Fundusze sołeckie: jak uniknąć błędów przy wyborze projektów do realizacji

We wrześniu w wielu sołectwach odbywają się zebrania wiejskie, podczas których mieszkańcy decydują o przeznaczeniu środków z funduszu sołeckiego na kolejny rok. Do końca miesiąca sołtysi muszą bowiem złożyć do wójta wnioski zawierające propozycje wykorzystania środków [ramka 1] – jeśli takie zostały wyodrębnione. Obecnie w wielu radach sołeckich toczą się więc dyskusje na temat możliwych do realizacji przedsięwzięć. Praktyka pokazuje, że lokalna wyobraźnia nie zna granic – pomysły zgłaszane podczas zebrań wiejskich często zaskakują oryginalnością i rozmachem. Jednak z prawnego i administracyjnego punktu widzenia finansowanie niektórych projektów z budżetu gminy nie zawsze jest możliwe. Dodatkowym problemem jest zróżnicowane podejście poszczególnych regionalnych izb obrachunkowych do niektórych rodzajów wydatków – jedne prezentują stanowisko bardziej liberalne, inne wręcz przeciwnie.

Wskazujemy zatem, jak organy nadzoru oraz sądy administracyjne oceniają wybrane pomysły wydatkowania środków z funduszu sołeckiego, a także jakie warunki trzeba spełnić, aby projekty nie zostały zakwestionowane.

Konieczność realnego oszacowania

Sołtys jeszcze przed zebraniem powinien wraz z radą sołecką zastanowić się nad listą przedsięwzięć, które zaproponowane zostaną na zebraniu wiejskim. Należy podkreślić, że jeśli w sposób rażący środki na określone przedsięwzięcia są niedoszacowane, to wójt musi odrzucić cały wniosek, a nie konkretne przedsięwzięcia. Tak wynika z art. 5 ust. 5 ustawy o funduszu sołeckim (dalej: u.f.s.), który stanowi o odrzuceniu „wniosku”, a nie „przedsięwzięcia”.

Przykład 1

Kiedy możliwe jest przeznaczenie środków z funduszu sołeckiego na imprezy integracyjne

Największe wątpliwości budzi organizacja imprez integracyjnych. Uważna lektura art. 6 i 7 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) pokazuje, że integracja mieszkańców sama przez się nie stanowi realizacji zadań własnych gminy, czyli nie może być finansowana z funduszu sołeckiego (tak wskazała Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie w uchwale z 14 grudnia 2011 r., sygn. Wa.448.2011). Jednak w wielu późniejszych wyjaśnieniach stanowisko wyrażane przez RIO ewoluowało. RIO w Olsztynie w stanowisku z 24 stycznia 2023 r. (sygn. RIO.III.072–1-2023) wskazała, że dopuszczalne jest finansowanie spotkań integracyjnych lub dożynek, a nawet zakupów artykułów spożywczych przeznaczonych na przygotowanie posiłków, jeśli dana impreza:

• ma charakter otwarty i jest dostępna dla mieszkańców,
• jej tematykę można powiązać z realizacją zadań własnych gminy,
• służy poprawie warunków życia mieszkańców,
• pozostaje w zgodności ze strategią rozwoju gminy. Co istotne: izby, oceniając celowość zadania realizowanego z funduszu sołeckiego, bacznie zwracają uwagę, czy powyższe kryteria są spełnione.

Ważne! Impreza nie może być otwarta tylko dla członków jednego i określonego stowarzyszenia, musi realizować (albo musi się dać powiązać) z jednym z zadań własnych gminy – tym zadaniem może być np. promocja [przykład 2].

Kluczowe jest, aby każde planowane wydatki były oparte na konkretnych przepisach prawa, które pozwalają na ich realizację w sposób zgodny z zasadami celowości, oszczędności i efektywności.

