Wójt musi dochodzić zaległych opłat za odpady komunalne od spadkobierców zmarłych właścicieli nieruchomości

Zdarza się, że zmarli właściciele nieruchomości zostawili po sobie nieuregulowane rachunki za odbiór odpadów komunalnych. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie mówi nic o obowiązku uiszczania opłaty przez spadkobierców. Co powinien zrobić w takiej sytuacji wójt?

Obowiązek wnoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy wynika z art. 6h ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.). Zgodnie z nim opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi są obowiązani ponosić:

• właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy,
• osoby wymienione w art. 1 pkt 1 lit. b (właściciele nieruchomości wielolokalowych), jeżeli rada gminy podjęła odpowiednią uchwałę,
• właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, jeżeli rada gminy podjęła odpowiednią uchwałę.

Opłatę wnosi się na rzecz gminy, na której terenie są położone nieruchomości lub lokale.

Mechanizmy kodeksowe

Może się zdarzyć, że po zmarłych właścicielach nieruchomości pozostaną zaległości w opłatach. Zwykle oznacza to problem z odzyskaniem należności, ale mimo to gmina nie może być bierna ‒ ma obowiązek skorzystać z mechanizmów prawnych, które służą do odzyskiwania należności od innych osób zobowiązanych po zmarłych dłużnikach gminy. Jak słusznie zauważono w pytaniu, mechanizmy te nie zostały określone w przepisach u.c.p.g., jednak art. 6 ust. 12 tej u.c.p.g. odsyła do przepisów ordynacji podatkowej (dalej: o.p.): „Do opłat stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ‒ Ordynacja podatkowa (…) z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miast”. Chodzi m.in. o art. 97 par. 1 o.p., w myśl którego spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że zarówno przedmiotowy, jak i podmiotowy zakres decyzji orzekającej o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobierców określa się na dzień otwarcia spadku, a więc ze skutkiem ex tunc. Decyzja o zakresie odpowiedzialności spadkobierców ma charakter deklaratoryjny. Zgodnie z art. 97 par. 1 o.p. spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. W myśl zaś art. 98 o.p. do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.

Przepisy k.c. dają możliwości gminie ustalenia kręgu spadkobierców, którzy mogą odpowiadać za dług. W myśl art. 1025 k.c. sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

Stanowisko RIO

Na konieczność egzekwowania należności po zmarłych zwracają uwagę również regionalne izby obrachunkowe. Na przykład RIO w Poznaniu w wystąpieniu pokontrolnym z 16 października 2024 r. (nr WK-0911/17/2024) zarzuciła jednej z gmin, że nie dochodziła należności po zmarłych osobach. Izba pouczyła gminę, że na podstawie art. 1025 k.c. spadkobiercy osoby zobowiązanej do zapłaty opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przejmują jej majątkowe obowiązki. Zarzuciła przy tym wójtowi gminy, że „nie podjął w stosunku do zobowiązanych spadkobierców czynności zmierzających do wykonania zobowiązania, w szczególności nie złożył wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po osobie zobowiązanej”. Zdaniem RIO doszło do naruszenia art. 1025 k.c. oraz art. 42 ust. 5 ustawy o finansach publicznych. Z tego ostatniego przepisu wynika, że jednostki sektora finansów publicznych są obowiązane do ustalania przypadających im należności pieniężnych, w tym mających charakter cywilnoprawny oraz terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązania. W ramach wniosku pokontrolnego izba nakazała jednostce, aby w przypadku śmierci dłużnika podejmować działania w celu ustalenia spadkobierców (w przypadku gdy nie doszło do stwierdzenia nabycia spadku ani nie wydano poświadczenia dziedziczenia), a także aby dochodzić od nich należności po tym dłużniku.

Podsumowując: u.c.p.g. nie reguluje samodzielnie odpowiedzialności spadkobierców dłużników z tytułu opłat za odpady komunalne. Odsyła jednak do zasad określonych w o.p. Gmina musi zatem podejmować stosowne czynności, w tym również przed sądem, w celu ustalenia spadkobierców. ©℗