Rewolucyjne zmiany w szkole od 1 września. Oto 15 ważnych nowości, które musisz znać [LISTA]

Od września 2024 roku polskie szkoły czeka szereg zmian, które będą miały duży wpływ na codzienne funkcjonowanie zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Na liście TOP 15 nowości znajdują się m.in. odchudzenie podstawy programowej, zwiększenie liczebności klas czy też nowe regulacje dotyczące lekcji religii. Zobacz wszystkie zmiany w roku szkolnym 2024/2025.

Od 1 września 2024 roku w szkole sporo się zmieni. Wejdą w życie nowe przepisy, które z założenia mają poprawić jakość edukacji, zwiększyć bezpieczeństwo uczniów oraz dostosować system oświaty do współczesnych wymagań. Wśród wprowadzanych nowości znajdą się m.in. zmiany w podstawie programowej, nowe zasady dotyczące wcześniejszych emerytur dla nauczycieli oraz obowiązkowe zajęcia z pierwszej pomocy. W artykule przedstawiamy 15 najważniejszych zmian, które wejdą w życie od 1 września 2024 roku.

1. Wcześniejsze emerytury dla nauczycieli

1 września wejdą w życie przepisy wprowadzające wcześniejsze emerytury nauczycielskie (tzw. emerytury na szczególnych zasadach, nazywane też emeryturami stażowymi lub Czarnkowymi). Zgodnie z nowelizacją Karty Nauczyciela przejść na emeryturę na szczególnych zasadach, czyli w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny (60 lat u kobiet i 65 lat u mężczyzn), będą mogli – po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy – nauczyciele, którzy łącznie spełnią następujące warunki:

• rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 r. pracę na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego,
• mają udokumentowany okres składkowy wynoszący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat "pracy przy tablicy".

Podstawę do obliczenia emerytury stażowej ma stanowić wysokość składek zewidencjonowanych na koncie nauczyciela, kapitału zakładowego i środków z Otwartych Funduszy Emerytalnych, zewidencjonowanych na subkoncie. Nauczyciel, który nabędzie prawo do emerytury na szczególnych zasadach, nie będzie mógł skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia, nawet gdy nie będzie chciał na nią przejść.

Na emeryturę na szczególnych zasadach będą mogli przejść:

• począwszy od 1 września 2024 r. (nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r.);
• od 1 września 2025 r. (nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., a przed 1 września 1969 r.);
• od 1 września 2026 r. (nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1969 r.).

Nauczyciela, który przejdzie na emeryturę na szczególnych zasadach, a nie osiągnął wieku emerytalnego, będzie można zatrudnić w szkole wyłącznie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, za zgodą kuratora. Wymiar zatrudnienia w szkole takiego nauczyciela nie będzie mógł być wyższy niż jedna druga obowiązkowego wymiaru zajęć.

2. Odchudzenie podstawy programowej

Nowy rok szkolny przyniesie także zmiany w zakresie podstawy programowej. Od 1 września 2024 roku uczniowie i nauczyciele będą pracować z odchudzoną podstawą programową, która:

• ograniczy treści nauczania o około 20 proc.;
• skoncentruje się na rozwijaniu umiejętności praktycznych, zamiast wiedzy teoretycznej;
• zachęci do korzystania z cyfrowych narzędzi oraz zasobów edukacyjnych dostępnych w internecie.

Zmiany te obejmują uczniów klas IV–VIII szkół podstawowych oraz wszystkich klas szkół ponadpodstawowych, w tym liceów, techników i szkół branżowych. Zmniejszenie ilości materiału ma odciążyć uczniów od nadmiaru nauki, a nauczycielom na dać możliwość bardziej spokojnego planowania przerabianego materiału.

Przeczytaj też:

Zakres materiału został ograniczony w przypadku następujących przedmiotów:

• w szkołach podstawowych (klasy IV–VIII): język polski, nowożytny język obcy, język łaciński, język mniejszości narodowej lub etnicznej, język regionalny (kaszubski), historia, wiedza o społeczeństwie, matematyka, biologia, chemia, geografia, fizyka oraz informatyka;
• w liceach ogólnokształcących i technikach: język polski, nowożytny język obcy, język łaciński, język mniejszości narodowej lub etnicznej, język regionalny (kaszubski), historia, historia i teraźniejszość, wiedza o społeczeństwie, matematyka, biologia, chemia, geografia, fizyka, informatyka, filozofia, język łaciński i kultura antyczna, historia muzyki oraz historia sztuki;
• w branżowych szkołach I stopnia: język polski, nowożytny język obcy, język mniejszości narodowej lub etnicznej, język regionalny (kaszubski), historia, matematyka, biologia, chemia, geografia, fizyka oraz informatyka;
• w branżowych szkołach II stopnia: język polski, nowożytny język obcy, język mniejszości narodowej lub etnicznej, język regionalny (kaszubski), matematyka oraz informatyka.

