W ślad za nowelizacją kodeksu pracy nie poszły zmiany w przepisach o dokumentach wydawanych w związku z zakończeniem zatrudnienia. Może to powodować nadużycia ze strony pracowników.
Polecany produkt: Kodeks pracy 2016 >>>
Wzór świadectwa pracy nie został dostosowany do zmian związanych z rodzicielstwem, jakie zostały wprowadzone od 2 stycznia 2016 r. do kodeksu pracy (ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm., dalej: k.p.). Nowelizacji rozporządzenia dotyczącego tej problematyki nie ma również w planach prac legislacyjnych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) na pierwsze półrocze 2016 r. Mimo to pracodawcy powinni wpisywać do wystawianych świadectw pracy informacje o wykorzystaniu urlopu ojcowskiego czy rodzicielskiego, bądź też o korzystaniu ze zmniejszenia wymiaru etatu zamiast urlopu wychowawczego. Co więcej, w niektórych przypadkach informacja w nich zawarta powinna obejmować również ilość części wykorzystanego urlopu, gdyż te też są limitowane lub mają wpływ na inne uprawnienia. Brak takich danych może być źródłem nadużyć ze strony pracowników w kolejnych firmach.
W dotychczasowym dokumencie
Z obecnie obowiązującego wzoru świadectwa pracy wynika obowiązek wpisania do niego jedynie dwóch kwestii związanych z rodzicielstwem, tj. okresu wykorzystanego urlopu wychowawczego oraz faktu korzystania ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem do lat 14. W tym pierwszym przypadku wpisuje się urlop wykorzystany w całym okresie zatrudnienia, a w drugim liczbę dni opieki nad dzieckiem wykorzystanych w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy, gdyż to uprawnienie ma wymiar roczny.
Regulacja ta nie jest jednak wystarczająca i adekwatna do obowiązującego stanu prawnego. W przypadku zwolnienia na opiekę nad dzieckiem (art. 188 k.p.) od 2 stycznia 2016 r. wprowadzono bowiem dwa tryby jego udzielania – w godzinach lub w dniach – a świadectwo pracy nadal przewiduje wyłącznie wpisanie liczby dni wykorzystanego zwolnienia. W tym zakresie jego dostosowanie do aktualnego stanu prawnego mogłoby się wydawać dość łatwe – wystarczyłoby, aby w przypadku korzystania ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem w godzinach, pracodawca wskazał liczbę godzin wykorzystanego zwolnienia, wykreślając lub zmieniając treść objaśnienia zamieszczonego w nawiasie we wzorze świadectwa. Sytuacja nie jest jednak aż tak prosta, albowiem MRPiPS dopuściło możliwość podziału zwolnienia na opiekę nad dzieckiem między rodziców w sposób nierówny, np. 6 i 10 godzin (por. stanowisko MRPiPS z 13 stycznia 2016 r., DGP nr 13/2016). W takim przypadku niewystarczające byłoby więc wskazanie, że wykorzystano np. 4 godziny zwolnienia na opiekę, gdyż brak wiedzy kolejnego pracodawcy o podziale uprawnienia pomiędzy rodziców spowodowałby zawyżenie wymiaru udzielnego zwolnienia. [przykład 1]
Wydaje się również, że niewystarczająca jest informacja w świadectwie o okresie wykorzystanego urlopu wychowawczego. Prawo pracy limituje bowiem nie tylko jego wymiar, ale również liczbę części, w których jest on udzielany (obecnie wynosi ona 5, zgodnie z art. 186 par. 8 k.p.). W tym przypadku sytuację trochę ratują jednak przepisy wykonawcze, gdyż zgodnie z par. 23 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia MRPiPS z 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. poz. 2243, dalej jako: rozporządzenie o wnioskach związanych z rodzicielstwem), we wniosku należy zawrzeć informację o liczbie części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko. Zatem w tym przypadku pracodawca ma szansę dowiedzieć się z innego źródła, ile jeszcze części urlopu wychowawczego będzie musiał udzielić. Poważnym minusem takiego rozwiązania jest jednak to, że od dnia otrzymania świadectwa pracy dysponuje on wiedzą, że do wykorzystania pozostało jeszcze np. 12 miesięcy urlopu wychowawczego, ale dopiero w dniu otrzymania wniosku pracownika dowie się, ile jeszcze części takiego urlopu musi udzielić, gdyż dopiero w tym dokumencie będzie wskazana liczba części wcześniej wykorzystanych.