Przykład 2

Jak kwalifikować

RIO w Kielcach w innym wyjaśnieniu (z 9 października 2019 r., sygn. Wl.44.56.2019) wskazuje, do jakich zadań można zakwalifikować imprezy integracyjne. „Zadania własne gmin określa art. 7 ust. 1 u.s.g. Wśród nich wymieniono sprawy dotyczące: kultury (pkt 9), kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych (pkt 10), wspierania upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych oraz wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej (pkt 17), promocji gminy (pkt 18). Wskazanie podstawy prawnej do realizacji tych przedsięwzięć, w związku z art. 7 ust. 1 u.s.g. zależeć będzie od właściwego uzasadnienia wniosku przez sołectwo” – wyjaśniła izba.

Warto powyższe stanowisko skonfrontować z tym, jakie zaprezentowała RIO w Poznaniu w piśmie z 14 września 2022 r. (sygn. WA-0280/61/2022). Wyjaśniła, że „o ile organizacja festynu może być zakwalifikowana jako przedsięwzięcie wspierające i upowszechniające ideę samorządową lub przedsięwzięcie z zakresu promocji gminy, a wynajem dmuchanych zamków i animatora jako upowszechniające z zakresu kultury i sportu, to ponoszenie kosztów zakupu artykułów spożywczych na taką imprezę budzi wątpliwości. Zadania gminy związane z organizowaniem imprez o charakterze kulturalnym, sportowym itd. mogą być realizowane bez potrzeby generowania wydatków z budżetu gminy o wyżej wskazanym charakterze. Zakup artykułów żywnościowych ze środków budżetu gminy – funduszu sołeckiego będzie dopuszczalny jedynie wówczas, gdy są one niezbędne do przeprowadzenia imprezy, w ramach której realizowane jest zadanie własne gminy, zgodne z planami jej rozwoju, służące poprawie warunków życia mieszkańców”.

RIO w Poznaniu nie powiedziała więc kategorycznie „nie” wydatkom na artykuły żywnościowe, ale wskazała, że jest to możliwe, jeśli spełnione będą określone warunki.

Kto może przeprowadzić

Na temat tego, czy organizowanie imprez z funduszu sołeckiego jest dopuszczalne oraz komu może być zlecane, wypowiedziała się również RIO w Opolu w piśmie z 6 września 2017 r. (sygn. NA.III-0221-31/2017): „Wydatki te mogą być różne, w zależności od przyjętego sposobu realizacji zadania (czy będzie się opierało na pracy pracowników etatowych gminy, zleceniobiorców lub osób świadczących umowy o dzieło, czy wreszcie wolontariuszy) oraz od możliwości finansowych gminy. W typowych sytuacjach finansowanie z budżetu gminy poczęstunku dla uczestników uroczystości (np. Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, Dzień Dziadka, Dzień Babci), czy też drobnych upominków, nie budzi zastrzeżeń organu nadzoru co do ich legalności. Niezależnie od powyższego należy wskazać, że umocowanymi prawnie do oceny wniosku o realizację przedsięwzięcia sołectwa są wyłącznie organy gminy”.

Powyższe rozważania warto uzupełnić o wyjaśnienia RIO we Wrocławiu z 10 listopada 2022 r. (sygn. P.WR.54.27.2022). Izba wskazała wyraźnie, że dom kultury również może realizować przedsięwzięcia na rzecz sołectw. „Możliwa jest realizacja przez instytucję kultury przedsięwzięć z zakresu imprez sołeckich, zgłoszonych przez sołectwo we wnioskach, o których mowa w art. 5 u.f.s. pod warunkiem, że zadania takie nie będą sprzeczne ze statutem instytucji kultury oraz, że zlecenie nastąpi zgodnie z art. 254 pkt 4 u.f.p. Zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych”.

