Radzie nie wolno bez zgody wójta wprowadzać zadań do wieloletniej prognozy finansowej

Rada gminy (wbrew wójtowi) wprowadziła do wieloletniego planu finansowego nowe przedsięwzięcia, np. remont chodnika na określonej ulicy jako zadanie na dwa lata. Jak wójt może podważyć takie zapisy? Czy może zgłosić sprawę do regionalnej izby obrachunkowej?

Wieloletnia prognoza finansowa (dalej: WPF) to instrument wieloletniego planowania finansowego w jednostkach samorządu terytorialnego.

Co wynika z przepisów

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 226 ust. 1 o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) WPF powinna być realistyczna i określać dla każdego roku objętego prognozą m.in.:

• dochody bieżące oraz wydatki bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w tym na obsługę długu, gwarancje i poręczenia;
• dochody majątkowe, w tym dochody ze sprzedaży majątku oraz wydatki majątkowe budżetu JST;
• wynik budżetu JST;
• przeznaczenie nadwyżki albo sposób sfinansowania deficytu;
• przychody i rozchody budżetu JST, z uwzględnieniem długu zaciągniętego oraz planowanego do zaciągnięcia;
• kwotę długu JST oraz sposób sfinansowania jego spłaty;
• kwoty wydatków bieżących i majątkowych wynikających z limitów wydatków na planowane i realizowane przedsięwzięcia.

Nadto w myśl art. 226 ust. 3–4 u.f.p. w załączniku do uchwały w sprawie WPF określa się odrębnie dla każdego przedsięwzięcia: nazwę i cel; jednostkę organizacyjną odpowiedzialną za realizację lub koordynującą wykonywanie przedsięwzięcia; okres realizacji i łączne nakłady finansowe; limity wydatków w poszczególnych latach; limit zobowiązań. Przez przedsięwzięcia należy rozumieć m.in. wieloletnie programy, projekty lub zadania.

Procedurę uchwalania reguluje m.in. art. 230 ust. 1 u.f.p., w myśl którego „inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej i jej zmiany należy wyłącznie do zarządu jednostki samorządu terytorialnego”.

Istotny jest też w opisanej sytuacji art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), zgodnie z którym do zadań wójta należy w szczególności wykonywanie budżetu, oraz art. 60 u.s.g, który stanowi, że za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt.

Orzecznictwo

Z punktu widzenia poruszonej problematyki pomocne będzie stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie z 16 października 2024 r. (nr KI.411.145.2024). Organ nadzoru wszczął postępowanie o stwierdzenie nieważności uchwały rady gminy w sprawie zmiany uchwały w sprawie WFP, w części, w jakiej zostały uchwalone przez radę zadania inwestycyjne wbrew projektowi uchwały przedłożonemu przez wójta. RIO przypomniała, że zgodnie z art. 91 ust. 1 u.s.g. stwierdzenie przez organ nadzoru, iż stanowiąca przedmiot postępowania uchwała lub zarządzenie narusza prawo, w konsekwencji może implikować orzeczeniem w całości lub w części jej nieważności bądź też wskazaniem nieistotnego naruszenia prawa. Dalej RIO wyjaśniła, że do rodzajów naruszeń przepisów skutkujących nieważnością uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego należy zaliczyć naruszenia: przepisów wyznaczających kompetencje do podejmowania uchwał, podstawy prawnej podejmowania uchwał, przepisów prawa ustrojowego, przepisów prawa materialnego – przez wadliwą ich wykładnię – oraz przepisów regulujących procedurę podejmowania uchwał (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 19 kwietnia 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 153/18).

Ponadto izba podkreśliła, że zasady, które odnoszą się do budżetu jednostki samorządu terytorialnego, muszą mieć zastosowanie do wieloletnich prognoz finansowych. Wprowadzenie zatem do wieloletniej prognozy finansowej przez radę gminy z własnej inicjatywy dwóch nowych przedsięwzięć inwestycyjnych, które nie były objęte projektem zmian proponowanych przez wójta gminy, w istotny sposób narusza art. 230 ust. 1 u.f.p., który jednoznacznie rozstrzyga, iż inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej i jej zmiany należy wyłącznie do zarządu JST. RIO podkreśliła, że do zadań wójta, co wynika z przepisu art. 30 ust. 2 pkt 4 u.s.g., należy w szczególności wykonywanie budżetu. Wójt jest też odpowiedzialny za prawidłową gospodarkę finansową gminy na podstawie art. 60 ust. 1 u.s.g., która również jest nierozerwalnie związana z wykonywaniem budżetu, a także z wykonywaniem innych uchwał rady gminy, w tym w sprawie wieloletniej prognozy finansowej gminy. W sytuacji gdy organ stanowiący zamierza wprowadzić nowe zadanie i ustalić plan wydatków na jego realizację, to – mimo braku inicjatywy organu wykonawczego w tym zakresie – musi uzyskać jego zgodę.

Podsumowując: postępowanie rady gminy jest sprzeczne z przepisami u.f.p. Rada gminy nie ma kompetencji, aby wprowadzić samodzielnie (bez zgody wójta) zmiany w zakresie zadań, czy to realizowanych jednorocznie, czy w ramach zadań wieloletnich ujmowanych w dokumencie w postaci wieloletniej prognozy finansowej. W tych okolicznościach wójt gminy może, a nawet powinien zgłosić sprawę do RIO, która władna jest stwierdzić nieważność takich zapisów. ©℗