Uszczupleniu treści nauczania z języka polskiego towarzyszą zmiany na liście lektur szkolnych. Zniknął z niej m.in. "Konrad Wallenrod". "Odprawa posłów greckich" stała się lekturą uzupełniającą, a "Rota" obowiązkową. Część lektur czytanych dotąd w całości, będzie teraz czytana we fragmentach, np. "Pan Tadeusz". Jeśli nauczyciel będzie chciał, aby daną lekturę uczniowie poznali jednak w całości, będzie to możliwe.

Uszczuplenie podstawy programowej nie obejmuje edukacji wczesnoszkolnej, czyli klas I-III szkoły podstawowej oraz przedmiotów zawodowych nauczanych w szkołach ponadpodstawowych, dla których treści nauczania się nie zmieniają.

3. Religia i etyka nie będą wliczane do średniej ocen

Od roku szkolnego 2024/2025 ocena z religii i etyki na świadectwie szkolnym nie będzie wliczana do średniej ocen rocznych.

Zgodnie z nowelizacją rozporządzenia ws. organizacji lekcji religii zmieniają się przepisy dotyczące tworzenia na lekcjach religii grup dzieci z różnych roczników i oddziałów klasowych. W noweli zapisano, że dyrektor szkoły (przedszkola) będzie mógł połączyć w grupę z oddziałów lub klas, w których na naukę religii zgłosiło się siedmioro lub więcej uczniów, z osobami z oddziałów lub klas, w których na naukę religii zgłosiło się mniej niż siedmioro dzieci.

Jednocześnie wprowadzono zasadę, zgodnie z którą uczniów szkoły podstawowej można połączyć w grupę obejmującą: uczniów klas I–III albo klas IV–VI lub klas VII i VIII. W grupie międzyklasowej mogą być więc uczniowie np. z klasy I i III szkoły podstawowej, ale już nie z klasy II i V szkoły podstawowej. Maksymalna liczba osób, które mogą uczestniczyć w zajęciach w przedszkolach i w klasach I–III szkół podstawowych, to 25, dla pozostałych uczniów we wszystkich typach szkół – 28.

Przepisy dotyczące nowych zasad organizacji lekcji religii zostały zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego przez I prezes Sądu Najwyższego Małgorzatę Manowską. Wystąpieniu do TK towarzyszył wniosek o zawieszenie stosowania zaskarżonych przepisów. Wniosek prezes Manowskiej został wystosowany w odpowiedzi na niedawne petycje Prezydium Konferencji Episkopatu Polski i Polskiej Rady Ekumenicznej.

Trybunał wydał postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia dla wniosku dotyczącego zbadania rozporządzenia ws. organizacji lekcji religii. W odpowiedzi MEN wydało stanowisko, które głosi, że wydane przez TK postanowienie zabezpieczające nie wywołuje skutków prawnych. W stanowisku resort podkreślił, że rozporządzenie zostało wydane zgodnie z prawem i ma moc powszechnie obowiązującą od dnia 1 września 2024 r.

4. Nowe legitymacje uczniowskie

Od września 2024 roku legitymacje uczniowskie będą wydawane tylko w formie plastikowej karty, co wiąże się z nowymi wyzwaniami dla szkół. Zmiany obejmują:

• konieczność zakupu sprzętu do wydawania eLegitymacji lub zlecenie ich produkcji zewnętrznej firmie;
• równoczesne zakładanie konta na mObywatelu dla każdego ucznia, który otrzyma eLegitymację;
• wydawanie plastikowych legitymacji wszystkim pierwszoklasistom; pozostali uczniowie będą mogli wybrać: albo otrzymają nową plastikową legitymację z hologramem albo otrzymają kolejną pieczątkę na starej legitymacji.

5. Obowiązkowe zajęcia z udzielania pierwszej pomocy

Od września 2024 roku uczniowie szkół podstawowych będą mieli obowiązek uczestniczyć w zajęciach z udzielania pierwszej pomocy. Wprowadzenie tych zajęć ma z założenia zwiększyć świadomość i umiejętności uczniów w zakresie ratowania życia.

Obowiązek ten pociąga za sobą konieczność wyposażenia szkół w odpowiednie materiały edukacyjne, takie jak fantomy i zestawy do nauki pierwszej pomocy. Oznacza też, że szkoły nawiążą współpracę z ratownikami medycznymi, strażakami oraz innymi instytucjami, które będą szkolić uczniów z metod przeprowadzania pierwszej pomocy.

