Subskrybuj nas na Youtube
Aż do 67. urodzin będą ją pobierać kobiety, którym została ona przyznana przed 30 września 2017 r. Ta zasada nie będzie jednak obowiązywać, jeśli zgłoszą wniosek o przeliczenie świadczenia z I filaru.
Obniżenie wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. wpływa bezpośrednio na możliwość uzyskania i pobierania okresowej emerytury kapitałowej ze środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS (w tym również tych przeniesionych z otwartego funduszu emerytalnego). Nowelizacja przepisów emerytalnych ustaliła nie tylko nowy przedział wiekowy, lecz także uregulowała sytuację kobiet, które okresową emeryturę kapitałową uzyskały przed wejściem w życie nowych przepisów.
Odrębny wniosek niepotrzebny
Na podstawie ustawy o emeryturach kapitałowych okresową emeryturę kapitałową mogą uzyskać kobiety urodzone po 31 grudnia 1948 r., które:
● są członkami otwartego funduszu emerytalnego w rozumieniu tej ustawy (tj. nawet wtedy, gdy całość ich składki II-filarowej wynoszącej 7,3 proc. podstawy wymiaru przekazywana była na subkonto w ZUS);
● uzyskały prawo do emerytury powszechnej z FUS na podstawie art. 24 lub art. 24a ustawy emerytalnej (czyli emerytury z I filaru przyznawanej na wniosek lub z urzędu) przysługującej po ukończeniu wieku emerytalnego;
● na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, zgromadziły na subkoncie (łącznie ze środkami przeniesionymi z OFE) kwotę równą co najmniej 20-krotności obowiązującej w tym dniu wysokości dodatku pielęgnacyjnego, tj. od 1 marca 2017 r. do 28 lutego 2018 r. 4191,80 zł (209,59 zł x 20).
Jeżeli środki zgromadzone na subkoncie w ZUS są niższe od 20-krotności dodatku pielęgnacyjnego, okresowa emerytura kapitałowa nie przysługuje. W takim przypadku środki te przenoszone są na konto ubezpieczonego i powiększają podstawę obliczenia emerytury z I filaru.
Okresowa emerytura kapitałowa jest przyznawana razem z emeryturą z I filaru. Nie trzeba jednak zgłaszać odrębnego wniosku o ustalenie prawa do tego świadczenia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zgłoszenie wniosku o emeryturę z FUS oznacza jednocześnie zgłoszenie wniosku o okresową emeryturę kapitałową. Prawo do okresowej emerytury kapitałowej oraz jej wysokość ustala i wypłaca ZUS. Może być też przyznana przez ZUS z urzędu. Dzieje się tak wtedy, gdy na emeryturę przechodzi kobieta pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy, która ukończyła powszechny wiek emerytalny i podlegała ubezpieczeniom społecznym przez jakikolwiek okres.
Liczy się stan subkonta
Wysokość emerytury z II filaru uzależniona jest od dwóch czynników: wysokości środków zgromadzonych na subkoncie oraz momentu przejścia na to świadczenie. Obliczając okresową emeryturę kapitałową, ZUS dzieli kwotę środków zgromadzonych na subkoncie ubezpieczonego (ustaloną na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana ta emerytura) przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na to świadczenie. Jest to ta sama wartość, która jest uwzględniana przy obliczeniu emerytury z I filaru.
Środki zgromadzone na subkoncie w ZUS to zarówno te, które były przekazywane na bieżąco z tytułu części składki emerytalnej odprowadzanej przez płatnika składek, jak i środki przeniesione na subkonto z otwartego funduszu emerytalnego. Wśród tych ostatnich znajduje się zarówno 51,5 proc. środków (część obligacyjna), które otwarty fundusz emerytalny przekazał do ZUS w lutym 2014 r., jak i pozostałe 48,5 proc. środków zgromadzonych w OFE, które przez 10 lat poprzedzających osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego były przekazywane do ZUS w ramach suwaka bezpieczeństwa.
