Poradnia ubezpieczeniowa

Świadczenia podlegają oskładkowaniu, ponieważ zostały przyznane z pominięciem kryteriów określonych w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: u.z.f.ś.s.) oraz w regulaminie zakładowym. Zgodnie z par. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: r.s.s.z.), podstawę wymiaru tych składek stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskiwany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy – z wyjątkiem wynagrodzenia za czas choroby, zasiłków oraz przychodów wymienionych w par. 2 rozporządzenia.

Uwaga! W przypadku świadczeń socjalnych kluczowe znaczenie ma par. 2 ust. 1 pkt 19 r.s.s.z., zgodnie z którym podstawy wymiaru składek nie stanowią świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Aby jednak świadczenie mogło korzystać ze zwolnienia ze składek, musi zostać przyznane z zachowaniem zasad określonych w przepisach u.z.f.ś.s. – w szczególności z uwzględnieniem kryterium socjalnego wynikającego z art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s. przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz ustalanie wysokości dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Zasady i warunki korzystania z usług oraz świadczeń finansowanych z funduszu, a także zasady przeznaczania jego środków na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej, określa pracodawca w regulaminie. Jeżeli w firmie nie działa zakładowa organizacja związkowa, regulamin uzgadnia się z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.

Ważne! Kwestia, czy dane świadczenie spełnia warunki do zwolnienia ze składek, często jest przedmiotem sporu z ZUS.

Nie wystarczy bowiem, że pracodawca przyzna świadczenie ze środków ZFŚS, aby skorzystało ono ze zwolnienia z oskładkowania, muszą być bowiem spełnione dodatkowe warunki określone w u.z.f.ś.s. W związku z licznymi sporami w tego rodzaju sprawach ukształtowało się bogate orzecznictwo.

W odniesieniu do rozpatrywanego stanu faktycznego pomocne może być uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2012 r. (sygn. akt I UK 140/12). Sąd wskazał, że postanowienia regulaminu wykorzystania ZFŚS, wydanego na podstawie art. 8 ust. 2 u.z.f.ś.s., są wiążące w zakresie określającym tryb przyznawania pracownikom świadczeń – w sposób zapewniający indywidualną ocenę każdego przypadku w odniesieniu do ustanowionych kryteriów. Pominięcie tego trybu powoduje, że przyznane świadczenia nie mogą zostać uznane za finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w rozumieniu par. 2 ust. 1 pkt 19 r.s.s.z. Jak podkreślił SN art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s. wyraźnie wiąże wysokość przyznawanego świadczenia z łączną oceną sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej.

Uwaga! O ile zbliżona sytuacja materialna i rodzinna pracowników może uzasadniać przyznanie im świadczeń w tej samej wysokości, o tyle każda z tych sytuacji powinna być oceniana indywidualnie – zgodnie z trybem określonym w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Przyznanie świadczenia z pominięciem tego trybu, nawet za zgodą organizacji związkowej, stanowi naruszenie zarówno regulaminu wykorzystania funduszu, jak i art. 8 ust. 2 u.z.f.ś.s.

Jak długo ZUS może potrącać długi ze świadczenia emerytalnego

Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.s.) należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Jeżeli należności nie uległy przedawnieniu, przedsiębiorca – nawet po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej – musi liczyć się z tym, że ZUS podejmie działania zmierzające do odzyskania tych kwot. Zastosowanie będzie miał wówczas art. 24 ust. 2 u.s.u.s., zgodnie z którym składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, nieopłacone w terminie, podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez ZUS lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji bądź egzekucji sądowej. Jeżeli dłużnik nie pobiera żadnych świadczeń z ZUS, organ rentowy będzie dochodził należnych kwot w drodze egzekucji. W przypadku, gdy dłużnik pobiera świadczenia, znacznie prostsze dla ZUS jest rozpoczęcie potrąceń bezpośrednio z wypłacanego świadczenia – w tym z emerytury.

Należy zwrócić uwagę na art. 24 ust. 5b u.s.u.s., zgodnie z którym bieg terminu przedawnienia należności składkowych zostaje zawieszony od pierwszego dnia miesiąca, w którym rozpoczęto potrącenia ze świadczeń, do ostatniego dnia miesiąca, w którym je zakończono, lub do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Takie działanie zapewne zostanie podjęte w rozpatrywanym stanie faktycznym.

Przedsiębiorcy zostanie ustalona emerytura zgodnie z ogólnymi zasadami, a więc w oparciu o zewidencjonowane składki, ewentualny kapitał początkowy oraz liczbę miesięcy, jaka – według tablic dalszego trwania życia ogłaszanych przez GUS – przypada osobie w wieku emerytalnym w momencie przyznania świadczenia.

Uwaga! Składki należne, które nie zostały przez przedsiębiorcę opłacone, nie zostaną jednak uwzględnione przy obliczaniu wysokości emerytury.

Po przyznaniu świadczenia ZUS ma prawo rozpocząć potrącenia na zasadach i w granicach określonych w art. 139–143 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: u.e.i.r.). Zgodnie z art. 139 ust. 1 tej ustawy ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie – po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych – mogą być potrącane m.in. nieopłacone należności z tytułu składek, do których poboru zobowiązany jest ZUS.

ZUS nie może jednak potrącić całej emerytury, ponieważ musi respektować granice potrąceń oraz kwoty wolne od potrąceń określone w ustawie. Zgodnie z art. 140 ust. 1 u.e.i.r. potrącenia mogą być dokonywane w odniesieniu do tego rodzaju należności do wysokości 25 proc. świadczenia.

W przypadku niskich świadczeń znaczenie ma również kwota wolna od potrąceń, która od 1 marca 2025 r. wynosi 1064,84 zł. Potrącenia będą dokonywane aż do momentu całkowitej spłaty należności.