6. Nowe standardy ochrony dzieci przed przemocą - "Ustawa Kamilka"

W ramach wprowadzenia „Ustawy Kamilka”, od września 2024 roku szkoły będą zobowiązane do przestrzegania nowych standardów ochrony dzieci przed przemocą. Standardy te mają stworzyć bezpieczne środowisko dla uczniów, które minimalizuje ryzyko wystąpienia przemocy w szkołach. Nowe przepisy wymagają od dyrektorów szkół:

• opracowania i wdrożenia standardów ochrony małoletnich przed przemocą;
• wprowadzenia nowych procedur dotyczących realizacji praktyk przez studentów w szkołach;
• monitorowania przestrzegania zasad ochrony dzieci przed przemocą.

7. Wyposażenie szkolnych toalet w mydło, papier toaletowy oraz suszarki do rąk

Nowe przepisy wprowadzone od września 2024 roku nakładają na szkoły obowiązek zapewnienia odpowiedniego wyposażenia szkolnych toalet. Zgodnie z nowymi regulacjami, każda toaleta w szkole musi być wyposażona w:

• mydło do rąk;
• papier toaletowy;
• suszarki do rąk lub ręczniki papierowe.

Choć dotychczasowe przepisy nakładały obowiązek zapewnienia ciepłej i zimnej wody oraz środków higieny osobistej, nowe regulacje precyzują wymagania i mają na celu poprawę warunków sanitarnych w szkołach.

8. Obowiązek szkolny dla uczniów z Ukrainy

Od września 2024 roku wszystkie dzieci z Ukrainy przebywające w Polsce będą podlegać obowiązkowi szkolnemu. Zmiany te obejmują:

• obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego;
• obowiązek szkolny dla dzieci w wieku szkolnym;
• obowiązek nauki dla uczniów starszych.

Wyjątkiem będą uczniowie ostatniej klasy szkoły średniej, którzy przystępują do ukraińskiego egzaminu maturalnego. Zmiany wprowadzą także możliwość zatrudnienia asystenta międzykulturowego, który pomoże ukraińskim uczniom w integracji ze szkołą i jej społecznością.

Obowiązek szkolny dla dzieci z Ukrainy został powiązany z możliwością pobierania świadczenia 800 plus. Jeżeli ukraińscy rodzice nie poślą swoich pociech do polskich przedszkoli lub szkół, to stracą możliwość otrzymywania pieniędzy.

9. Powiększenie liczebności klas o uczniów z Ukrainy

Możliwe będzie zwiększenie liczby uczniów w klasach I-III szkoły podstawowej o obywateli Ukrainy. Będą mogły liczyć 29 uczniów – np. jeśli w klasie jest 25 dzieci, dyrektor będzie mógł dołączyć do niej czworo uczniów z Ukrainy, jeśli 26 – troje, a gdy już 27 – dwoje. Limity wzrosną też m.in. w przedszkolach i świetlicach.

Możliwe będzie także zatrudnienia asystenta międzykulturowego, którego zadaniem jest udzielanie uczniom niebędącym obywatelami polskimi pomocy w kontaktach ze środowiskiem szkolnym, a także współdziałanie z ich rodzicami oraz ze szkołą.

10. Przedmiot "historia i teraźniejszość" znika ze szkół

Od roku szkolnego 2024/2025 przedmiot historia i teraźniejszość nie będzie już nauczany w klasach pierwszych liceów ogólnokształcących, techników, szkół branżowych pierwszego stopnia, liceów ogólnokształcących dla dorosłych prowadzących zajęcia stacjonarnie ani w semestrze I i II liceum ogólnokształcącego dla dorosłych z zajęciami w formie zaocznej. W następnych latach przedmiot ten ma nie być nauczany także w kolejnych klasach i semestrach tych szkół, aż do całkowitego wygaszenia tego przedmiotu - w roku szkolnym 2025/2026.

HiT nie będzie nauczany w klasie II liceum ogólnokształcącego i technikum, a w roku szkolnym 2026/2027 w klasie III technikum. Związane jest to z zapowiedzianymi przez ministrę edukacji Barbarę Nowacką zmianami w podstawie programowej kształcenia ogólnego polegającymi na wprowadzeniu nowego przedmiotu - edukacji obywatelskiej, który ma być realizowany od roku szkolnego 2025/2026 w klasie II szkoły ponadpodstawowej.