Kwota środków zgromadzonych na subkoncie jest uwzględniana przy obliczeniu emerytury z II filaru w wysokości uwzględniającej waloryzację roczną i kwartalną. Obliczona kwota okresowej emerytury kapitałowej nie jest objęta gwarancją najniższej emerytury, a więc wypłacana jest w wysokości faktycznie wyliczonej. Kwotę emerytury z II filaru uwzględnia się natomiast przy podwyższeniu emerytury z FUS do minimalnej emerytury. [przykład 1]
PRZYKŁAD 1
Nie jest podwyższana
Barbara D. (urodzona 15 października 1957 r.) 20 października 2017 r. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie emerytury z FUS (a tym samym o przyznanie okresowej emerytury kapitałowej).
Suma środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS na 30 września 2017 r. wyniosła 32 430 zł. Do ustalenia wysokości emerytury z II filaru ZUS uwzględnił średnie dalsze trwanie życia dla wieku równego wiekowi przejścia ubezpieczonej na emeryturę (60 lat), tj. 263,2 miesiąca. Wysokość okresowej emerytury kapitałowej wyniosła więc 123,21 zł (32 430 zł : 263,2) i nie została podwyższona do minimalnej emerytury (przysługuje w faktycznie ustalonej wysokości).
Przysługuje tylko przez kilka lat
Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. Do 30 września 2017 r. był to wiek odpowiednio podwyższony (w zależności od roku i kwartału urodzenia). Od 1 października 2017 r. podobnie jak emeryturę z I filaru, tak również okresową emeryturę kapitałową można uzyskać po ukończeniu obniżonego wieku emerytalnego, który w przypadku kobiet wynosi 60 lat.
Emerytura z II filaru przysługuje kobietom do czasu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn, chyba że wcześniej prawo to wygaśnie z innych powodów (np. w wyniku wyczerpania środków na subkoncie). Wraz z ukończeniem wspomnianego wieku tracą one prawo do okresowej emerytury kapitałowej, ale środki, które pozostają na subkoncie, nie przepadają. Są one uwzględniane w podstawie obliczenia emerytury z I filaru. ZUS z urzędu dokonuje wówczas ponownego jej obliczenia z uwzględnieniem nowego, aktualnego stanu konta i subkonta osoby uprawnionej dotychczas do okresowej emerytury kapitałowej.
Do 30 września 2017 r. wiekiem, którego ukończenie powodowało utratę prawa do okresowej emerytury kapitałowej (oraz przeliczenie emerytury z I filaru z uwzględnieniem środków pozostałych na subkoncie), był wiek emerytalny odpowiednio podwyższony, przewidziany dla mężczyzny urodzonego w tym samym roku i kwartale co kobieta.
Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 października 2017 r. okresowa emerytura kapitałowa przysługuje już tylko do ukończenia obniżonego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn (65 lat). Zasada ta dotyczy jednak wyłącznie nowo przyznanych emerytur z II filaru – zarówno tym kobietom, które warunki do jej przyznania spełniły dopiero po 30 września 2017 r., jak i tym, które podwyższony wiek emerytalny ukończyły przed 1 października br., ale nie wystąpiły przed tą datą z wnioskiem o emeryturę. [przykłady 2 i 3]
PRZYKŁAD 2
Dwa świadczenia jednocześnie
Anna G. urodzona 20 września 1957 r., będąca członkiem OFE, do końca września 2017 r. nie mogła ubiegać się o emeryturę, gdyż nie ukończyła podwyższonego wieku emerytalnego przewidzianego dla kobiet urodzonych w III kwartale 1957 r. (61 lat i 7 miesięcy). W związku z obniżeniem tego wieku do 60 lat od 1 października 2017 r. kilka dni po wejściu w życie nowych przepisów zgłosiła wniosek o emeryturę. Wiek ten ukończyła już we wrześniu 2017 r. ZUS przyznał jej wnioskowane świadczenie, a ponieważ środki zgromadzone na subkoncie na koniec września 2017 r. nie były niższe od kwoty 4191,80 zł – przyznał również okresową emeryturę kapitałową. Emerytura ta będzie jej przysługiwała do ukończenia wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn, który od 1 października 2017 r. wynosi 65 lat.