Kiedy z funduszu sołeckiego można sfinansować wyjazdy patriotyczno-krajoznawcze

To kolejny, po imprezach integracyjnych, temat często poruszany przez sołtysów na szkoleniach dotyczących funduszy sołeckich. Szczególnie istotne są spostrzeżenia, jakie zawarł WSA w Poznaniu w wyroku z 25 lipca 2019 r. (sygn. akt III SA/Po 436/19). Sąd wskazał: „Trudno bowiem uznać, by wyjazdy integracyjne członków sołectwa stanowiły zarazem zadanie własne gminy, zwłaszcza zaspokajały w jakikolwiek sposób potrzeby pozostałych członków wspólnoty gminnej, a także służyły poprawie warunków życia mieszkańców i zaspokajały potrzeby tej lokalnej zbiorowości. Integracja mieszkańców sołectwa może być osiągnięta także w inny sposób, chociażby przy okazji promocji gminy. Wyjazdy członków społeczności, w ocenie Sądu, wpływają głównie na rozwój regionów, będących celem podróży, a nie obszaru, z którego wyjazdy się odbywają.” WSA uznał, że organizowanie wycieczek i wyjazdów turystyczno-krajoznawczych może stanowić zadanie własne gminy, jeśli jest realizowane w ramach zadań oświatowych, takich jak organizacja wycieczek dla dzieci uczęszczających do publicznych szkół i przedszkoli, zgodnie z przepisami Prawa oświatowego oraz rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki.

Powyższe stanowisko zostało potwierdzone przez RIO w Poznaniu w wyjaśnieniu z 16 kwietnia 2025 r. (sygn. WA.0220.25.2025): „odnosząc powyższe regulacje prawne do możliwości sfinansowania „wycieczki integracyjnej dwudniowej” wskazać należy, że stosownie do art. 6 ust. 1 u.s.g. do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Natomiast art. 7 ust. 1 u.s.g. wskazuje, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy i przytacza otwarty katalog tych zadań. W katalogu tym nie ma zadań obejmujących organizowanie i finansowanie wycieczek, a także zadania takie nie zostały powierzone samorządowi gminnemu w żadnym innym akcie prawnym”.

Czy RIO pozwalają dotować z funduszu sołeckiego kluby i koła

Fundusz sołecki musi być przeznaczony bezpośrednio na przedsięwzięcia. Nie można zatem z niego dotować klubów sportowych, kół gospodyń wiejskich ani nawet ochotniczych straży pożarnych. RIO w Poznaniu jasno wskazało w wyjaśnieniu z 19 lipca 2019 r. (sygn. WA 0280/62/2019), że „sołectwo nie ma możliwości prawnych udzielania darowizn innym osobom prawnym, w tym organizacjom KGW (kół gospodyń wiejskich – red.). Nie ma żadnego znaczenia fakt, iż aktualnie sołtys i przewodnicząca organizacji KGW to ta sama osoba. [...] Odrębną kwestią jest finansowanie KGW. Zgodnie z art. 23 ustawy o kołach gospodyń wiejskich (dalej: u.k.g.w.), KGW może otrzymywać dotacje celowe na realizację zadań, o których mowa w art. 2 ust. 3 u.k.g.w., według zasad określonych w odrębnych przepisach. W myśl par. 4 załącznika do u.k.g.w. (określającego wzorcowy statut KGW) koło realizuje swoje cele ze środków pochodzących m.in. z dotacji z budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego”. W świetle powyższych zapisów KGW może wystąpić o udzielenie dotacji z budżetu gminy, ale należałoby to uzupełnić o stwierdzenie: „ale nie z funduszy sołeckich”. Podobnie stwierdziła RIO w Białymstoku w wyjaśnieniu z 25 września 2024 r. (sygn. RIO II.025– 22/24).

