Studenci pobierający świadczenia z pomocy społecznej, którzy wyróżniają się ponadprzeciętnymi wynikami w nauce mogą mięć problemy finansowe. Dlaczego? Przyznane im stypendia naukowe są bowiem wliczane do uzyskiwanego przez nich dochodu. Oznacza to, że w momencie, gdy otrzymają oni stypendium naukowe czy sportowe (stypendium motywacyjne), utracą w następnej kolejności prawo do należnych ich zasiłków z pomocy społecznej.
Co ciekawe, zgodnie z obowiązującą ustawą z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej do dochodu nie wlicza się „pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty”. W przepisie tym (ust. 4 art. 8 ustawy o pomocy społecznej) nie ma jednak mowy o stypendiach przyznawanych na podstawie przepisów o szkolnictwie wyższym. Brak odpowiedniego wyłączenia ustawowego powoduje, że sumy te stanowią automatycznie część dochodu studenta czy doktoranta.
Jak podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, taka praktyka nie powinna mieć miejsca, ponieważ „może demotywować studentów do podejmowania wysiłku w kierunku osiągania wysokiej średniej ocen w trakcie studiów”. – Odmowa przyznania świadczeń uzależnionych od poziomu uzyskiwanych dochodów, wskutek przekroczenia progu dochodowego, jest traktowana przez osoby ubiegające się o te świadczenia jako swoista kara za osiągane wysokie wyniki w nauce – wskazuje Rzecznik. W związku z tym postuluje on, by pomoc materialna zarówno o charakterze socjalnym, jak i motywacyjnym dla studentów i doktorantów nie była wliczana do dochodu na gruncie ustawy o pomocy społecznej.
W piśmie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Elżbiety Rafalskiej dodaje, że niczym nie uzasadnione jest odmienne traktowanie stypendiów uzyskiwanych przez uczniów oraz tych przyznawanym studentom. W odniesieniu do obu grup uprawnionych trudną sytuację materialną ocenia się bowiem za pomocą kryterium dochodu przypadającego na członka rodziny w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej. W przypadku uczniów miesięczna wysokość dochodu na osobę w rodzinie, uprawniająca do ubiegania się o stypendium szkolne nie może być większa, niż kwota określona w tym przepisie (obecnie – 514 zł), natomiast w przypadku studentów próg dochodowy jest nieco wyższy. RPO pisze również, również że w przypadku stypendiów o charakterze motywacyjnym „przesłanki ich przyznania, w postaci wysokiej średniej ocen lub wysokich osiągnięć sportowych, są niemal identyczne w odniesieniu do uczniów i studentów”.
