Subskrybuj nas na Youtube
Od uchwalenia nowej ustawy – Prawo oszkolnictwie wyższym inauce minęły już dwa lata. Mogłoby się więc wydawać, że reformę szkolnictwa wyższego mamy już za sobą. Nic bardziej mylnego –1 października 2020 r. wchodzą wżycie kolejne przepisy dotyczące zatrudniania pracowników uczelni.
Zkońcem września tego roku status nauczyciela akademickiego stracą m.in. dyplomowani bibliotekarze oraz dyplomowani pracownicy dokumentacji iinformacji naukowej. Do tego dnia uczelnie zobowiązane są także do dostosowania obowiązujących umów opracę do nowej ustawy iprzyjętych wubiegłym roku uczelnianych statutów. Wtym samym terminie dostosować do nowych przepisów trzeba również stanowiska osób zatrudnionych na podstawie mianowania (z wyłączeniem stanowisk docentów).
Nadchodzące znowym rokiem akademickim zmiany związane są także zczasem pracy nauczycieli akademickich zatrudnionych przed 1 stycznia 2019 r., ponieważ 30 września 2020 r. upływa czas stosowania uchylonego rozporządzenia ministra nauki iszkolnictwa wyższego z2 grudnia 2016 r. wsprawie warunków wynagradzania za pracę iprzyznawania innych świadczeń związanych zpracą dla pracowników uczelni publicznych. Materię regulowaną dotychczas rozporządzeniem zastąpią wewnętrzne przepisy regulaminów pracy iwynagradzania.
O co uczelnie pytają na szkoleniach
Kiedy trzeba dokonać modyfikacji statutów i umów o pracę
PROBLEM Zgodnie z dotychczasowymi przepisami dyplomowani bibliotekarze oraz dyplomowani pracownicy dokumentacji i informacji naukowej byli u nas zatrudnieni na stanowiskach: starszego kustosza dyplomowanego, starszego dokumentalisty dyplomowanego, kustosza dyplomowanego, dokumentalisty dyplomowanego, adiunkta bibliotecznego, adiunkta dokumentacji i informacji naukowej, asystenta bibliotecznego, asystenta dokumentacji i informacji naukowej. Przyjmując w 2019 r. nowy statut uczelni, pozostawiliśmy te stanowiska bez zmian. Od 1 października 2020 r. wymienieni pracownicy przestają być nauczycielami akademickimi. Czy w związku z tym po raz kolejny musimy zmieniać statut? Czy należy im także zmienić zapisy umów o pracę – a jeśli tak, to w jaki sposób?
ODPOWIEDŹ Artykuł 108 uchylonej ustawy ‒ Prawo o szkolnictwie wyższym sytuował dyplomowanych bibliotekarzy oraz dyplomowanych pracowników dokumentacji i informacji naukowej w grupie nauczycieli akademickich uczelni. Ten przywilej zachowują oni jedynie do 30 września 2020 r. Zgodnie z przepisami wprowadzającymi reformę szkolnictwa wyższego statuty uczelni powinny były wejść w życie 1 października 2019 r., a więc w czasie, w którym wymienieni pracownicy zachowywali jeszcze status nauczyciela akademickiego. Nowa ustawa wskazuje na konkretne stanowiska, na których można zatrudniać nauczycieli akademickich. Jednocześnie pozwala na określanie w statucie uczelni także innych stanowisk, niewymienionych w ustawie. Ewentualna konieczność zmiany statutu zależy więc od jego treści. Jeśli wpisując stanowiska dyplomowanych bibliotekarzy w grupę stanowisk nauczycieli akademickich, wskazano jednocześnie, że okres zaliczenia do tej grupy stanowisk upływa 30 września 2020 r., to zmiana nie będzie konieczna. Natomiast brak takiego zapisu powoduje, że od 1 października 2020 r. statut uczelni staje się niezgodny z obowiązującą ustawą. Można byłoby uznać, że skoro dany przepis aktu prawa wewnętrznego jest niezgodny z ustawą, to nie obowiązuje z mocy prawa. Jednak dla przejrzystości stanowionych regulacji należałoby uwzględnić w statucie zmianę przepisów i wyraźnie zmienić przynależność ww. pracowników, wyłączając ich z grupy nauczycieli akademickich.