Kiedy dopuszczalne są remonty kapliczek i renowacja zabytków z funduszu sołeckiego

Warto odnotować również remonty obiektów sakralnych. Zasadą jest, że przedsięwzięcia gminne powinny być realizowane na nieruchomości gminnej. Dlatego RIO w Poznaniu w wyjaśnieniu z 6 września 2019 r. (sygn. WA– 0280– 74– 2019) wskazała, że „w ocenie tutejszej izby z funduszu sołeckiego mogą być realizowane wydatki tylko na obiekty, w odniesieniu do których gmina posiada prawo własności lub ma inny tytuł władania (dysponowania w rozumieniu prawa budowlanego, np. dzierżawa, użyczenie). Natomiast w sytuacji braku ww. tytułów możliwe jest sfinansowanie renowacji obiektów zabytkowych (jeżeli są wpisane do rejestru zabytków albo znajdują się w gminnej ewidencji zabytków) wyłącznie poprzez zaplanowanie wydatków w formie dotacji na podstawie art. 71 ust. 2 i art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ale już nie w ramach funduszu sołeckiego”.

Fundusz sołecki a drogi i wiaty przy drodze powiatowej

Definicja funduszu sołeckiego wskazuje, że „środki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które zgłoszone we wniosku, o którym mowa w art. 5 u.f.s., są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy”. Oznacza to, że można zrealizować zdecydowaną większość infrastruktury przy drodze gminnej z funduszu sołeckiego.

Budowa chodników

Co jednak z pomysłami budowy chodników, które przebiegałyby wzdłuż dróg powiatowych? Niestety, w tym przypadku odpowiedź jest negatywna. Tego typu inwestycje zlokalizowane przy drogach powiatowych stanowią element infrastruktury drogi powiatowej i ich budowa, utrzymanie i remonty pozostają zadaniem własnym powiatu. Z tego względu nie mogą być finansowane z funduszu sołeckiego, który służy wyłącznie realizacji zadań własnych gminy. Zawarcie porozumienia między gminą a powiatem w sprawie wspólnego finansowania inwestycji (np. w formule 50:50) nie zmienia charakteru zadania – nadal pozostaje ono zadaniem powiatu, a nie gminy. Ergo: środki z funduszu sołeckiego nie mogą być przeznaczane na realizację takich inwestycji.

Wyjątki

Warto wskazać wyjątki od powyższego zakazu. Po pierwsze, jak wypowiedziała się RIO w Łodzi w piśmie z 4 grudnia 2012 r. (sygn. WA 4120–21/2012/w), „ze środków funduszu sołeckiego można pokrywać koszty oświetlenia ulic i dróg w sołectwach – jeżeli potrzeba taka, jako służąca poprawie życia mieszkańców, zgłoszona została przez sołectwo w stosownym wniosku, a rada gminy uznała, iż wniosek ten jest zgodny ze strategią rozwoju gminy” [patrz również: stanowisko RIO w Poznaniu – ramka 2].Drugim wyjątkiem będzie budowa wiat przystankowych w pasach drogi wojewódzkiej bądź powiatowej. RIO w Kielcach w piśmie z 19 grudnia 2023 r. (sygn. WI.54.68.2023) wskazała, że „[...] wskazane we wniosku o udzielenie wyjaśnienia przedsięwzięcia stanowią realizację zadań własnych gminy, o których mowa w art. 18 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (...), zgodnie z którym do zadań własnych gminy należy obowiązek budowy, przebudowy i remontu wiat przystankowych posadowionych na miejscu przeznaczonym do wsiadania i wysiadania pasażerów lub przylegających do tego miejsca, usytuowanych w pasie drogowym dróg publicznych bez względu na kategorię tych dróg. Wobec powyższego w ocenie tutejszej Izby możliwe jest przeznaczenie środków finansowych funduszu sołeckiego na realizację przedsięwzięć polegających na zakupie bądź naprawie wiat przystankowych w pasach dróg wojewódzkich bądź powiatowych”.

Na jakich zasadach zebranie wiejskie może przekazać wsparcie dla ochotniczej straży pożarnej

Choć bezpośrednio z funduszu sołeckiego realizować nie można dotacji dla stowarzyszeń, w tym OSP, to nie oznacza to jednak, że straż nie może liczyć na pomoc. Nie ulega bowiem wątpliwości, że kupno mundurów bojowych i motopomp stanowi zadanie własne gminy. Tak kwalifikowany może być również remont remizy, wymiana drzwi do strażackiego garażu etc. – jeśli bezpośrednio przyczynia się do zwiększenia zdolności bojowej.