Problem z innymi urlopami
Poza opieką nad dzieckiem z art. 188 k.p. i urlopem wychowawczym wzór świadectwa pracy nie przewiduje odrębnych rubryk na inne świadczenia związane z rodzicielstwem. Wydaje się to błędem, gdyż także urlopy ojcowski i rodzicielski mogą być dzielone i wykorzystywane w trakcie zatrudnienia u różnych pracodawców. Miejscem, w którym informacje te mogłyby zostać wpisane, jest ust. 4 pkt 9 świadectwa, w którym odnotowuje się informacje o wykorzystanym dodatkowym urlopie albo innych uprawnieniach lub świadczeniach przewidzianych w prawie pracy, których wykorzystanie ma wpływ na uprawnienia pracownicze u kolejnego pracodawcy. Alternatywą dla takiego rozwiązania pozostaje jedynie ostatnia część świadectwa, czyli informacje uzupełniające, ale tam zgodnie z wyjaśnieniami do wzoru świadectwa wpisuje się informacje o należnościach ze stosunku pracy niewypłaconych pracownikowi do dnia ustania stosunku pracy z powodu braku środków finansowych oraz – na wniosek pracownika – o wysokości i składnikach wynagrodzenia, uzyskanych kwalifikacjach czy prawomocnym wyroku sądu pracy przywracającym go do pracy lub o przyznaniu mu odszkodowania.
Pierwszy z wymienionych wyżej urlopów, czyli ojcowski, od 2 stycznia 2016 r. może być wykorzystywany do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia jednorazowo lub w dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień (art. 1823 par. 11 k.p.). Możliwa jest zatem sytuacja, że pracownik-ojciec wykorzysta u jednego pracodawcy 7 dni tego urlopu i odejdzie z pracy, a wtedy pozostały tydzień urlopu może wykorzystać w kolejnej firmie do ukończenia przez dziecko 2 lat. Zatem wydaje się, że również ta informacja powinna wynikać ze świadectwa pracy, aby kolejny pracodawca nie był zaskakiwany wnioskiem pracownika o udzielnie urlopu ojcowskiego. Również w tym przypadku sytuację częściowo ratuje rozporządzenie o wnioskach związanych z rodzicielstwem, które w par. 21 ust. 2 pkt. 3 przewiduje jako jeden z załączników do wniosku o ten urlop oświadczenie pracownika-ojca wychowującego dziecko o korzystaniu z urlopu ojcowskiego lub jego części. Niestety, brak takiej informacji w świadectwie pracy spowoduje, że pracodawca dowie się o tym na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego, gdyż taki jest ustawowy termin na złożenie wniosku przez pracownika (art. 1823 par. 2 k.p.). Może to skutkować nieplanowaną, długą i niestety obowiązkową absencją pracownika, gdyż do urlopu ojcowskiego stosuje się odpowiednio przepis art. 163 par. 3 k.p., zobowiązujący pracodawcę do udzielenia bezpośrednio po urlopie ojcowskim urlopu wypoczynkowego. [przykład 2]
Kolejnym urlopem, którego wykorzystanie powinno być wpisywane do świadectwa pracy, powinien być urlop rodzicielski, a miejsca, w których można zrobić takową adnotację, są analogiczne jak w przypadku urlopu ojcowskiego, czyli rubryka o dodatkowych uprawnieniach lub z informacjami uzupełniającymi na końcu świadectwa pracy. Wydaje się, że również i w tym przypadku powinno się wpisać liczbę tygodni wykorzystanego urlopu rodzicielskiego oraz liczbę części, na które podzielono wykorzystany urlop. Konieczność wpisywania informacji o urlopie rodzicielskim wynika z faktu, że jego część wynosząca do 16 tygodni może być wykorzystywana niebezpośrednio po urlopie macierzyńskim, a końcowy termin na jej wykorzystanie to koniec roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat (art. 1821c k.p.). Co więcej liczba części urlopu rodzicielskiego wykorzystanych niebezpośrednio po urlopie macierzyńskim pomniejsza również liczbę części urlopu wychowawczego, zgodnie z art. 1821c par. 3 k.p., co jest kolejnym argumentem za jej uwzględnieniem w świadectwie pracy. [przykład 3]
Również w tych przypadkach informację o liczbie części wykorzystanego urlopu rodzicielskiego pracodawca uzyska ze złożonych wniosków o odroczony urlop rodzicielski czy wychowawczy, gdyż takie warunki przewidują odpowiednio par. 19 i par. 23 rozporządzenia o wnioskach związanych z rodzicielstwem.
Obniżenie wymiaru etatu
Ostatnią informacją związaną z rodzicielstwem, o której pracodawca powinien się dowiedzieć ze świadectwa pracy, jest korzystanie z uprawnienia do zmniejszenia wymiaru etatu zamiast urlopu wychowawczego (art. 1867 k.p.). Może z niego bowiem skorzystać jedynie pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego, a ponadto tylko przez pierwsze 12 miesięcy obniżenia wymiaru zatrudnienia podlega on szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem stosunku pracy (art. 1868 k.p.). Zatem brak tej informacji mógłby spowodować nadużycie w korzystaniu ze szczególnej ochrony stosunku pracy, jeśli np. pracownik skłamałby w oświadczeniu składanym wraz z wnioskiem o obniżenie etatu (par. 24 rozporządzenia o wnioskach związanych z rodzicielstwem).
