Zasada ogólna jest taka, że aby nabyć uprawnienie do świadczenia z danego państwa członkowskiego, trzeba spełnić warunki przewidziane przez to państwo. Dlatego też należy zapoznać się z przepisami obowiązującymi w kraju, w którym się pracuje, ponieważ regulacje mogą być odmienne od tych przewidzianych w polskim systemie ubezpieczeń społecznych.
Systemy skoordynowane
Jeżeli osoba była ubezpieczona w różnych państwach członkowskich, może ubiegać się o emeryturę lub rentę jednocześnie w każdym z tych państw. Tym samym może okazać się, że posiada się równolegle prawo do kilku świadczeń tego samego rodzaju. Warunkiem jest spełnienie wymogów do nabycia uprawnień w każdym z państw.
Rzadko zdarza się jednak, by ktoś spełniał warunki do nabycia prawa w więcej niż jednym państwie. Dlatego też zasady koordynacji przewidują uznawalność okresów ubezpieczenia lub zamieszkania. Oznacza to, że ZUS – nawet jeśli ubezpieczony nie posiada okresu ubezpieczenia przebytego w Polsce wystarczającego do otrzymania świadczenia – uwzględni okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w innych państwach członkowskich. Zakład bazuje w takim przypadku na danych potwierdzonych przez zagraniczną instytucję ubezpieczeniową.
Sposób obliczania
W jaki sposób ZUS obliczy emeryturę w sytuacji, gdy osoba była ubezpieczona w różnych państwach członkowskich, lecz w żadnym z nich nie ma wystarczającego stażu do uzyskania świadczenia?
Polski organ rentowy obliczy emeryturę, zakładając, że wszystkie okresy ubezpieczenia świadczeniobiorca zrealizował w Polsce. Następnie uwzględni proporcję okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów ubezpieczenia i zamieszkania we wszystkich państwach członkowskich – i tak obliczoną część emerytury (lub renty) wypłaci uprawnionemu. Na przykład: jeśli ktoś przepracował 12 lat w Polsce, a łącznie ma 25-letni staż pracy, to otrzyma emeryturę w wysokości 12/25 obliczonego przez ZUS świadczenia dla 25-letniego okresu podlegania ubezpieczeniu. Pozostałą część obliczają i wypłacają instytucje ubezpieczeniowe państw, w których emeryt lub rencista podlegał ubezpieczeniu.
Warto podkreślić, że nie trzeba składać wniosku we wszystkich państwach, w których podlegało się ubezpieczeniu. Aby zostało wszczęte postępowanie, wystarczy złożyć wniosek w instytucji jednego z tych państw.
W ZUS za rozpatrywanie wniosków o emeryturę lub rentę w przypadku podlegania ubezpieczeniu także w pozostałych państwach członkowskich Unii Europejskiej (lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Szwajcarii) odpowiada sześć Wydziałów Realizacji Umów Międzynarodowych, lecz stosowny wniosek można złożyć w oddziale w miejscu zamieszkania.
