Opłaty pobierane od rodziców są podstawowym źródłem, z którego finansowane jest funkcjonowanie prywatnych żłobków i klubów dziecięcych. Jednak podmioty prowadzące taką działalność gospodarczą mogą liczyć też na dodatkowe pieniądze pochodzące z dotacji celowej przekazywanej przez samorząd, na którego terenie działają. Uzyskanie takiego dofinansowania na każde dziecko objęte opieką jest jednak indywidualną decyzją gminy, która może, ale nie musi udzielać takiego wsparcia.
Ponadto w związku z tym, że od połowy lipca rozszerzył się krąg podmiotów, które mogą zatrudniać dziennych opiekunów, to również na przebywające pod ich pieczą maluchy taka dotacja może być przez gminę przyznana.

Standardy lokalowe

Podstawowym warunkiem uzyskania dotacji celowej od samorządu jest to, aby podmiot uprawniony do tworzenia żłobka lub klubu dziecięcego, czyli osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, prowadziła go zgodnie z wymogami wskazanymi w ustawie żłobkowej. Do podstawowych standardów, które musi spełniać taka placówka, należą te dotyczące lokalu.
Są one szczegółowo określone w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 25 marca 2011 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych (Dz.U. nr 69, poz. 367). To w nim zawarte są informacje m.in. o tym, jakie warunki ochrony przeciwpożarowej musi spełniać miejsce, w którym będą przebywać dzieci, jaka powinna być minimalna powierzchnia pomieszczeń oraz elementy ich wyposażenia. Spełnianie tych standardów potwierdzają pozytywne opinie wystawione przez straż pożarną i inspekcję sanitarną. Przy ich wydawaniu przedstawiciele tych służb nie mogą wymagać od właściciela miejsca opieki dostosowania lokalu do wymogów wynikających z innych przepisów niż tych wskazanych we wspomnianym rozporządzeniu.
Następna grupa warunków jest związana z kwestiami organizacyjnymi. Żłobek i klub dziecięcy musi mieć statut, który będzie określał m.in. cele i zadania placówki, warunki przyjmowania dzieci, zasady ustalania opłat za pobyt i wyżywienie w czasie ich nieobecności. Innym ważnym dokumentem jest regulamin organizacyjny, w którym wskazać trzeba np. godziny pracy placówki.
Standardami objęty jest też skład personelu zatrudnionego w placówce. Wskazane w ustawie kwalifikacje musi mieć dyrektor żłobka, kierownik klubu dziecięcego oraz osoby, które zajmują się maluchami. Wszystkie placówki obowiązuje zasada, że jeden opiekun może zajmować się maksymalnie ośmiorgiem dzieci. Ich liczba może się zmniejszyć do pięciorga podopiecznych, jeżeli jest wśród nich maluch niepełnosprawny, wymagający szczególnej opieki lub niemający skończonego roku życia (w przypadku żłobka).
Następnym elementem, który jest niezbędny do otrzymania dotacji jest wpisanie żłobka lub klubu dziecięcego, do rejestru prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wymóg ten dotyczy zresztą nie tylko sytuacji, w której podmiot chce skorzystać z gminnego dofinansowania, ale każdej placówki tego typu, bo jej prowadzenie jest zaliczane do działalności regulowanej. W tym celu w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na siedzibę żłobka lub klubu dziecięcego jej właściciel powinien złożyć wniosek oraz dodatkowe dokumenty, takie jak oświadczenie o posiadaniu tytułu prawnego do lokalu, w którym mieści się miejsce opieki, oraz o wniesieniu opłaty za uzyskanie wpisu do rejestru. Na potwierdzenie tego faktu otrzyma od gminy stosowne zaświadczenie.