!Do świadectw pracy należy wpisywać informacje o urlopie ojcowskim, rodzicielskim i korzystaniu ze zmniejszenia etatu zamiast urlopu wychowawczego
RAMKA
W czym jest problem
Brak zmian w rozporządzeniu dotyczącym zasad wystawiania świadectw pracy oznacza wiele problemów praktycznych, w tym m.in.:
● Jak w treści świadectwa pracy wpisywać wymiar zwolnienia na opiekę nad dzieckiem z art. 188 k.p. w przypadku wykorzystywania jej w godzinach i nierównomiernego podziału tego uprawnienia przez rodziców?
● Czy w świadectwie pracy wpisywać liczbę części urlopu wychowawczego wykorzystanego przez pracownika, czy wystarczy jego wymiar, a pracodawca w zakresie liczby części będzie bazował na wniosku pracownika o urlop wychowawczy, który musi zawierać taką informację?
● Czy informacje o wykorzystanym urlopie ojcowskim lub rodzicielskim i liczbie ich części powinny być wpisywane w świadectwie pracy, a jeśli tak, to w którym jego miejscu?
● Czy w świadectwie pracy należy wpisywać informacje o korzystaniu przez pracownika z uprawnienia do obniżenia wymiaru etatu zamiast urlopu wychowawczego, a jeśli tak, to w której jego części?
PRZYKŁAD 1
Dzielona opieka nad dzieckiem
Rodzice pracujący w jednej firmie na pełne etaty podzielili się uprawnieniem do opieki nad dzieckiem w sposób nieproporcjonalny. Ojciec zadeklarował, że wykorzysta jedynie 4 godziny zwolnienia, pozostawiając matce prawo do skorzystania z 12 godzin. W marcu 2016 r. ojciec wykorzystał 2 godziny opieki nad dzieckiem w związku z bilansem zdrowia 6-latka, a z końcem kwietnia odchodzi z pracy za porozumieniem stron. Wpisanie w świadectwie pracy, że wykorzystał 2 godziny zwolnienia będzie sugerowało, że ma prawo jeszcze do 14 godzin wolnego z art. 188 k.p., podczas gdy pozostało mu do wykorzystania jedynie 2 godziny opieki. Wydaje się, że w takim przypadku w świadectwie pracy należy wpisać, że wykorzystał 2 godziny z przysługujących mu 4 godzin takiego zwolnienia od pracy.
PRZYKŁAD 2
Kumulacja nieobecności
Pracownik, będący ojcem dziecka urodzonego 19 września 2015 r., rozpoczął pracę u nowego pracodawcy 1 marca 2016 r. W jego świadectwie pracy poprzedni pracodawca nie wpisał jednak informacji o niewykorzystaniu urlopu ojcowskiego, a zatem od 2 stycznia 2016 r. pracownik może go wykorzystać w dwóch tygodniowych częściach do 19 września 2017 r., czyli drugich urodzin dziecka. Niewykluczone jednak, że 1 kwietnia 2016 r. pracownik złoży wniosek o udzielenie mu całego urlopu ojcowskiego od 11 kwietnia 2016 r., a następnie bezpośrednio po nim całego urlopu wypoczynkowego przysługującego w 2016 r. w wymiarze 10/12 z 26 dni, czyli 22 dni, co oznacza ok. 1,5 miesiąca nieobecności w pracy, na którą pracodawca nie może nie wyrazić zgody, gdyż najpierw jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika o urlop ojcowski, a następnie ma obowiązek udzielić bezpośrednio po nim urlopu wypoczynkowego.
PRZYKŁAD 3
Skutki odroczenia części urlopu
Pracownik wykorzystał bezpośrednio po urlopie macierzyńskim udzielonym pod koniec 2015 r. 2 części urlopu rodzicielskiego w wymiarze 6 i 10 tygodni. Następnie po roku wykorzystał trzecią część urlopu rodzicielskiego w wymiarze 8 tygodni i odszedł z pracy. W jego świadectwie pracy powinna się znaleźć adnotacja, że wykorzystał 24 tygodnie urlopu rodzicielskiego oraz 3 jego części, w tym jedną niebezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Dla kolejnych pracodawców będzie to bowiem oznaczało, że pozostało mu jeszcze do 8 tygodni urlopu rodzicielskiego (do wykorzystania w ramach jednej części), na co ma czas do 31 grudnia 2021 r., czyli do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat. Wpisanie informacji, że jedna część urlopu rodzicielskiego była wykorzystana niebezpośrednio po urlopie macierzyńskim oznacza z kolei, że może on skorzystać jedynie z 4 części urlopu wychowawczego z wcześniejszych 5 (liczbę jego części pomniejsza część urlopu rodzicielskiego wykorzystanego niebezpośrednio po macierzyńskim).
