RPO interweniuje w sprawie plagiatorów prac naukowych

Rzecznik praw obywatelskich w piśmie do ministra edukacji i nauki zwraca uwagę, że w obecnym stanie prawnym można uchylić decyzję o nadaniu stopnia naukowego osobie, która uzyskała go nawet 20 lat temu na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce, ale tylko jeśli postępowanie wznowieniowe wszczęto przed wejściem w życie ustawy z 20 lipca 2018 r.

– Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 742, dalej: PSWN), która obowiązuje od 1 października 2018 r. „Wątpliwości może budzić uzasadnienie dla odmiennego uregulowania sytuacji prawnej osób jedynie poprzez odwołanie się do momentu, w którym wszczęto postępowanie wznowieniowe” – ocenia RPO.

Rzecznik zdecydował się na podjęcie interwencji po tym jak na wątpliwości dotyczące równego traktowania obywateli w zakresie wznawiania postępowań awansowych zwrócił uwagę w swoim piśmie jeden z obywateli. RPO przypomina, że zgodnie z art. 187 ustawy z 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. poz. 1669 ze zm.) w przypadku wznowienia postępowania, w którym został nadany stopień doktora, stopień doktora habilitowanego albo tytuł profesora – na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie PSWN – prowadzi się je na podstawie regulacji obowiązujących w dniu wszczęcia tego postępowania. Postanowienie o wznowieniu postępowania wydaje Rada Doskonałości Naukowej i wskazuje podmiot doktoryzujący, który je prowadzi. Zgodnie z art. 145 par. 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 775, dalej: KPA) do przyczyn wznowienia postępowania należą m.in. przypadki, kiedy: dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe; decyzja wydana została w wyniku przestępstwa czy też wyszły na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję. Jednocześnie uchylenie decyzji nie jest możliwe – z powodu dwóch pierwszych przyczyn – jeśli od jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat. Pozostałe przyczyny przedawniają się po pięciu latach.

W poprzednim stanie prawnym obok przesłanek wynikających z KPA podstawą wznowienia postępowania awansowego mogły być również ujawnione okoliczności wskazujące na to, że stopień doktora lub doktora habilitowanego albo tytuł profesora został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce. W tym przypadku ustawodawca nie przewidział ograniczeń czasowych do wznowienia postępowania.

RPO zwraca uwagę, że chociaż przesłanki będące podstawą do wznowienia postępowania w poprzednim stanie prawnym co najmniej częściowo „można uznać za mieszczące się w przesłankach wynikających z KPA”, to ich brak w KPA uniemożliwia wznowienie postępowania na ich podstawie. „W praktyce oznacza to, że obecnie istnieje możliwość uchylenia decyzji o nadaniu stopnia naukowego osobie, która uzyskała go na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu i przed wejściem w życie PSWN wszczęto postępowanie wznowieniowe. Jednocześnie jednak taka możliwość nie istnieje w odniesieniu do osoby, która również uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu, lecz nie wszczęto przed wejściem w życie PSWN postępowania wznowieniowego” – podkreśla RPO. Z tych przyczyn rzecznik zwrócił się do MEiN z pytaniem, czy rozważa ujednolicenie przepisów. ©℗