Jak obliczać świadczenia związane z urlopami nauczycieli

Nauczyciele mogą korzystać z urlopu w systemie feryjnym (dotyczy to nauczycieli szkół feryjnych) oraz w systemie nieferyjnym (w przypadku nauczycieli placówek nieferyjnych oraz pedagogów pełniących kierownicze funkcje w placówce). W pierwszym przypadku urlopu udziela się w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. W drugim – w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów.

Zgodnie z art. 67 ust. 1 Karty nauczyciela (dalej: KN) za czasu urlopu wypoczynkowego nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował.

Zasady obliczenia wynagrodzenia urlopowego dla nauczycieli określa rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (dalej: rozporządzenie urlopowe nauczycieli). Zgodnie z jego postanowieniami gratyfikacja za wypoczynek nauczyciela składa się z następujących składników:

• wynagrodzenia zasadniczego,
• dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy,
• wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
• dodatkowego wynagrodzenia za pracę w porze nocnej,
• odrębnego wynagrodzenia za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy,
• wynagrodzenia za pracę w święto,
• jednorazowego dodatku uzupełniającego.

Ponieważ w czasie urlopu nauczyciel nie realizuje godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw, z tych składników należy wypłacić mu średnią. Oznacza to, że wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i zajęcia dodatkowe oblicza się na podstawie przeciętnych wypłat z okresu wszystkich miesięcy danego roku szkolnego, poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego – z tego okresu. Jeżeli wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i zajęcia dodatkowe uległa zmianie w okresie, z którego oblicza się wynagrodzenie za urlop, lub w miesiącu wykorzystywania urlopu, wynagrodzenie to trzeba przeliczyć.

Inaczej jednak wypłaca się składniki stałe, inaczej zmienne. Wątpliwości budzi również źródło finansowania, ponieważ za niektóre godziny płaci się ze środków unijnych i nie stanowią one pracy ponadwymiarowej ani nie są zastępstwem – nie są wymienione w rozporządzeniu urlopowym nauczycieli. Dodatkowo są różnice w obliczaniu średniej: inaczej oblicza się ją w placówkach feryjnych, a inaczej w pozostałych.

Ponadto wynagrodzenie za dzień urlopu nauczyciela feryjnego ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie obliczone według zasad określonych w par. 1–4 rozporządzenia urlopowego nauczycieli przez 30. W ten sposób otrzymamy wynagrodzenie za dniówkę. W związku z tym, że lipiec i sierpień liczą po 31 dni, wyliczoną dniówkę (stawkę dzienną) należy pomnożyć przez 31 i w lipcu, i w sierpniu.

Z kolei wynagrodzenie za dzień urlopu nauczyciela nieferyjnego albo sprawującego funkcje kierownicze oblicza się, dzieląc podstawę przez 21 i mnożąc wynik przez liczbę dni roboczych urlopu wypoczynkowego.

KTÓRY MIESIĄC JAKO OSTATNI PRZY ŚREDNIEJ URLOPOWEJ

ODPOWIEDŹ Jeżeli urlop wypoczynkowy rozpoczął się już w czerwcu, a nauczyciel był zatrudniony od 1 września ubiegłego roku, to średnią należy obliczyć z miesięcy od września do maja, czyli z dziewięciu miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia wypoczynku. Czerwiec nie jest uwzględniany.

UZASADNIENIE Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Zgodnie z par. 3 rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie organizacji roku szkolnego:

• ferie zimowe trwają co do zasady dwa tygodnie w okresie od połowy stycznia do końca lutego (terminy roz poczęcia i zakończenia ferii zimowych w szkołach na obszarze poszczególnych województw ogłasza – po zasięgnięciu opinii wojewodów i kuratorów oświaty – minister właściwy ds. oświaty i wychowania);
• ferie letnie rozpoczynają się w dniu następującym po dniu zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno wychowawczych i kończą się z 31 sierpnia, co oznacza, że w 2024 r. wakacje dla uczniów rozpoczęły się już 22 czerwca (w sobotę, następnego dnia po zakończeniu roku szkolnego).