PRZYKŁAD 3
ZUS przeliczy z urzędu
Grażyna K. urodzona 12 sierpnia 1955 r., będąca członkiem OFE, podwyższony wiek emerytalny przewidziany dla kobiet urodzonych w III kwartale 1955 r. (60 lat i 11 miesięcy) ukończyła w lipcu 2016 r. W związku z tym, że cały czas była zatrudniona w ramach stosunku pracy, nie zgłaszała wniosku o emeryturę, która i tak podlegałaby zawieszeniu w związku z kontynuowaniem zatrudnienia. Stosunek pracy zamierza rozwiązać z końcem grudnia 2017 r., a w styczniu 2018 r. chciałaby zgłosić wniosek o emeryturę. Jeśli jej środki zgromadzone na subkoncie na koniec grudnia 2017 r. nie będą niższe od kwoty 4191,80 zł, ZUS przyzna jej również okresową emeryturę kapitałową. W związku z tym, że prawo do tego świadczenia powstanie po 30 września 2017 r., będzie jej przysługiwało wyłącznie do ukończenia obniżonego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn od 1 października 2017 r., tj. do osiągnięcia wieku 65 lat (do 12 sierpnia 2020 r.). Jednocześnie wraz z osiągnięciem tego wieku ZUS z urzędu przeliczy jej emeryturę z I filaru z uwzględnieniem m.in. środków, które jeszcze pozostały na subkoncie emerytki w wyniku dotychczasowych wypłat okresowej emerytury kapitałowej.
Dłuższe zachowanie uprawnień
Obowiązująca od 1 października br. zasada, zgodnie z którą prawo do okresowej emerytury kapitałowej ustaje z dniem osiągnięcia 65. roku życia, nie ma zastosowania do kobiet, które prawo do tego świadczenia uzyskały w czasie obowiązywania podwyższonego wieku emerytalnego (a więc do końca września 2017 r.). Kobiety te zachowają prawo do omawianego świadczenia do czasu ukończenia tego wieku, chyba że wcześniej prawo to wygaśnie z innych powodów (np. w wyniku wyczerpania środków na subkoncie). Należy jednak zaznaczyć, że kobiety te przed ukończeniem podwyższonego wieku mogą wystąpić z wnioskiem o ponowne obliczenie emerytury z I filaru z uwzględnieniem m.in. środków zgromadzonych na subkoncie oraz aktualnej kwoty składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego. W takim przypadku prawo do okresowej emerytury kapitałowej ustanie z dniem, od którego zostanie przeliczona emerytura z FUS. [przykład 4]
PRZYKŁAD 4
Tylko do przeliczenia
Anna D., urodzona 20 października 1955 r., będąca członkiem OFE, 20 października 2016 r. ukończyła podwyższony wiek emerytalny, który dla kobiet urodzonych w IV kwartale 1955 r. wynosił do 30 września 2017 r. 61 lat. Kilka dni po osiągnięciu tego wieku wystąpiła z wnioskiem o emeryturę. ZUS przyznał jej prawo do tego świadczenia (z I filaru) oraz – w związku ze zgromadzeniem na subkoncie wystarczającej kwoty środków – również prawo do okresowej emerytury kapitałowej (z II filaru). Mimo obniżenia od 1 października 2017 r. powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn (do 65 lat) prawo do okresowej emerytury kapitałowej będzie jej przysługiwało do 19 października 2022 r., tj. czasu ukończenia dotychczas obowiązującego podwyższonego wieku emerytalnego, który dla mężczyzn urodzonych w IV kwartale 1955 r. wynosił 67 lat. Dwa lata wcześniej, po ukończeniu 65 lat (co nastąpi 20 października 2020 r.), a przed ukończeniem 67 lat będzie się mogła ubiegać o przeliczenie emerytury z I filaru. Od dnia dokonania tego przeliczenia utraci prawo do okresowej emerytury kapitałowej. Jeżeli takiego wniosku nie zgłosi, ZUS z urzędu przeliczy jej emeryturę po ukończeniu podwyższonego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzny urodzonego w IV kwartale 1955 r. (tj. 67 lat).
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 5 i 10, art. 12, art. 17 oraz art. 19 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38 ze zm.).
Art. 24 i art. 26c ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).
Art. 3 pkt 4a, art. 5, art. 7–15 oraz art. 24 ustawy z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1097 ze zm.).
Komunikat prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 24 marca 2017 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. z 2017 r. poz. 292).