Już obowiązują nowe zasady pobytu obywateli Ukrainy w Polsce

Wspomniana ustawa wprowadziła dodatkowe warunki, od których spełnienia będzie zależało to, czy cudzoziemcy, a wśród nich obywatele Ukrainy, będą mogli otrzymywać świadczenie wychowawcze na dziecko. Pierwszym z nich będzie to, aby obcokrajowiec ubiegający się o 800+, był osobą aktywną zawodowo w każdym miesiącu, na który ma mieć wypłacone pieniądze na dzieci. Pod tym pojęciem będzie rozumiane m.in. podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu zatrudnienia, wykonywania działalności gospodarczej oraz świadczeniu usług w ramach umowy zlecenia od podstawy stanowiącej nie mniej niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przyjęta w przepisach definicja aktywności zawodowej będzie obejmować też cudzoziemców, którzy są emerytami, rencistami lub opiekują się dziećmi na urlopie macierzyńskim bądź wychowawczym.

Jednocześnie ustawa przewiduje kilka wyjątków, gdy brak aktywności zawodowej pozwoli uzyskiwać świadczenie 800+. Z tego wymogu zwolnieni będą bowiem obcokrajowcy, których dziecko ma polskie obywatelstwo albo posiada orzeczenie o niepełnosprawności, lub jej umiarkowanym lub znacznym stopniu. Ponadto świadczenie będzie przysługiwać obywatelom państw trzecich, którzy nie pracują, ale za to w danym miesiącu podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoby bezrobotne, jednak nie dłużej niż przez trzy miesiące lub sześć miesięcy, jeśli mają troje i więcej dzieci w jednym okresie świadczeniowym. To, czy cudzoziemiec jest aktywny zawodowo, będzie cyklicznie weryfikowane przez ZUS, który co miesiąc będzie sprawdzał, czy spełnia wskazane w przepisach warunki za poprzedni miesiąc i dopiero wtedy wypłaci za ten miesiąc należne świadczenie. Co istotne, zmiany dotyczące przyznawania 800+ wejdą w życie 1 lutego 2026 r. i będą miały zastosowanie przy przyznawaniu pomocy finansowej na okres świadczeniowy, który zacznie się 1 czerwca przyszłego roku.

Drugi dodatkowy warunek wiąże się z realizacją przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego lub obowiązku szkolnego w polskim systemie edukacji, chyba że jest w wieku, w którym go nie obejmuje. Obecnie wypłata 800+ uzależniona od nauki w Polsce ma miejsce w przypadku obywateli Ukrainy posiadających prawo do legalnego pobytu w trybie przepisów specustawy ukraińskiej, a ustawa z 12 września 2025 r. rozszerza ten wymóg na innych cudzoziemców (z wyjątkiem wskazanych wyżej grup).

Nowa ustawa poza zmianami dotyczącymi dostępu do świadczenia 800+ dla obcokrajowców wydłuża okres legalnego pobytu wojennym uciekinierom z Ukrainy do 4 marca 2026 r. Dzięki temu mogą oni dalej pobierać nie tylko świadczenie wychowawcze, ale też świadczenia rodzinne.

– Mamy wątpliwości, jak w obecnej sytuacji wydłużać prawo do ich otrzymywania, czy z urzędu, czy na wniosek, zwłaszcza że w ustawie nie ma przepisów, na podstawie których moglibyśmy to zrobić w pierwszy sposób. Liczymy, że resort rodziny przekaże nam wytyczne, jakie postępowanie przyjąć – mówi Bogumiła Jastrzębska, kierownik działu świadczeń rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach.

Dodaje, że niezależnie od tego, w jakim trybie będą przedłużane świadczenia rodzinne, to zaliczany do nich zasiłek na dziecko będzie mógł być początkowo wydłużony tylko na październik. Jest to związane z tym, że właśnie w tym miesiącu kończy się obecny okres zasiłkowy jego wypłacania, a na ten, który zacznie się 1 listopada, i tak musi być złożony nowy wniosek.

Okrojona opieka zdrowotna dla obywateli Ukrainy

Ustawa wprowadza istotne zmiany w zasadach udzielania świadczeń zdrowotnych obywatelom Ukrainy. Dorosłym Ukraińcom, którzy nie są ubezpieczeni w Polsce, nie będzie przysługiwało prawo do korzystania z niektórych procedur medycznych, choć zasada ich równego dostępu do świadczeń generalnie została utrzymana.

Wyłączenie obejmuje: leczenie i rehabilitację uzdrowiskową, programy zdrowotne (w tym programy polityki zdrowotnej ministra zdrowia), rehabilitację leczniczą, leczenie stomatologiczne, programy lekowe, ratunkowy dostęp do technologii lekowych, przeszczepy komórek, tkanek i narządów, refundację leków, środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. Dodatkowo ograniczeniem objęto zabiegi endoprotezoplastyki i usunięcia zaćmy oraz świadczenia dotyczące zaopatrzenia w wyroby medyczne i ich naprawy.

Dorośli Ukraińcy, chcąc skorzystać z wymienionych w ustawie świadczeń zdrowotnych w ramach NFZ, będą musieli posiadać obowiązkowe lub dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Szpitale będą weryfikować ich uprawnienia w systemie eWUŚ, który – jak zapewnia biuro prasowe NFZ – został już dostosowany do przepisów znowelizowanej ustawy.

NFZ zwraca szczególną uwagę na zmiany w zakresie wystawiania recept z refundacją, ponieważ od 30 września 2025 r. dla nieubezpieczonych pacjentów z Ukrainy (powyżej 18 roku życia), recepty powinny być wystawiane ze 100 proc. odpłatnością.

Zmiany dotyczą dorosłych obywateli Ukrainy, natomiast pełne prawo do świadczeń zdrowotnych w Polsce zachowają dzieci i młodzież pochodzące z tego kraju. Nawet jeśli osiągną pełnoletność w trakcie leczenia w Polsce, świadczenie będzie kontynuowane aż do zakończenia terapii.

Rozwiązanie tymczasowe

Przyjęcie ustawy było pilne – chodziło o uniknięcie chaosu, jaki mogło spowodować wygaśnięcie dotychczasowych przepisów, które obowiązywały tylko do 30 września br. Jednak znowelizowane przepisy rozwiązują problem tylko tymczasowo. Dotychczasowe przepisy dotyczące legalności pobytu obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed wojną, zostały przedłużone tylko do 4 marca 2026 r., co oznacza jedynie czasowe uregulowanie kwestii pobytowych dla prawie 1 mln uchodźców z Ukrainy. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji musi do tego czasu przygotować nową ustawę. Prezydent Karol Nawrocki już zapowiedział, że kolejnej takiej, która przedłuża prawo do przywilejów dla ukraińskich uchodźców, nie podpisze.