Odprowadzana od przychodu pracownika składka emerytalna wynosi 19,52 proc. i koszt ten pokrywają w równych częściach pracodawca i pracownik (po 9,76 proc.). Następnie składka jest przekazywana na: podstawowe konto w ZUS (I filar), subkonto w ZUS (II filar) lub konto w OFE (II filar). Dokładnie wpłaty pracowników są dzielone:
- 12,22 proc. jest zapisywane na indywidualnym koncie w ZUS, która posiada każdy ubezpieczony,
- 7,3 proc. jest zapisywane na indywidualnym subkoncie w ZUS, jeśli ubezpieczony rezygnuje z OFE i chce, aby cała składka trafiała do ZUS,
- 4,38 proc. jest zapisywane na indywidualnym subkoncie w ZUS, jeśli ubezpieczony chce, aby część składki trafiała do OFE,
- 2,92 proc. jest zapisywane na koncie w OFE.
Pieniądze zgromadzone na indywidualnym koncie w ZUS nie podlegają w ogóle dziedziczeniu. Z chwilą śmierci ubezpieczonego składki z I filaru zasilają budżet ZUS.
Natomiast już składki znajdujące się na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, jak i zebrane na koncie w Otwartym Funduszu Emerytalnym podlegają podziałowi w razie śmierci danej osoby, są bowiem traktowane jako część jej majątku. Chodzi o niemałe sumy - jak poinformował Gazetę Prawną rzecznik ZUS Wojciech Andrusiewicz, od 2014 roku zostało złożonych w sumie 4210 wniosków odziedziczenie składek, a wypłaty z tego tytułu wyniosły 9 286 604 zł. Przy czym liczba wniosków oraz wysokość wypłacanych sum rośnie z roku na rok, i wygląda następująco:
- 2014 rok - 526 wniosków i 270 680 zł wypłat,
- 2015 rok - 1367 wniosków i 5 785 352 zł wypłat,
- 2016 rok - 1805 wniosków i 8 666 628 zł wypłat,
- 2017 rok - 512 wniosków i 230 571 zł wypłat.
Wypłaty odziedziczonych środków z OFE są niejednokrotnie wyższe niż te z ZUS. - W 2016 r. Aviva OFE zrealizowało łącznie wypłaty z 3776 rachunków klientów na łączną sumę 29,6 mln zł. Większość przypadków dotyczyła wypłat po śmierci klientów OFE - podaje Bohdan Białorucki z Aviva OFE. Z kolei do AXA Otwartego Funduszu Emerytalnego w 2016 roku wpłynęło 970 wniosków o wypłatę składek po zmarłych osobach, a przekazane sumy wynosiły 3 890 480 zł, a w 2017 roku wniosków jest już 80, a wypłaty wynoszą 1 228 760 zł.
Kto dziedziczy składki z ZUS i OFE? Zarówno środki zgromadzone na subkoncie ZUS, jak i w OFE są wypłacane w dwóch częściach: małżonkowi zmarłej osoby oraz osobom wskazanym (uposażonym) przez zmarłego.
W pierwszej kolejności środki z ZUS lub OFE dziedziczy więc małżonek osoby zmarłej. Jeśli między małżonkami istniała ustawowa wspólnota majątkowa, dziedziczący małżonek ma prawo do połowy środków zgromadzonych w trakcie małżeństwa. Pieniądze są przekazywane na rachunek małżonka w OFE, a jeśli takiego konta nie posiada, Fundusz powinien mu je otworzyć i tam wpłacić zgromadzone środki. Natomiast, jeśli środki były na subkoncie w ZUS-ie, trafiają na subkonto dziedziczącego współmałżonka. W obydwu przypadkach pieniądze są doliczane do zgromadzonych już składek tej osoby.
Co więcej, o dziedziczenie składek mogą ubiegać się także byli małżonkowie, o ile do do momentu rozwodu, separacji czy umowy majątkowej małżeńskiej wyłączającej wspólność małżeńską obowiązywała między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa.
Druga połowa środków pozostawionych przez zmarłego w ZUS czy OFE trafia do osób przez niego uposażonych. Zmarły, wybierając osoby uprawnione do dziedziczenia składek, zaznacza udziały procentowe każdej z wymienionych osób. Otrzymają one wypłaty w formie bezpośredniej (przekaz pocztowy lub przelew), a jeśli uposażonym jest współmałżonek, to może (ale nie musi) przekazać te środki na swoje subkonto w ZUS lub konto w OFE. Wypłata dokonywana jest najwcześniej w terminie miesiąca, a najpóźniej w terminie 3 miesięcy od dnia przedstawienia dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej. Ma formę jednorazową lub jest wypłacana w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż 2 lata, zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej.
Osoby ubiegające się o wypłatę środków po zmarłym muszą dostarczyć odpowiednie dokumenty, w tym: odpis aktu zgonu, odpis aktu małżeństwa, w przypadku rozwodu dokument znoszący ustawową wspólność majątkową (prawomocny wyrok w sprawie o rozwód czy umowa majątkowa małżeńska wyłączająca wspólność majątkową), a także dyspozycję wypłaty transferowej lub bezpośredniej.
Jeśli uposażeni nie zostali wskazani, musi zostać przeprowadzone postępowanie spadkowe, które dotyczy tylko tej części środków, które nie zostały wypłacone współmałżonkowi.
Zarówno spadkobiercy prawni, jak i inne osoby wskazane przez członka OFE odziedziczą środki z Funduszu (i ZUS) tylko wtedy, gdy członek OFE umrze jeszcze przed przyznaniem mu świadczenia emerytalnego.