniego dalszego trwania życia ustalana jest dla wieku przejścia na omawianą emeryturę, a nie dla wieku, w którym osoba uprawniona zgłosiła wniosek o jej ponowne ustalenie.
PRZYKŁAD 1
Drugie podejście
Pan Ryszard (urodzony 20 października 1948 r.) w 2008 r. przeszedł na wcześniejszą emeryturę i pobierał to świadczenie aż do ukończenia powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat i 4 miesiące (co miało miejsce w lutym 2014 r.). Po osiągnięciu tego wieku pracował jeszcze przez ponad dwa miesiące (do końca kwietnia 2014 r.), a na początku maja 2014 r. zgłosił wniosek o przyznanie emerytury z tytułu osiągnięcia tego wieku. Jednocześnie wnioskował o obliczenie świadczenia według nowych zasad. ZUS, przyznając emeryturę, odmówił takiego obliczenia z uwagi na pobieranie przez zainteresowanego wcześniejszej emerytury. Świadczenie zostało więc ustalone według dotychczasowych zasad. W sierpniu 2017 r. uprawniony zgłosił wniosek o ponowne obliczenie emerytury według nowych zasad. ZUS przychylił się do wniosku, gdyż taki sposób obliczenia świadczenia okazał się korzystniejszy dla uprawnionego. Wysokość emerytury ustalił, dzieląc podstawę jej obliczenia (ustaloną na koniec kwietnia 2014 r. i pomniejszoną o kwoty pobranych wcześniejszych emerytur) przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę (tj. dla wieku 65 lat i czterech miesięcy). Tak ustalone świadczenie zwaloryzował w ramach kolejnych waloryzacji (od 1 marca 2015 r., od 1 marca 2016 r. oraz od 1 marca 2017 r.). Jednocześnie ubezpieczony utracił prawo do wcześniejszej emerytury.
Ubezpieczenie przed i po
Jednym z warunków obliczenia emerytury na nowych zasadach dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. jest kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Obowiązujące przepisy nie określają, jak długo wnioskodawca musi podlegać tym ubezpieczeniom po ukończeniu tego wieku, co oznacza, że dla spełnienia tego warunku wystarczy kontynuowanie ubezpieczenia nawet przez jeden dzień. Nie jest również istotne to, czy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę i obliczenie jej na nowych zasadach wnioskodawca był jeszcze objęty tymi ubezpieczeniami. Bez znaczenia jest również tytuł ubezpieczenia, a także to, czy wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom obowiązkowym czy dobrowolnym.
Należy podkreślić, że warunek kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego spełniony jest wyłącznie wtedy, gdy wnioskodawca podlegał takim ubezpieczeniom (przynajmniej przez jeden dzień) również przed jego ukończeniem. W praktyce oznacza to, że z możliwości obliczenia emerytury według nowych zasad nie mogą skorzystać osoby, które powszechny wiek emerytalny ukończyły przed 2 stycznia 1999 r. W związku z tym, że ubezpieczenia emerytalne i rentowe istnieją dopiero od 1 stycznia 1999 r. (wcześniej funkcjonowało ubezpieczenie społeczne), osoby te nie mogły podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przed ukończeniem wspomnianego wieku.
PRZYKŁAD 2
Kolejne zatrudnienie
Pani Hanna (urodzona 10 marca 1947 r.) z końcem maja 2007 r. rozwiązała stosunek pracy. W marcu 2007 r. ukończyła powszechny wiek emerytalny 60 lat. Po osiągnięciu tego wieku ponownie podjęła zatrudnienie i przez kilka lat pracowała, podlegając z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Z końcem lipca 2017 r. (mając 22-letni staż ubezpieczeniowy) rozwiązała stosunek pracy, a w sierpniu 2017 r. zgłosiła wniosek o przyznanie emerytury i obliczenie jej według nowych zasad. Taki sposób obliczenia emerytury okazał się dla niej korzystniejszy od ustalenia świadczenia według dotychczasowych zasad. Mimo że w dniu zgłoszenia wniosku nie podlegała już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ZUS uznał, iż spełnia warunki do wyliczenia emerytury ze składek i kapitału początkowego.