Podobne zasady obowiązują w przypadku zawartej umowy o pracę. Niektóre uczelnie wyższe wskazują w umowach jedynie stanowisko pracy, bez określania przynależności do grupy zawodowej: w tej sytuacji umowa nie musi być dostosowywana do nowych warunków zatrudnienia. Jeśli jednak wyraźnie wskazano w niej np., że dyplomowany bibliotekarz zatrudniony jest w grupie nauczycieli akademickich, to należy ten zapis zmienić w drodze porozumienia z pracownikiem lub wypowiedzenia zmieniającego. Zwłaszcza ta ostatnia forma wymaga postępowania zgodnie z kodeksem pracy, a więc wypowiedzenia tego istotnego warunku zatrudnienia i jednocześnie zaproponowania usytuowania w nowej grupie stanowisk wraz ze wskazaniem terminu, kiedy to nastąpi (najpóźniej 1 października 2020 r.) Warto pamiętać, że w przypadku wypowiedzenia warunków zatrudnienia musi być ono dokonane z odpowiednim wyprzedzeniem (w zależności od stażu zatrudnienia – dwa tygodnie, miesiąc lub trzy miesiące). Pracownikowi przysługuje bowiem czas na zastanowienie się nad przyjęciem nowych warunków – jeśli przed upływem połowy przysługującego mu okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, to uważa się, że wyraził na nie zgodę. Jeśli odmówił – jego umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia.
Na jakich zasadach ustalimy godziny ponadwymiarowe
PROBLEM Od 1 października 2020 r. przestajemy stosować stare rozporządzenie z 2 grudnia 2016 r., które określało stawkę wynagrodzenia za każdą godzinę ponadwymiarową przepracowaną przez nauczyciela akademickiego, zatrudnionego przed 1 stycznia 2019 r. W związku z niekorzystną zmianą naszej sytuacji finansowej spowodowanej COVID-19 planujemy też zmianę regulaminu wynagradzania: chcielibyśmy ustalić jedną stawkę za każdą godzinę ponadwymiarową, bez względu na to, na jakim stanowisku zatrudniony jest nauczyciel akademicki. Nie ukrywam, że dla wielu nauczycieli będzie to oznaczało obniżenie ich wynagrodzenia. Czy możemy przeprowadzić takie zmiany?
ODPOWIEDŹ Ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce zróżnicowała wynagrodzenie za wypracowane przez nauczyciela akademickiego godziny ponadwymiarowe w zależności od daty, w której nauczyciel został zatrudniony. Tych, którzy rozpoczęli pracę przed 1 stycznia 2019 r., wciąż obowiązują zasady rozliczeń i stawki z rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 2 grudnia 2016 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych na uczelni publicznej. Rozporządzenie to wskazuje widełki, uzależnione od stanowiska nauczyciela akademickiego. I tak np. osoba zatrudniona na stanowisku profesora zwyczajnego otrzymuje za godzinę ponadwymiarową od 1,8 do 3,6 proc. minimalnego, godzinowego wynagrodzenia profesora zwyczajnego (od 1 stycznia 2019 r. minimalne wynagrodzenie na tym stanowisku wynosi 6410 zł brutto miesięcznie). Natomiast dla osób zatrudnionych od 1 stycznia 2019 r. stawkę za godziny ponadwymiarowe określają przepisy zawarte w zakładowym układzie zbiorowym pracy albo regulaminie wynagradzania.