Uwaga! Wątpliwości pojawiają się w zakresie możliwości finansowania zakupu mundurów galowych — w tym zakresie istnieje rozbieżność stanowisk poszczególnych RIO.

Z art. 10 ustawy o OPS wynika bowiem, że „w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym: 1) obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie, w tym umundurowanie wyjściowe, i środki łączności oraz ich utrzymanie”. RIO w Gdańsku w wyjaśnieniu z 22 lutego 2022 r. (sygn. RP.0441/84/5/1/2022) wskazała: „Z powyżej przytoczonych regulacji prawnych, w ocenie tut. Izby, należy wnioskować, że zakup mundurów galowych dla jednostek ochotniczej straży pożarnej stanowi zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty i należy do zadań własnych gminy. Natomiast merytoryczna podstawa takiego wydatku (przedsięwzięcia) w związku z art. 7 ust. 1 u.s.g. jest uwarunkowana właściwym uzasadnieniem wniosku przez dane sołectwo. Zdaniem tut. Izby realizacja ww. wydatku w ramach funduszu sołeckiego nie narusza również regulacji prawnych ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. (...) Ponadto należy zauważyć, że ustawodawca w podanym przepisie wyszczególnił zakres możliwych wydatków, podając m.in. umundurowanie, przy czym przepis nie wskazuje na bezpośredni związek zakupu munduru z realizacją działań ratowniczych. Warto także dodać, że odrębnej podstawy prawnej legalizującej wspomniany wydatek można upatrywać w treści art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy (o OSP – red.), gdzie postanowiono, że koszty funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych są pokrywane w szczególności z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. (...) Dodatkowo na uwagę zasługuje fakt, że wydatków na umundurowanie, w tym galowe, nie zakwestionowała Najwyższa Izba Kontroli. W tym zakresie można odnotować wystąpienie pokontrolne NIK z 14 kwietnia 2014 r. (znak LLO-4112-002-01/2014), skierowane do jednej z gmin z województwa łódzkiego, w której zakresem kontroli objęto wydatkowanie środków publicznych na finansowanie kosztów funkcjonowania jednostek ochotniczej straży pożarnej na terenie gminy, przy czym wśród weryfikowanych wydatków były m.in. dotyczące zakupu umundurowania różnego typu, w tym galowego”.

Odrębne zdanie w kwestii galowego umundurowania miała RIO w Katowicach, która w wyjaśnieniu z 6 maja 2022 r. (sygn. WA-023/25/22) wskazała: „W myśl art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o OSP, gmina, w ramach zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej, zapewnia, stosownie do posiadanych środków, tym strażom m.in. umundurowanie. Biorąc pod uwagę cel zadania własnego gminy (ochrona przeciwpożarowa) oraz treść art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych, w ocenie Izby zakup mundurów wyjściowych nie obejmuje zadań związanych z ochroną przeciwpożarową”.

Czy RIO dopuszczają wykaszanie terenów zielonych z funduszu sołeckiego

Ostatnio sołectwa coraz częściej pytają o możliwość wynajęcia osoby odpowiedzialnej za wykaszanie terenów zielonych i sfinansowania tych usług z funduszu sołeckiego. W tym zakresie warto przytoczyć wyjaśnienia RIO w Szczecinie z 14 czerwca 2021 r. (sygn. K.0542.ZF.18.DC.2021): „Ustawodawca nie zredagował w przepisach ograniczeń w zakresie dotyczącym zapłaty za poszczególne rodzaje usług ani tytułów, w oparciu o które te usługi są wykonywane. Wobec powyższego w ocenie Izby gmina może zawrzeć umowę zlecenia z osobą fizyczną na wykaszanie terenów zielonych, której należności zostaną pokryte ze środków funduszu sołeckiego, przy uwzględnieniu zasad ponoszenia wydatków wynikających z treści art. 44 u.f.p., a także wewnętrznych uregulowań.” Jeśli zatem teren należy do gminy, nie ma żadnych przeciwwskazań.

