Jeżeli firma łamie przepisy, pracownik może poprosić ochronę związki zawodowe lub zwrócić się o pomoc do Polskiej Inspekcji Pracy. W ostateczności może pozwać pracodawcę do sądu.

Mobbing, nieodpowiednie warunki pracy, niewypłacenie odszkodowania za wypadek czy zwolnienie dyscyplinarne uprawniają pracownika do zwrócenia się o pomoc do odpowiednich jednostek. Kogo dokładnie pracownik może prosić o pomoc?

1. Prośba do związków zawodowych o ochronę

Pierwszą organizacją, do której poszkodowany pracownik może się zwrócić, są związki zawodowe. Kojarzone głównie z bojami o zmianę prawa pracy i wyższe płace dla najgorzej zarabiających, związki mogą także objąć ochroną pracownika dyskryminowanego w miejscu pracy.

Związki zawodowe są bowiem powołane do reprezentowania pracowników i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Tymczasem w Polsce zakazana jest dyskryminacja (bezpośrednia lub pośrednia) ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Ponadto z orzecznictwa sądów wynika, że za dyskryminację uznać można również nierównomierne traktowanie pracowników, w tym przyznanie niektórym pracownikom mniejszych praw niż przysługują ich kolegom, zatrudnionym na podobnych stanowiskach i wykonującym pracę o zbliżonym charakterze.

Czy związki zawodowe mogą być tworzone doraźnie
Czy związki zawodowe mogą być tworzone doraźnie

Zobacz również

Przy czym związki zawodowe chronią wszystkich pracowników, niezależnie od ich przynależności związkowej, ale w sprawach indywidualnych stosunków pracy - reprezentują prawa i interesy swoich członków. Nawet osoba niezrzeszona może jednak zostać objęta ochroną organizacji, o ile zwróci się do związku z taką prośbą i zostanie ona przyjęta. Związek podejmuje się tym samym obrony praw i interesów danego pracownika wobec pracodawcy.

Związki zawodowe kontrolują również stosowanie przepisów prawa pracy w firmach, w których działają. Chodzi między innymi o sposób wypowiadania umów czy zmiany dotychczasowych warunków pracy lub płacy.

2. Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy

Jeżeli chodzi o kontrolę sposobu zatrudniania, pracownik powinien jednak zwrócić się raczej o pomoc do Państwowej Inspekcji Pracy, która ma konkretne uprawnienia kontrolne wobec pracodawcy, mające na celu zweryfikowanie, czy pracodawca przestrzega przepisów prawa pracy.

Konsultowane są już zresztą zmiany w działaniu Państwowej Inspekcji Pracy. PiS chciałby bowiem wzmocnić uprawnienia kontrolne PIP - inspektorzy mogliby kontrolować nie tylko jak do tej pory kontrolować zatrudnienie na podstawie umów o pracę, ale zyskaliby prawo sprawdzania, czy kontrakty cywilnoprawne oraz samozatrudnionych nie maja pozornego charakteru.

>>Czytaj też: Fatalny sposób wprowadzania niezapowiedzianych kontroli PIP

Co więcej, inspektorzy zyskaliby prawo zmiany umowy cywilnoprawnej na etat w drodze decyzji administracyjnej, gdyby ta naruszała prawo pracy. Czy decyzje PIP zmieniające zlecenie na etat wywołają chaos>>

Już teraz, jeżeli inspektor stwierdzi podczas kontroli nieprawidłowości związane z zawieraniem umów o pracę, wystawianiem świadectw pracy może skierować wniosek do pracodawcy o naprawienie naruszenia. PIP może też nakazać pracodawcy wypłacić pracownikowi zaległe wynagradzanie za pracę lub też inne świadczenie - najczęściej chodzi o zaległe świadczenie urlopowe, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy czy odprawę dla pracowników zwolnionych z przyczyn dotyczących pracodawcy.

Natomiast w razie naruszenia przez pracodawcę zasada bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie inspektor może między innymi wstrzymać prace w firmie lub skierować zatrudnionych do innych prac. Jak dokładnie przebiega kontrola PIP, dowiesz się tutaj>> Ma również prawo nałożyć na pracodawcę karę grzywny w wysokości od 1 tys. do 30 tys. zł, a jeśli naruszenie przepisów bhp nosi znamiona przestępstwa, inspektor zawiadamia prokuraturę.

3. Pozwanie pracodawcy do sądu

W ostateczności poszkodowany pracownik może zwrócić się do sądu pracy - z każdą sprawą z zakresu prawa pracy. Zazwyczaj chodzi o:

  • niewypłacone wynagrodzenia,
  • przywrócenie do pracy lub bezpodstawne zwolnienie z pracy,
  • odszkodowanie z powodu wypadku przy pracy czy choroby zawodowej,
  • stosowanie przez pracodawcę mobbingu i dyskryminacji w miejscu pracy.

Zasadniczo pracownik ma 3 lata (od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne) na skierowanie sprawy do sądu - tyle wynosi termin, gdy sprawy z zakresu prawa pracy się przedawniają.

Jednak w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę pracownik ma tylko 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę, aby zwrócić się do sądu. Natomiast jeśli chodzi o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie za rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia, termin wynosi 14 dni.

Zobacz też, ile kosztuje pozwanie pracodawcy do sądu>>