Uchwała radnych

Do tego, aby zarejestrowane żłobki oraz kluby dziecięce mogły otrzymywać dotacje celowe, potrzebne jest podjęcie przez radnych gminy uchwały w tej sprawie. Zgodnie z upoważnieniem ustawowym w tym akcie prawa miejscowego konieczne jest wskazanie wysokości dofinansowania. Gminy mają w tym przypadku swobodę wyboru i mogą określić taką kwotę, która będzie uwzględniała ich możliwości finansowe. Następnym elementem, który powinna zawierać uchwała, są zasady ustalenia dotacji oraz jej rozliczenia.
W związku z tym, że przepisy wskazują, że dotacja celowa przysługuje na każde dziecko objęte opieką w żłobku i klubie dziecięcym, nie jest dozwolone stosowanie przez gminę dodatkowych kryteriów, od których uzależnione jest jej uzyskanie. Wśród tych najczęściej spotykanych ograniczeń, których stosowanie jest kwestionowane przez regionalne izby obrachunkowe, są następujące przypadki:
● odmowa wypłacania dotacji za dni, w których dziecko jest nieobecne w placówce,
● ograniczenie przyznawania dofinansowania tylko gdy rodzice malucha uczęszczającego do prywatnego żłobka lub klubu pracują,
● wprowadzanie warunku związanego z miejscem zamieszkania, co oznacza, że właściciel miejsca opieki może otrzymać dotację celową również na dzieci, które pochodzą z innych samorządów niż ten przyznający dofinansowanie.
Do otrzymania dotacji konieczne jest złożenie przez podmiot prowadzący wniosku o jej przyznanie. Druk takiego dokumentu każda gmina opracowuje samodzielnie i można go uzyskać w urzędzie gminy lub miasta albo pobrać z jego strony internetowej. Dofinansowanie jest zwykle przyznawane na okres roku i ze względu na konieczność zaplanowania na ten cel odpowiednich środków większość samorządów określa termin, do którego należy go złożyć, aby w kolejnym roku kalendarzowym uzyskiwać wsparcie.
We wniosku zwykle trzeba podać podstawowe informacje dotyczące placówki, takie jak jej nazwę, adres, dane jej właściciela, numer wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych czy numer rachunku bankowego, na które będą przelewane pieniądze. W formularzu trzeba też wskazać na planowaną liczbę dzieci, które będą do niej uczęszczać. Gminy wymagają też dołączenia do wniosku dodatkowych dokumentów, ich zakres jest określany przez każdą z nich odrębnie. Może to być np. oświadczenie rodzica potwierdzające zapisanie jego potomka do żłobka lub klubu dziecięcego oraz zobowiązanie do informowania samorządu o zmianach mających wpływ na otrzymywanie dotacji celowej.
Szczegółowe warunki związane z uzyskaniem dofinansowania są potem zawierane w umowie podpisywanej przez gminę z właścicielem wspieranego miejsca opieki. Będzie on też zobowiązywany do wypełniania dokumentów rozliczających go z uzyskanych pieniędzy w ujęciu miesięcznym oraz rocznym.