Przynajmniej jeden dzień
Nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 16 listopada 2016 r., która od 1 października 2017 r. obniżyła wiek emerytalny, wpłynęła również na możliwość ustalenia według nowych zasad emerytury dla osób urodzonych przed 1949 r. Do 30 września 2017 r. warunek kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych musiał być spełniony po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego odpowiednio podwyższonego. Dotyczyło to w praktyce mężczyzn urodzonych w 1948 r., dla których przepisy obowiązujące w tym czasie przewidywały wiek wyższy niż 65 lat (w zależności od kwartału urodzenia – od 65 lat i jednego miesiąca do 65 lat i czterech miesięcy). Od 1 października 2017 r. warunek kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych jest spełniony, jeśli osoba uprawniona podlegała tym ubezpieczeniom przynajmniej przez jeden dzień po ukończeniu wieku emerytalnego obniżonego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Mężczyźni urodzeni w 1948 r., którym przed 1 października 2017 r. ZUS odmówił obliczenia emerytury według nowych zasad z powodu niepodlegania ubezpieczeniom po osiągnięciu podwyższonego wieku emerytalnego, pod rządami obecnie obowiązujących przepisów mogą się ubiegać ponownie o obliczenie swojej emerytury według kapitałowych zasad. Emerytura w nowej wysokości przysługuje od miesiąca zgłoszenia wniosku i jest obliczana na dzień jej przyznania. Ustalona na ten dzień (według nowych zasad) kwota emerytury jest oczywiście podwyższana w ramach kolejnych waloryzacji, jakie miały miejsce po ustaleniu uprawnień.
PRZYKŁAD 3
Po obniżeniu wieku
Pan Marek (urodzony 20 października 1948 r.) pracował do 31 grudnia 2013 r. Na początku marca 2014 r., tuż po ukończeniu podwyższonego wieku emerytalnego wynoszącego dla mężczyzn urodzonych w IV kwartale 1948 r. 65 lat i 4 miesiące (co nastąpiło 20 lutego 2014 r.) zgłosił wniosek o przyznanie emerytury z tytułu osiągnięcia tego wieku. Jednocześnie występował o obliczenie świadczenia według nowych zasad. ZUS przyznał to świadczenie od 1 marca 2014 r., ale obliczył je według starych zasad. Odmówił obliczenia nowej emerytury z powodu niepodlegania ubezpieczeniom po osiągnięciu podwyższonego wieku emerytalnego. W związku z obniżeniem powszechnego wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. (dla mężczyzn – do 65 lat) pan Marek w styczniu 2018 r. wystąpił z wnioskiem o ponowne obliczenie emerytury według nowych zasad. ZUS przychylił się do tego wniosku i przeliczył emeryturę. Dokonując ponownego obliczenia, ustalił kwotę kapitału początkowego i składek emerytalnych (z uwzględnieniem waloryzacji) na koniec lutego 2014 r. i podzielił ją przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę (dla 65 lat i 4 miesięcy). Ustaloną w ten sposób kwotę świadczenia podwyższył w ramach waloryzacji od 1 marca 2015 r., od 1 marca 2016 r. oraz od 1 marca 2017 r.
Dzisiaj kolejny tekst w cyklu dotyczącym obniżenia wieku emerytalnego. Okazuje się, że zmiany, które weszły w życie 1 października 2017 r., nie tylko pozwalają przejść wcześniej na emeryturę, lecz także mają wiele innych konsekwencji dla ubezpieczonych.
Dotychczas w cyklu ukazały się:
● „Wniosek kilka dni później, a emerytura wyższa” (DGP nr 198 z 12 października 2017 r.),
● „Emerytura z urzędu nie dla wszystkich w tym samym czasie” (DGP nr 208 z 26 października 2017 r.),
● „Niektóre panie z emeryturą kapitałową także po 65. roku życia” (DGP nr 212 z 2 listopada 2017 r.),
● „Kobiety wcześniej przeliczą swoją emeryturę z I filaru” (DGP nr 217 z 9 listopada 2017 r.),
● „Ciągle jeszcze można przejść na emeryturę częściową” (DGP nr 222 z 16 listopada 2017 r.),
● „Warto złożyć wniosek o przeliczenie już pobieranej emerytury” (DGP nr 232 z 30 listopada 2017 r.),
● „Do minimalnego świadczenia kobiecie wystarczy 20 lat stażu” (DGP nr 250 z 28 grudnia 2017 r.),
● „Niektórzy będą pobierać rentę aż do podwyższonego wieku emerytalnego” (DGP nr 8 z 11 stycznia 2018 r.),
● „Obniżenie wieku emerytalnego wpływa na wysokość renty” (DGP nr 18 z 25 stycznia 2018 r.),
● „Wcześniejsza emerytura nawet po ukończeniu 60 albo 65 lat” (DGP nr 38 z 22 lutego 2018 r.),
● „Po obniżeniu wieku wcześniej można dorabiać bez limitów” (DGP nr 48 z 8 marca 2018 r.).
Podstawa prawna
Art. 25–27, art. 53 oraz art. 55–55a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).
Art. 1 pkt 11 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 38 ze zm.).