Nadchodzi system kaucyjny. Co czeka Polaków od 1 października?

System kaucyjny w Polsce. Kiedy wejdzie, w jakiej wysokości będzie pobierana kaucja

Jak mówiła podczas konferencji prasowej wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska, październikowy termin wprowadzenia systemu kaucyjnego był kluczowy, gdyż opóźnienie uruchomienia o rok mogłoby uniemożliwić osiągnięcie unijnego wymogu zbiórki 77 proc. odpadów do końca 2025 r., a także narazić państwo na ryzyko odszkodowań wobec inwestorów systemowych, co ponownie podkreśliła w rozmowach o ewentualnej zmianie terminu.

W trakcie tej konferencji Sowińska przypomniała, że zgodnie z projektem legislacyjnym wysokość kaucji została ustalona na 50 groszy za plastikowe i metalowe opakowania oraz 1 zł za szklane wielokrotnego użytku i że kaucja będzie zwracana bez potrzeby okazywania paragonu, zgodnie z zasadą „kaucja idzie za opakowaniem” na każdym etapie łańcucha sprzedaży. Zaznaczyła również, że obowiązkowe będzie przyjmowanie pustych opakowań w sklepach o powierzchni powyżej 200 m kw., natomiast mniejsze placówki będą mogły dołączyć dobrowolnie; ponadto przewidziano, że każda gmina będzie miała co najmniej jeden punkt zbierania zwrotnych opakowań, a operatorzy systemu prowadzeni mają być przez przedsiębiorców działających w sektorze napojowym, handlowym oraz samorządowym. Trzymiesięczny okres przejściowy, trwający od rozpoczęcia systemu do końca 2025 roku, umożliwi sprzedaż napojów zarówno z nowymi oznakowaniami, jak i tych w starym obiegu, co ma wspomóc producentów w wyprzedaży zapasów i umożliwić płynne wdrożenie nowego porządku.

Podczas konferencji Sowińska zwróciła uwagę na działania wdrożeniowe, które obejmują kampanię informacyjną skierowaną do konsumentów, prowadzoną przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska w telewizji, mediach społecznościowych, we współpracy z samorządami oraz operatorami systemu. Zapowiedziała, że kampania już trwa na poświęconej systemowi stronie internetowej, a jej celem jest dotarcie do każdego Polaka i Polki. Jej zdaniem kluczem do powodzenia jest zmiana nawyków – na konferencji mówiła, że z opakowań plastikowych i metalowych nie należy zgniatać ani usuwać z nich etykiet z kodem kreskowym, ale nie wymagane będzie ich mycie przed zwrotem.

Nowelizacja ustawy o systemie kaucyjnym

Wiceminister omówiła również przygotowywaną nowelizację ustawy o systemie kaucyjnym, która – jak podkreśliła – ma charakter techniczny i ma służyć zarówno uporządkowaniu obowiązków operatorów i zwiększeniu przejrzystości dokumentacji, jak i wzmocnieniu mechanizmów kontrolnych poprzez nadanie wojewódzkim inspektoratom ochrony środowiska uprawnień kontrolnych. Sowińska odniosła się przy tym do postulatów branży i zapowiedziała uwzględnienie rozwiązań takich jak wyłączenie opakowań po mleku i produktach mlecznych ze względu na ryzyko sanitarne – decyzja ta została ogłoszona kilka tygodni wcześniej i wpływa na specyfikę katalogu objętych zwrotem opakowań.

Wspomniała również o istotnej roli systemu w ramach europejskiej polityki gospodarki o obiegu zamkniętym, wskazując na konieczność ograniczania zużycia zasobów i zaznaczając, że transformacja ekonomiczna Polski zaczyna się od zmiany codziennych zachowań, a system kaucyjny jest jednym z pierwszych kroków w rezygnacji z modelu linearnego na rzecz cyrkularnego. Na konferencji Sowińska przedstawiła również dane potwierdzające, że ponad 85 proc. Polek i Polaków popiera wprowadzenie systemu kaucyjnego, a zgodnie z badaniami 91 proc. obywateli deklaruje, że będzie oddawać opakowania zwrotne, co zdaniem resortu stanowi „duży kredyt zaufania”.

W konsekwencji tych ustaleń Polska postawiła sobie za cel osiągnięcie co najmniej 77 proc. poziomu zbiórki opakowań w latach 2025–2029, a docelowo – od 2030 r. – 90 proc., co ma przyczynić się do zmniejszenia ilości odpadów komunalnych oraz zwiększenia poziomu recyklingu – te wartości wynikają z wymogów unijnych i zostały przywołane przez wiceminister Sowińską jako część szerszego planu środowiskowego reformy gospodarczej.