Czy mieszkańcy sołectwa mogą wesprzeć utrzymanie świetlicy wiejskiej

Popularnością na zebraniach wiejskich wybierających projekty do wsparcia cieszą się również różnorodne zadania związane z utrzymaniem świetlic wiejskich. RIO w Kielcach uznała, że dopuszczalne jest finansowanie ich z funduszu sołeckiego. W wyjaśnieniu z 16 października 2024 r. (sygn. WI.54.51.2024) stwierdziła, że ustawodawca wskazując w art. 2 ust. 6 u.f.s., iż środki funduszu sołeckiego przeznacza się na realizację przedsięwzięć, nie określił, co kryje się pod tym pojęciem. „Dlatego też, gdy przedsięwzięcie nawiązuje do zadań własnych gminy skierowanych do ogółu mieszkańców danego sołectwa, związanych z integracją społeczną, kulturalną i wspieraniem oraz upowszechnianiem idei samorządowej – nie ma podstaw do kwestionowania wydatków na utrzymanie świetlicy”. Dodajmy dla doprecyzowania, że integracja społeczna nie jest zadaniem własnym gminy. Zadaniem tym jest natomiast aktywizacja mieszkańców oraz wspieranie idei samorządowej. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego, „aktywizacja” oznacza „czynienie czegoś aktywnym; także: pobudzanie do działania”. Oznacza to, że aktywizacja nie sprowadza się jedynie do organizowania spotkań mieszkańców sołectwa, lecz polega na podejmowaniu przez nich wspólnych działań — sportowych, kulturalnych, związanych z pielęgnowaniem kultury ludowej i innymi formami aktywności społecznej.

Podobnie w wyjaśnieniu z 31 stycznia 2022 r. (sygn. WI.54.2.2022) RIO w Kielcach nie kwestionowało instalacji fotowoltaicznej na budynku świetlicy. Izba wyraźnie wskazała, że „możliwe jest przeznaczenie środków finansowych z funduszu sołeckiego na realizację przedsięwzięć polegających na montażu instalacji fotowoltaicznej na budynku świetlicy wiejskiej. (...) Przedsięwzięcie stanowi realizację zadania własnego gminy”.

Kiedy można doposażyć bibliotekę z funduszu sołeckiego

RIO nie kwestionują również możliwości doposażenia bibliotek gminnych z funduszy sołeckich. W wyjaśnieniu z 13 października 2022 r. (sygn. WI.54.51.2022) RIO Kielce wskazała, że „możliwe jest przeznaczenie środków finansowych z funduszu sołeckiego na realizację przedsięwzięcia polegającego na zakupie książek do biblioteki gminnej. (...) Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.s.g. do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania własne gmin określa art. 7 ust. 1 u.s.g. Wśród nich wymieniono sprawy dotyczące kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (pkt 9), zaś art. 9 ustawy z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1479 ze zm.) nakłada na organizatora (tu: gminę) obowiązek zapewnienia środków na prowadzenie działalności bibliotecznej, zwłaszcza na zakup materiałów bibliotecznych”.

Czy ze środków funduszu sołeckiego można doprowadzić do wsi światłowód?

Jedno z bardziej oryginalnych pytań do RIO dotyczyło budowy światłowodu. RIO w Kielcach zaakceptowała taką inwestycję z funduszu sołeckiego. W wyjaśnieniach z 23 listopada 2021 r. (sygn. WI.54.60.2021) Izba stwierdziła, że „możliwe jest przeznaczenie środków finansowych z funduszu sołeckiego na realizację przedsięwzięć polegających na doprowadzeniu szerokopasmowej sieci światłowodowej do sołectwa oraz doprowadzeniu światłowodu do świetlicy wiejskiej”. Izba dodała, że zgodnie z art. 6 ust. 1 u.s.g. do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. „Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (...), jednostka samorządu terytorialnego może w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej budować lub eksploatować infrastrukturę telekomunikacyjną i sieci telekomunikacyjne oraz nabywać prawa do infrastruktury telekomunikacyjnej i sieci telekomunikacyjnych, na zasadach określonych w tym przepisie”. – wskazała izba.

