Ośrodek kultury kupił stroje ludowe za dotację. Czy może użyczyć je kołom gospodyń wiejskich?

Zasady finansowania instytucji kultury, w tym ogólne zasady gospodarowania majątkiem przez instytucje kultury, reguluje ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: u.o.p.d.k.). W myśl art. 27 u.o.p.d.k. instytucja kultury:

• gospodaruje samodzielnie przydzieloną i nabytą częścią mienia oraz
• prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków, kierując się zasadami efektywności ich wykorzystania.

Z tego przepisu wynika również, że instytucja kultury może zbywać środki trwałe, a przy tym stosuje odpowiednio przepisy dotyczące przedsiębiorstw państwowych.

Podstawą gospodarki finansowej instytucji kultury jest plan finansowy ustalony przez dyrektora, z zachowaniem wysokości dotacji organizatora. Instytucja kultury sporządza plan finansowy zgodnie z przepisami ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Z kolei z art. 28 ust. 2–3 u.o.p.d.k. wynika, że przychodami instytucji kultury są:

• przychody z prowadzonej działalności, w tym ze sprzedaży składników majątku ruchomego,
• przychody z najmu i dzierżawy składników majątkowych,
• dotacje podmiotowe i celowe z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego,
• środki otrzymane od osób fizycznych i prawnych oraz z innych źródeł.

Nadto organizator przekazuje instytucji kultury środki finansowe w formie dotacji:

1) podmiotowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizowanych zadań statutowych, w tym na utrzymanie i remonty obiektów;
2) celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;
3) celowej na realizację wskazanych zadań i programów.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy – nie ulega wątpliwości, że instytucja kultury jako osoba prawna jest całkowicie odrębnym od gminy podmiotem prawa, dysponującym własnym majątkiem, środkami trwałymi, przychodami oraz kosztami oraz samodzielnie gospodarującym w ramach posiadanych środków. Zatem instytucja kultury niewątpliwie jest prawnie samodzielną jednostką, w tym również w zakresie gospodarowania majątkiem.

W myśl art. 13 u.o.p.d.k. instytucje kultury działają na podstawie aktu o ich utworzeniu oraz statutu nadanego przez organizatora. Z kolei zgodnie z ust. 2 – statut zawiera:

1) nazwę, teren działania i siedzibę instytucji kultury;
2) zakres działalności;
3) organy zarządzające i doradcze oraz sposób ich powoływania;
4) określenie źródeł finansowania;
5) zasady dokonywania zmian statutowych;
6) postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli instytucja zamierza działalność taką prowadzić.

Natomiast organizację wewnętrzną instytucji kultury określa regulamin organizacyjny nadawany przez dyrektora tej instytucji, po zasięgnięciu opinii organizatora oraz opinii działających w niej organizacji związkowych i stowarzyszeń twórców.

Czy ośrodek kultury może przekazywać swoje mienie innym?

Instytucja kultury jest samodzielna także pod względem prawnym (cywilnoprawnym). Oznacza to, że może przekazywać swoje mienie innym podmiotom na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy użyczenia. Umowa użyczenia jest uregulowana w kodeksie cywilnym (dalej: k.c.). W art. 710 k.c. postanowiono, że „przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy”.

W świetle podanego stanu faktycznego niewątpliwie należy uznać, że instytucja kultury jest uprawniona do dokonywania wydatków na cele statutowe. Skoro takim celem jest kultywowanie tradycji lokalnych czy ludowych, to instytucja kultury może dokonywać wydatków na poczet zakupu materiałów i przedmiotów służących realizacji takiego zadania.

Jakie jest stanowisko RIO na temat przekazywania strojów dla kół gospodyń wiejskich

Na temat dopuszczalności przekazywania do wykorzystania przez koło gospodyń wiejskich strojów ludowych zakupionych z pieniędzy z planu finansowego instytucji kultury wypowiedziała się Regionalna Izba Obrachunkowa w Krakowie w piśmie z 2 czerwca 2025 r. (znak WIAS.710.28.2025). W tym miejscu warto wspomnieć, że z art. 2 ustawy o kołach gospodyń wiejskich (dalej: u.k.g.w.) wynika, że organizacja ta:

• reprezentuje interesy kobiet na wsi i działa na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej ich i ich rodzin,
• wspiera rozwój obszarów wiejskich,
• prowadzi działalność społeczno-wychowawczą i oświatowo-kulturalną na terenach wiejskich,
• rozwija kulturę ludową, w tym szczególnie kulturę lokalną i regionalną.
• RIO zwróciła uwagę, że z art. 28 u.k.g.w. wynika m.in., że:
• koła mogą korzystać z różnych form finansowania (w tym dotacji),
• mają samodzielność w gospodarowaniu środkami,
• powinny dbać o efektywne wykorzystanie posiadanych pieniędzy.

W podsumowaniu RIO wskazała, że: biorąc pod uwagę powyższe, „gminna instytucja kultury może otrzymane od organizatora środki finansowe przeznaczyć na zakup strojów ludowych, które następnie, na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. najmu lub użyczenia), będą udostępniane na rzecz koła gospodyń wiejskich”. Jak dodała, jest to dopuszczalne „w ramach współpracy związanej z realizacją przez tę instytucję kultury zadania statutowego z dziedziny kultury w zakresie tworzenia warunków do rozwoju folkloru i kultywowania tradycji lokalnych”. ©℗