Od początku nadchodzącego roku akademickiego wszyscy nauczyciele akademiccy, bez względu na termin rozpoczęcia pracy na uczelni, będą już podlegać zapisom regulaminu lub układu zbiorowego. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyjaśnia na swojej stronie internetowej, że: „wysokość wynagrodzenia za obliczeniową godzinę ponadwymiarową powinna być dostosowana do aktualnej sytuacji finansowej, w jakiej znajduje się uczelnia w ramach indywidualnie prowadzonej przez nią polityki finansowej”. Gdyby to wyjaśnienie potraktować dosłownie, można by uznać, że pozwala nam zastosować jednolitą stawkę wynagrodzenia za każdą godzinę ponadwymiarową dla wszystkich nauczycieli akademickich, bez względu na zajmowane stanowisko. Należy jednak pamiętać, że wynagrodzenie poszczególnych nauczycieli akademickich określają zawarte z nimi umowy o pracę. Nie ma też obiektywnego uzasadnienia, aby przyjąć taką samą stawkę dla asystenta rozpoczynającego pracę po studiach wyższych oraz profesora z bogatym doświadczeniem i dorobkiem naukowym. W tym zakresie warto też przypomnieć, że kwestia wysokości stawki za pracę w godzinach ponadwymiarowych kilkakrotnie była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego (m.in. w wyroku z 25 sierpnia 2010 r., sygn. akt II PK 50/10), który podkreślał, że stawka wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe nie powinna być niższa od stawki wynagrodzenia za zajęcia dydaktyczne odbywane w ramach pensum.
Jaki powinien być wymiar urlopu i czasu pracy
PROBLEM Jaki powinien być wymiar czasu pracy dyplomowanego bibliotekarza, który przestaje być nauczycielem akademickim? Czy nadal obowiązuje go 36-godzinny, tygodniowy wymiar czasu pracy? Czy zachowuje korzystniejszy wymiar urlopu wypoczynkowego?
ODPOWIEDŹ Przypisanie dyplomowanych bibliotekarzy do pracowników uczelni niebędących nauczycielami akademickimi oznacza zrównanie z tą grupą ich praw i obowiązków także w zakresie czasu pracy. Ze względu na szczególną rolę i wysokie wymagania kwalifikacyjne postawione tej grupie zawodowej kwestia ta wywołuje wiele kontrowersji. Zauważmy jednak, że zachowanie przywileju 36-godzinnego tygodnia pracy mogłoby skutkować zarzutami o dyskryminację w miejscu pracy (o której mowa w art. 183a kodeksu pracy). Wymiar czasu pracy dyplomowanych bibliotekarzy powinien więc być taki sam, jak pozostałych pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, a więc przeciętnie 40 godzin pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Od 1 października 2020 r. zmienia się także ich roczny wymiar urlopu wypoczynkowego: zamiast dotychczasowych 36 dni rocznie, mają prawo do 20 lub 26 dni (w zależności od stażu pracy). Problem może stanowić obliczenie wymiaru tego urlopu w 2020 r., kiedy to przez część roku kalendarzowego dyplomowani bibliotekarze mają prawo do wyższego wymiaru urlopu. Przepisy wprost nie regulują tej kwestii, ale pozwalają uczelni na określenie szczegółowych zasad i trybu udzielania urlopu wypoczynkowego w regulaminie pracy. Należy zatem przyjąć, że kwestia wymiaru urlopu w 2020 r. omawianej grupy zawodowej może zostać uregulowana odmiennie na każdej uczelni.
O czym warto pamiętać
! Od 1 października 2020 r. dyplomowani bibliotekarze przestają być nauczycielami akademickimi.
! Zmiana statusu pracowników uczelni i wyłączenie ich z grupy nauczycieli akademickich pozbawia ich przywileju 36-godzinnego tygodnia pracy.
! Zasady i tryb wykorzystania urlopu wypoczynkowego określa uczelnia w regulaminie pracy.
! Stawka wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe nie powinna być niższa od stawki za zajęcia dydaktyczne odbywane w ramach pensum.
Podstawa prawna
•art. 116 ustawy z 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 85; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1086)
•art. 227, 246, 247 i 249 ustawy z 20 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1669; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875).
•art. 113 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2183; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1693)
•art. 183a par. 1, art. 42 i art. 129 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
•rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 2 grudnia 2016 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej (Dz.U. z 2016 r. poz. 2063; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1669)
