Do 31 marca urzędy wypłacą członkom korpusu służby cywilnej dodatkową pensję. Ubiegłoroczna nowelizacja ustawy o służbie cywilnej utrudnia ustalenie jej wysokości. Podpowiadamy, jak sobie z tym poradzić
Nowelizacja ustawy o służbie cywilnej (Dz.U. z 2016 r. poz. 34) zmieniła od 23 stycznia 2016 r. m.in. zasady powierzania wyższych stanowisk w służbie cywilnej – wszystkie są obecnie obsadzane w drodze powołania. Dla osób, które w dniu wejścia w życie ustawy je zajmowały, zmiana przepisów przyniosła różne skutki: wygaśnięcie stosunku pracy, zmianę warunków pracy lub płacy albo kontynuację zatrudnienia na wyższym stanowisku w służbie cywilnej, ale na podstawie powołania. Wiele osób równolegle pracuje w tym samym lub innym urzędzie na stanowiskach niebędących wyższymi stanowiskami w służbie cywilnej. Wszystkie te czynniki mogą mieć wpływ na ich uprawnienia do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Podstawowym warunkiem, jaki musi spełnić członek korpusu służby cywilnej, aby nabyć prawo do trzynastki w pełnej wysokości, jest przepracowanie u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Przy krótszym stażu trzynasta pensja w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu przysługuje pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy. Od tego wymogu ustawa wprowadza jednak zamknięty katalog wyjątków. Dotyczą one m.in. pracowników zatrudnionych na podstawie powołania. Przepracowanie co najmniej sześciu miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadku: rozwiązania stosunku pracy w związku z powołaniem (art. 2 ust. 3 pkt 4 lit. b ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym; t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2217), a także podjęcia zatrudnienia na podstawie powołania (art. 2 ust. 3 pkt 5 lit. b ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym).
Poniżej przedstawiamy, jakie konsekwencje mają powyższe przepisy dla prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego osób zatrudnionych w 2016 r. na wyższych stanowiskach w służbie cywilnej.
Na co trzeba uważać
Przy ustalaniu prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego obowiązują następujące zasady:
● Staż pracy liczony w miesiącach i latach upływa w przeddzień dnia odpowiadającego liczbie dnia początkowego.
● Przy rozstrzyganiu, czy pracownik osiągnął minimalny staż zapewniający trzynastkę, stosuje się art. 114 kodeksu cywilnego, w świetle którego miesiąc obejmuje 30 dni, a rok trzysta sześćdziesiąt pięć. W konsekwencji minimalny okres przepracowany w danym roku uprawniający do trzynastki to 180 dni (30 dni x 6 miesięcy).
● Ustalając, czy pracownik osiągnął wymagane 180 dni pracy, od łącznej liczby dni kalendarzowych jego zatrudnienia (wliczając urlop wypoczynkowy, niedziele, święta i dni wolne z racji pięciodniowego tygodnia pracy) odejmuje się dni przez niego nieprzepracowane (np. z powodu choroby).
● Nie ma znaczenia, czy pracownik przepracował minimum sześć miesięcy bez przerwy, czy też na ten okres składało się kilka umów o pracę z tym samym pracodawcą, nawet jeśli były między nimi przerwy. W takiej sytuacji należy zsumować wszystkie okresy przepracowane w danym roku.
PRZYKŁAD 1
Gdy stosunek pracy wygasł
Pracownikowi zatrudnionemu 23 stycznia 2016 r. na wyższym stanowisku w służbie cywilnej pracodawca nie zaproponował nowych warunków pracy. W konsekwencji jego stosunek pracy wygasł 23 lutego 2016 r.
Pracownikowi nie będzie przysługiwało dodatkowe wynagrodzenie roczne, bowiem nie przepracował u tego pracodawcy minimalnego wymaganego okresu sześciu miesięcy. Ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym nie wskazuje wygaśnięcia stosunku pracy na skutek niezaproponowania nowych warunków pracy jako wyjątku zwalniającego z obowiązku przepracowania co najmniej sześciu miesięcy.
PRZYKŁAD 2
Odprawa rządzi się swoimi prawami
23 stycznia 2016 r. pracownik służby cywilnej był zatrudniony na wyższym stanowisku w służbie cywilnej. Pracodawca nie zaproponował mu nowych warunków pracy i stosunek pracy wygasł 23 lutego 2016 r. Bezpośrednio po tym pracownik przeszedł na emeryturę.
W tym przypadku pracodawca był zobowiązany do wypłacenia odprawy emerytalnej, natomiast dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2016 r. nie przysługuje. Ustanie stosunku pracy warunkujące prawo do odprawy (art. 94 ustawy o służbie cywilnej; t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1345 ze zm.) oznacza bowiem zarówno jego rozwiązanie, jak i wygaśnięcie. Natomiast ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w katalogu wyjątków od wymogu przepracowania co najmniej sześciu miesięcy jako warunku uzyskania prawa do trzynastki wskazuje rozwiązanie stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę (art. 2 ust. 3 pkt 4 lit. a ustawy). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 4 października 2006 r. (sygn. akt II PK 14/06) stwierdził, iż wygaśnięcie jest innym sposobem ustania stosunku pracy niż jego rozwiązanie. Pojęć „rozwiązanie” i „wygaśnięcie” stosunku pracy nie można używać zamiennie. Artykuł 2 ust. 3 pkt 4 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym nie ma zastosowania do każdego sposobu ustania stosunku pracy, lecz tylko do jego rozwiązania (w drodze porozumienia stron lub wypowiedzenia) w związku z zaistnieniem wskazanych w nim okoliczności. Nie odnosi się zatem do ustania stosunku pracy na skutek wygaśnięcia. Wygaśnięcia stosunku pracy dotyczy wyłącznie art. 2 ust. 3 pkt 7 ustawy, odnoszący się do ustania stosunku pracy z mocy prawa w związku ze śmiercią pracownika.
