Czy członkowi korpusu służby cywilnej przysługuje czas wolny za udział w szkoleniu przewidzianym dla służby cywilnej, jeśli odbywało się ono w sobotę będącą dla pracownika dniem wolnym od pracy?
W świetle art. 109 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej uczestnictwo członka korpusu służby cywilnej w szkoleniach przewidzianych dla tej służby jest traktowane na równi z wykonywaniem przez niego obowiązków służbowych. Nie ma znaczenia, czy odbywa się w normalnym czasie pracy, czy poza normalnymi godzinami pracy, w tym nawet w dniu wolnym od pracy. Oznacza to, że w sytuacji, gdy dane szkolenie jest szkoleniem przewidzianym w służbie cywilnej, a uczestniczenie w nim konkretnego członka korpusu powoduje przekroczenie norm czasu pracy obowiązujących tę osobę, czas szkolenia przekraczający te normy stanowi pracę w godzinach nadliczbowych, uzasadniającą udzielenie czasu wolnego na zasadach wynikających z art. 97 ustawy o służbie cywilnej.
Podstawa prawna
Art. 97 ust. 6–8, art. 109 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1111 ze zm.).
● Czy członkowi korpusu służby cywilnej przysługuje na podstawie art. 15111 kodeksu pracy inny dzień wolny w zamian za pracę wykonywaną w niedzielę?
Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej kwestii istotne znaczenie ma to, że praca w niedzielę może wynikać z rozkładu czasu pracy członka korpusu służby cywilnej, np. w przypadku pracy zmianowej (art. 15110 pkt 3 k.p.) lub stanowić pracę w godzinach nadliczbowych.
Kwestia rekompensaty z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w służbie cywilnej została przez ustawodawcę uregulowana w sposób kompleksowy w art. 97 ustawy o służbie cywilnej (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt I PK 40/11). W związku z tym do rekompensaty pracy członka korpusu służby cywilnej w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę nie znajdują zastosowania przepisy kodeksu pracy.
Zgodnie z art. 97 ust. 5–8 ustawy o służbie cywilnej, jeżeli wymagają tego potrzeby urzędu, członek korpusu na polecenie przełożonego wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych sytuacjach także w nocy oraz w niedziele i święta. Pracownikowi służby cywilnej, któremu zlecono pracę w godzinach nadliczbowych, przysługuje czas wolny w wymiarze odpowiadającym przepracowanym nadgodzinom (art. 97 ust. 6 ustawy). Niezależnie zatem od tego, czy praca w nadgodzinach przypada w dzień powszedni (poniedziałek – sobota), w niedzielę, w święto czy też w nocy, pracownik służby cywilnej ma prawo do odbioru czasu wolnego w wymiarze takim samym, jak czas przepracowany w godzinach nadliczbowych. A urzędnikowi służby cywilnej za pracę w niedzielę przysługuje dzień wolny od pracy w najbliższym tygodniu.
Ustawa o służbie cywilnej nie reguluje jednak kwestii rekompensaty z tytułu pracy w niedzielę wynikającej z rozkładu czasu pracy członka korpusu służby cywilnej. Z uwagi na brak wskazanego uregulowania należy na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy zastosować regulacje zawarte w art. 15111 kodeksu pracy, tj. zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli.
Podstawa prawna
Art. 97 ust. 5–8 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1111 ze zm.).
Art. 15111 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
● Jak długo można przesuwać termin rozliczenia pracy w godzinach nadliczbowych pracownika, gdy prosi on o udzielenie czasu wolnego w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu, ale nie określa terminu korzystania z tego urlopu? Co w sytuacji, gdy korzysta on z urlopu, ale nie składa wniosku o wolne? Czy dzień urlopu wystarczy, żeby można było nakazać pracownikowi wybranie wolnego i czy w ogóle można mu to nakazać? Czy musi wykorzystać wolne przy pierwszym urlopie, a jeżeli nie, to do kiedy?
W świetle art. 97 ust. 9 ustawy o służbie cywilnej na wniosek członka korpusu służby cywilnej czas wolny (art. 97 ust. 6 i 7) oraz dzień wolny (art. 97 ust. 8) przysługujące z tytułu wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych mogą być udzielone w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Prawidłowe wykonanie tego przepisu powinno uwzględniać to, że rozliczenie godzin przepracowanych następuje z końcem okresu rozliczeniowego, w którym wystąpiła praca w godzinach nadliczbowych. Co do zasady zatem udzielenie czasu wolnego i dnia wolnego z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych powinno nastąpić w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym była wykonywana praca nadliczbowa, albo w następnym okresie rozliczeniowym, jeśli do końca poprzedniego okresu nie było możliwości zrekompensowania pracy nadliczbowej, np. wykonywanej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego. Ze względu na to, że art. 97 ust. 9 ustawy o służbie cywilnej zawiera wyjątek od powyższych zasad, uzasadniony wydaje się pogląd, iż najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w którym wystąpiły godziny nadliczbowe, członek korpusu służby cywilnej powinien złożyć wniosek w sprawie udzielenia czasu wolnego lub dnia wolnego w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Wskazane jest również, aby w tym wniosku określił termin urlopu, z którym chce połączyć czas wolny lub dzień wolny z tytułu pracy nadliczbowej. Określenie terminu urlopu nie musi być ścisłe, ale powinno być w miarę konkretne (np. przez wskazanie miesiąca). Ze względu na charakter ochronny uprawnienia do czasu wolnego lub dnia wolnego z tytułu pracy nadliczbowej termin ten nie powinien być zbyt odległy.
Podstawa prawna
Art. 97 ust. 9 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1111 ze zm.).