Dlaczego nie da się sfinansować z funduszu sołeckiego zakupu i objęcia akcji i udziałów

Ważne spostrzeżenia w zakresie zakupu i objęcia udziałów w spółce miało RIO w Poznaniu. Jedna z gmin pytała o możliwość sfinansowania udziałów z funduszu sołeckiego w spółce oświetlenia ulicznego. W wyjaśnieniu z 3 stycznia 2020 r. (sygn. WA-0280/90/2019/2020) izba wskazała, że „nie wszystkie zadania własne gminy mogą być realizowane w ramach funduszu sołeckiego. Ze środków funduszu sołeckiego nie mogą zostać pokryte wydatki, które nie mają cech przedsięwzięcia, o realizacji którego decydują mieszkańcy sołectwa. Wskazany w piśmie wydatek nie ma postaci wydatku o charakterze celowym – jego istotą jest bowiem podniesienie kapitału spółki, a nie realizacja konkretnego zadania. Ponadto, należy mieć na względzie, że w ramach kompetencji sołectwa do określania przeznaczenia funduszu sołeckiego nie mieści się kwestia wskazywania konkretnego podmiotu, który ma wykonać przedsięwzięcie, ani formy, w jakiej zlecenie wykonania przedsięwzięcia nastąpi”.

W jakich sytuacjach jest dopuszczalny zakup upominków z funduszu sołeckiego?

RIO w Opolu w wyjaśnieniu z 6 września 2017 r. (sygn. NA.III-0221-31/2017) wskazała, że „w typowych sytuacjach finansowanie z budżetu gminy poczęstunku dla uczestników uroczystości (np. Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, Dzień Dziadka, Dzień Babci), czy też drobnych upominków, nie budzi zastrzeżeń organu nadzoru co do ich legalności. Niezależnie od powyższego należy wskazać, że umocowanymi prawnie do oceny wniosku o realizację przedsięwzięcia sołectwa są wyłącznie organy gminy”.
Należy wyraźnie podkreślić, że zakup upominków nie jest celem samym w sobie: zakup upominków nie stanowi realizacji żadnego zadania gminy. Dopiero przy okazji realizacji imprez o charakterze aktywizacyjnym występuje możliwość zakupu drobnego poczęstunku czy upominków. ©℗

Wydatków na integrację nie należy podważać

Wydatkowanie pieniędzy z funduszu sołeckiego (FS) w praktyce jest trudne, gdyż przepisy nie są jednoznaczne. Jestem przeciwny tym interpretacjom, które podważają wydatkowanie środków z FS na integrację. Byłem sołtysem przez 17 lat. Fundusz był zawsze traktowany przez mieszkańców jako element wspierania wspólnoty i demokracji, bo staraliśmy się zawsze współuczestniczyć w realizacji finansowanych z niego zadań, wykonując dużą część pracy w ramach wolontariatu na rzecz sołectwa. Integracja zawsze była składową wydatkowanych środków, ale na poziomie 10-15 proc. funduszu, z zachowaniem pewnych zasad. Również wsparcie z FS dla lokalnej organizacji OSP lub KGW nie powinno rodzić żadnych wątpliwości, gdyż te organizacje często sołectwo reprezentują na zewnątrz, a więc podnoszą jakość życia społecznego, budują dobre relacje i więzi społeczne.. Ustawa o funduszu sołeckim powinna zostać poprawiona. Na przykład jeżeli przez sołectwo przebiega droga powiatowa lub wojewódzka, powinna być dopuszczona możliwość wsparcia finansowego z FS dla realizacji zadania. Budowa chodnika w pasie drogi powiatowej lub wojewódzkiej w obszarze sołectwa powinna być możliwa na podstawie porozumienia między samorządami. ©℗