11. Nowe standardy zatrudniania pedagogów, psychologów, logopedów i terapeutów pedagogicznych

1 września 2022 r. weszły też w życie standardy zatrudnienia w szkołach nauczycieli specjalistów: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych, określające, ilu nauczycieli specjalistów w przeliczeniu na ilu uczniów ma być zatrudnionych w szkołach. Rok szkolny 2022/2023 i 2023/2024 były traktowane w przepisach jako okres przejściowy. Standardy w pełni mają obowiązywać od roku szkolnego 2024/2025.

Zgodnie ze standardem łączna liczba etatów specjalistów nie może być niższa niż: dwa etaty, które powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100; 1,5 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100; jeden etat – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 40 i nie przekracza 50; 4) 0,8 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 40; 0,6 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 20 i nie przekracza 30; 0,4 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 10 i nie przekracza 20; 0,25 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 10.

12. Kwalifikacje sektorowe i wolnorynkowe

Kolejną ważną zmianą, która wejdzie w życie od września 2024 roku, jest wprowadzenie nowych przepisów dotyczących kwalifikacji sektorowych i wolnorynkowych. Kwalifikacje sektorowe to:

• kwalifikacje o charakterze zawodowym, nadawane przez organizacje branżowe;
• kwalifikacje uwzględniające specyfikę danej branży lub sektora;
• kwalifikacje nieuregulowane odrębnymi przepisami.

Z kolei kwalifikacje wolnorynkowe to:

• kwalifikacje nadawane przez uprawnione podmioty prowadzące działalność gospodarczą;
• kwalifikacje odpowiadające na potrzeby rynku pracy i społeczne;
• kwalifikacje, które nie są regulowane odrębnymi przepisami.

Wprowadzenie tych pojęć do systemu edukacji ma na celu lepsze dostosowanie kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy.

13. Zmiany w szkole od września 2024. Nowe funkcje członków komisji egzaminacyjnych

Od września 2024 roku wprowadzono również zmiany dotyczące członków komisji egzaminacyjnych. Nowe przepisy mają na celu:

• wzmocnienie funkcji egzaminatora-weryfikatora, który będzie sprawdzać prace egzaminacyjne po innym członku komisji;
• wprowadzenie atrakcyjniejszego wynagrodzenia dla weryfikatora, które będzie na poziomie wynagrodzenia przewodniczącego komisji;
• organizowanie obowiązkowych szkoleń dla egzaminatorów weryfikujących.

14. Obowiązkowe szkolenia strzeleckie

Od roku szkolnego 2024/2025 wszystkie szkoły ponadpodstawowe będą miały obowiązek prowadzenia szkoleń strzeleckich w ramach przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa. Zgodnie z podstawą programową tego przedmiotu, od 1 wrześnie 2022 r. szkolenie strzeleckie w szkołach ponadpodstawowych obejmuje podstawy strzelania z częścią praktyczną prowadzoną z wykorzystaniem bezpiecznych narządzi do ćwiczeń strzeleckich takich, jak np.

• broń kulowa,
• broń pneumatyczna,
• repliki broni strzeleckiej (ASG),
• strzelnice wirtualne albo laserowe.

Jednak przez ostatnie dwa lata szkoły, które na terenie swojego powiatu nie miały dostępu do strzelnic, nie musiały realizować ćwiczeń praktycznych w tym zakresie.

15. Nowy zawód i zmiany na maturze i egzminie ósmoklasisty

• Od nowego roku szkolnego będzie możliwe kształcenie w nowym zawodzie - technik elektromobilności. Jest to nowy zawód wprowadzony do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego.
• Wiosną 2025 r. matura i egzamin ósmoklasisty przeprowadzone zostaną na podstawie wymagań podstawy programowej, a nie jak w ostatnich kilku latach na podstawie wymagań egzaminacyjnych wprowadzonych w związku z pandemią COVID-19.
• Od nowego roku szkolnego maturzyści będą składać tylko raz deklarację dotyczącą egzaminów maturalnych, do których przystąpią wiosną. Będą musieli to zrobić do 7 lutego roku, w którym mają przystąpić do matury. Nie będzie już wstępnych deklaracji składanych we wrześniu.

W konsultacjach publicznych jest projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty, który zakłada zmiany na egzaminie maturalnym i ósmoklasisty. Najważniejszą z proponowanych w nim zmian jest przedłużenie na dwa kolejne lata szkolne - 2024/2025 i 2025/2026 - odstąpienia od warunku uzyskania 30 proc. punktów możliwych do uzyskania z jednego wybranego przedmiotu dodatkowego na egzaminie maturalnym. Ta sama nowelizacja ma wprowadzić m.in. możliwość wniesienia na salę egzaminacyjną urządzenia telekomunikacyjnego wyposażonego w aplikację monitorującą stan zdrowia zdającego.