PRZYKŁAD 3
Można stracić na urlopie bezpłatnym
1 marca 2016 r. pracownik zatrudniony w urzędzie X został powołany na wyższe stanowisko w służbie cywilnej w urzędzie Y. W związku z powołaniem dyrektor generalny urzędu X udzielił mu urlopu bezpłatnego na czas powołania. Urlop trwał do 31 grudnia 2016 r.
W tym przypadku pracownik nie otrzyma dodatkowego wynagrodzenia rocznego w urzędzie X, natomiast uzyska je proporcjonalnie do okresu przepracowanego w urzędzie Y. Ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w katalogu wyjątków wyłączających obowiązek przepracowania co najmniej sześciu miesięcy wskazuje rozwiązanie stosunku pracy w związku z powołaniem. W tym przypadku stosunek pracy w urzędzie X trwa, został jedynie zawieszony na okres urlopu bezpłatnego udzielonego na czas powołania. Dla nabycia prawa do trzynastki nie wystarczy jednak pozostawanie w wymaganym okresie w stosunku pracy, ale faktyczna obecność i rzeczywiste świadczenie pracy. Okres korzystania z urlopu bezpłatnego nie jest czasem efektywnie przepracowanym, nie może więc być uwzględniony przy ustalaniu okresu przepracowanego u pracodawcy, który go udzielił.
PRZYKŁAD 4
Awans w tym samym urzędzie
Pracownik urzędu zatrudniony na stanowisku niebędącym wyższym stanowiskiem w służbie cywilnej został 1 marca 2016 r. powołany na wyższe stanowisko w służbie cywilnej w tym samym urzędzie. Na czas powołania dyrektor generalny udzielił mu urlopu bezpłatnego na dotychczas zajmowanym stanowisku. Do 31 grudnia 2016 r. pracownik zajmował wyższe stanowisko i jednocześnie korzystał z urlopu bezpłatnego.
Pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne zarówno za okres zatrudnienia w 2016 r. na stanowisku niebędącym wyższym stanowiskiem w służbie cywilnej, jak i na wyższym. Ustawa uzależnia bowiem prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego od przepracowania u danego pracodawcy wymaganego przepisami okresu. Bez znaczenia jest, czy składało się nań kilka stosunków pracy z tym samym pracodawcą. Nie ma też ograniczenia pozwalającego na zliczanie jedynie zakończonych okresów zatrudnienia.
PRZYKŁAD 5
Po szczeblach kariery
Pracownik służby cywilnej zatrudniony w urzędzie X został z dniem 1 kwietnia 2016 r. przeniesiony na podstawie art. 64 ustawy o służbie cywilnej do urzędu Y na stanowisko niebędące wyższym stanowiskiem w służbie cywilnej. 2 kwietnia 2016 r. został powołany na wyższe stanowisko w służbie cywilnej w urzędzie Y. Był na nim zatrudniony do 31 grudnia 2016 r. Na czas powołania dyrektor generalny udzielił mu urlopu bezpłatnego.
W tym przypadku urząd Y, ustalając prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2016 r., uwzględnia zarówno okres zatrudnienia w 2016 r. w urzędzie X, jak i w urzędzie Y. Przeniesienie nie powoduje ustania stosunku pracy w urzędzie X. Stosunek pracy zawarty z urzędem X trwa nadal, zmianie ulega natomiast pracodawca. Nowy pracodawca z chwilą przeniesienia staje się następcą prawnym dotychczasowego pracodawcy.
PRZYKŁAD 6
Powołanie w drugim półroczu korzystniejsze
Pracownik zatrudniony w urzędzie X na dzień 1 stycznia 2016 r. na stanowisku niebędącym wyższym stanowiskiem w służbie cywilnej 1 października 2016 r. został powołany na wyższe stanowisko w służbie cywilnej w urzędzie Y. Na czas powołania dyrektor generalny urzędu X udzielił mu urlopu bezpłatnego. Do 31 grudnia 2016 r. pracownik był zatrudniony w urzędzie Y.
W tym przypadku pracownik otrzyma dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2016 r. w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu zarówno w urzędzie X, jak i w urzędzie Y. Przyjmując, że od 1 stycznia do 30 września przepracował efektywnie co najmniej 180 dni, spełnił wymagany przepisami minimalny okres sześciu miesięcy. Z kolei zgodnie z przepisami ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym przepracowanie co najmniej sześciu miesięcy nie jest warunkiem koniecznym do uzyskania prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w przypadku podjęcia zatrudnienia na podstawie powołania. Pracownikowi zatrudnionemu na podstawie powołania dodatkowe wynagrodzenie roczne w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia będzie więc przysługiwało, nawet jeśli na tym stanowisku przepracował tylko jeden dzień.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego.
Uchwała Sądu Najwyższego z 25 lipca 2003 r., sygn. akt III PZP 7/03
Podstawa prawna
Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2217).
Art. 53a ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1345 ze zm.).
Art. 6 ust. 1 ustawy z 30 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 34).
