Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunek dotyczące okresów składkowych i nieskładkowych oraz ma orzeczoną niezdolność do pracy, która powstała w określonym w przepisach przedziale czasowym.

Aby otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczony musi spełniać następujące warunki:
- posiadać orzeczenie o niezdolności do pracy;
- mieć wymagany okres składkowy i nieskładkowy - w zależności od wieku, w którym wyżej wymieniona niezdolność powstała;
- niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.


Wymóg powstania niezdolności do pracy w określonym czasie nie obowiązuje osób, które spełniają jednocześnie następujące warunki:
- mają co najmniej 25-letni (w przypadku mężczyzn) i 20-letni (w przypadku kobiet) okres składkowy i nieskładkowy;
- spełniają warunek posiadania okresu składkowego i nieskładkowego;
- zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy;


Składkowe/Nieskładkowe

Okresy składkowe to czas aktywności zawodowej, w którym opłacano składki, czyli np. okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, czynnej służby wojskowej czy pracy na podstawie umowy o pracę.

Z uwagi na specyficzny charakter niektóre okresy, w których nie odprowadzano składek np. czas pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego czy nauki w szkole wyższej (pod warunkiem jej ukończenia) uwzględnia się przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Staż

Wspomniane wyżej okresy składkowe i nieskładkowe są uzależnione od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy i wynoszą:

- 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
- 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
- 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
- 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
- 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat (okres ten musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przypadającego przed dniem złożenia wniosku lub przed dniem powstania niezdolności do pracy).



Warunek posiadania odpowiedniego stażu składkowego i nieskładkowego nie jest wymagany w przypadku osób, które stały się niezdolne do pracy w wyniku wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Warunek odpowiedniego stażu uznaje się również wobec osób, które nie mają wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych, ale zgłoszenie do ubezpieczenia nastąpiło przed osiągnięciem przez nie 18. roku życia albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu przez nie nauki w szkole ponad podstawowej lub wyższej. W tym wypadku do dnia powstania niezdolności do pracy osoby te muszą posiadać nieprzerwane okresy składkowe i nieskładkowe (lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy).

Niezdolność do pracy

Niezdolność do pracy w formie orzeczenia ocenia lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W orzeczeniu określa on:

- datę powstania niezdolności do pracy;
- trwałość lub przewidywany okres jej trwania;
- trwałość lub przewidywany okres trwania niezdolności do samodzielnej egzystencji;
- celowość przekwalifikowania zawodowego;
- związek przyczynowy niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami.



Co do zasady lekarz wydaje orzeczenie na podstawie dokumentacji medycznej dołączonej do wniosku o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. W przypadku, gdy jest ona niewystarczająca, lekarz może zlecić:

- uzupełnienie dokumentacji;
- przeprowadzenie obserwacji szpitalnej;
- wykonanie dodatkowych badań;
- przeprowadzenie badań przez psychologa;
- przeprowadzenie badań przez lekarza konsultanta.



Wnioskodawca może odwołać się od niekorzystnej decyzji lekarza orzecznika w ciągu 14 dni od dnia jej doręczenia. Odwołanie można wnieść za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która jest właściwa ze względu za miejsce zamieszkania wnioskodawcy.