Wybór w konkursie

Innym sposobem na uzyskanie dofinansowania przez prywatny żłobek lub klub dziecięcy jest wzięcie udziału w konkursie ogłoszonym przez gminę. Ta bowiem zamiast przyznawać dotacje celowe dla wszystkich działających na jej terenie placówek, może zdecydować się na zlecanie opieki nad dziećmi w otwartym konkursie ofert i wspierania tylko tych prywatnych miejsc, które w wyniku jego rozstrzygnięcia zostaną wybrane. W tym celu stosowana jest procedura zgodna z przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
Podmiot, który chce wystartować w konkursie, musi spełniać te same wymagania związane ze standardami lokalowymi czy wpisaniem żłobka lub klubu dziecięcego do rejestru, które są niezbędne do uzyskania dotacji celowej. W ogłoszeniu konkursowym gmina wskazuje zarówno termin składania ofert, liczbę miejsc i wysokość kwoty, którą będzie wspierać prywatne placówki oraz kryteria, które pozwolą na ich wyłonienie. Najczęściej brana jest pod uwagę kalkulacja kosztu realizacji zadania, kwalifikacje kadry oraz baza lokalowa. Z wybranymi w ten sposób placówkami podpisywana jest umowa umożliwiająca przekazywanie im pieniędzy.
Co do zasady wymóg wpisania żłobka lub klubu dziecięcego do rejestru dotyczy wszystkich placówek, które zostały założone po 4 kwietnia 2011 r., czyli od momentu kiedy zaczęła obowiązywać ustawa żłobkowa. Natomiast podmioty prowadzące różnego rodzaju działalność gospodarczą polegającą na opiece nad dziećmi, które powstały przed tą datą, zostały objęte trzyletnim okresem przejściowym. Zakończy się on w przyszłym roku, a w tym czasie instytucje te muszą dostosować się do wymogów ustawy, a następnie się zarejestrować. Oznacza to jednak, że nie mogą one się ubiegać w swojej gminie o przyznanie dotacji celowej, ponieważ uprawnienie to przysługuje tylko zarejestrowanym żłobkom i klubom dziecięcym. One taką możliwość uzyskają dopiero po 4 kwietnia 2014 r., chyba że wcześniej zakończą proces standaryzacji.

Dziennego opiekuna trzeba wpisać do wykazu

Michał Marszałek, dyrektor biura ochrony zdrowia Urzędu Miasta Krakowa

Od połowy lipca, kiedy zaczęła obowiązywać nowelizacja ustawy żłobkowej, gminy mogą przyznawać dotacje celowe również na dziecko przebywające u dziennego opiekuna. Dlaczego wcześniej nie było to możliwe?

Jest to wynik rozszerzenia grupy podmiotów, które mogą zatrudniać taką osobę. O ile bowiem żłobki i kluby dziecięce od samego początku obowiązywania ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 mogły prowadzić oprócz samorządów również osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające takiej osobowości, to w przypadku dziennego opiekuna nie miały takiego prawa. Zmieniła to dopiero ostatnia nowelizacja przepisów, która rozszerzyła to uprawnienie na pozostałe podmioty, poza osobami fizycznymi. W związku z tym ustawodawca postanowił jednocześnie, że również pobyt dzieci u dziennego opiekuna może być dofinansowywany w formie dotacji celowej przez gminy.

Czy zasady jego uzyskiwania są podobne do tych, które dotyczą prywatnych żłobków i klubów dziecięcych?

Tak. W przypadku dziennych opiekunów samorządy nie mają obowiązku wspierania tej formy opieki. Natomiast jeśli się na to zdecydują, to konieczne jest podjęcie uchwały przez radnych. Zgodnie z ustawowym upoważnieniem jest w niej określana wysokość, zasady ustalania oraz rozliczania dotacji celowej.

Jakie warunki trzeba więc spełnić, aby od gminy, która postanowi wspierać pobyt dzieci u dziennego opiekuna, otrzymać taką dotację?

Dzienny opiekun jest osobą, która zajmuje się maksymalnie pięciorgiem dzieci w swoim domu, mieszkaniu lub lokalu udostępnianym przez swojego pracodawcę. Musi on oczywiście spełniać warunki wynikające z ustawy żłobkowej. Dotyczą one głównie kwalifikacji zawodowych, które musi mieć taka osoba, zadań związanych z opieką nad dziećmi oraz sposobu zatrudnienia. Natomiast odmiennie niż w przypadku żłobków i klubów dziecięcych przepisy nie określają warunków lokalowych, poza wskazaniem, że powinny one gwarantować bezpieczną opiekę nad dziećmi. Nie musi ich jednak potwierdzać opinia wystawiana przez straż pożarną i sanepid. Zatrudniający dziennych opiekunów musi ich koniecznie zgłosić do wykazu prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Podstawa prawna
Art. 60 i 61 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. nr 45, poz. 235 z późn. zm.).