Tak więc w bieżącym roku nauczyciel feryjny rozpoczął swój urlop już 22 czerwca i zakończy go 31 sierpnia. Mimo że co do zasady sobota nie jest dla niego dniem pracy, jego urlop rozpoczyna się właśnie w sobotę i, co może budzić wątpliwości, już za ten właśnie dzień przysługuje mu średnia urlopowa. Ponadto średnią dla nauczycieli feryjnych wypłaca się za dni kalendarzowe, nie robocze, jak ma to miejsce u nauczycieli nieferyjnych.

Rozporządzenie urlopowe nauczycieli wskazuje, że średnią za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oblicza się, mnożąc przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu (a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego – z tego okresu) przez godzinową stawkę wynagrodzenia przysługującą w miesiącu wykorzystywania urlopu.

Jeżeli zatem nauczyciel był zatrudniony od początku roku szkolnego, tj. od 1 września, a rozpoczyna urlop 22 czerwca, to średnią należy wypłacić mu, sumując godziny od września 2023 r. do maja 2024 r. Jeśli w okresie tych dziewięciu miesięcy nauczyciel przepracował 100 godzin ponadwymiarowych i zastępstw, to liczbę tę należy podzielić przez 9 i otrzymany wynik pomnożyć przez obowiązującą nauczyciela stawkę. Jeśli w urlopie nie będzie przerwy, to tę samą średnią należy wypłacać za lipiec oraz sierpień. Nie uzupełniamy jej o godziny wypracowane w czerwcu.

Inaczej będzie w przypadku nauczycieli nieferyjnych. Dla nich przede wszystkim urlop rozpoczyna się w dzień roboczy i jest ustalany zgodnie z planem urlopów. Jeśli rozpoczął się 1 lipca, to w tym przypadku średnią zasilą godziny czerwcowe, gdyż miesiącami poprzedzającymi jest okres od września 2023 r. do czerwca 2024 r.

JAK POLICZYĆ DODATEK MOTYWACYJNY

ODPOWIEDŹ Nie. W rozporządzeniu urlopowym nauczycieli dodatek motywacyjny jest uznawany za stały element pensji, co oznacza, że albo jest wypłacany z pozostałymi stałymi składnikami, albo nie przysługuje wcale.

UZASADNIENIE Zgodnie z par. 2 ust. 1 rozporządzenia urlopowego nauczycieli składniki wynagrodzenia określone w stawkach miesięcznych w stałej wysokości oraz składniki wynagrodzenia określone procentowo od tych stawek uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu. Dodatek motywacyjny jest jednym ze stałych elementów pensji. Przyznawany jest on uznaniowo i okresowo przez dyrektora jednostki. Wypłaca się go w całości z pierwszym dniem roboczym danego miesiąca, wraz z pozostałymi stałymi składnikami wynagrodzenia (w myśl art. 39 ust. 3 KN). Nie zasila zatem średniej. Jeśli więc od sierpnia nauczycielowi dodatek motywacyjny już nie przysługuje, to go się nie wypłaca i nie przelicza w związku z tym wcześniej ustalonej średniej, gdyż dodatek ten nie wchodzi do jej podstawy.

UWZGLĘDNIANIE DODATKU DLA WYCHOWAWCY

ODPOWIEDŹ W odróżnieniu od dodatku motywacyjnego (o którym napisaliśmy w poprzednim pytaniu) każdy dodatek funkcyjny, w tym dodatek z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy, jest wliczany do średniej urlopowej.

UZASADNIENIE Zgodnie z par. 2 ust. 2 rozporządzenia urlopowego nauczycieli, w przypadku gdy okres wykonywania zadań lub zajęć uprawniających do dodatku funkcyjnego jest krótszy niż okres roku szkolnego, wysokość dodatku oblicza się, mnożąc otrzymywaną stawkę z tego tytułu przez liczbę miesięcy, w których nauczyciel wykonywał zadania lub zajęcia. Uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Jeżeli zatem dodatek funkcyjny był przyznany i wypłacany np. do końca czerwca, to jeszcze w czerwcu przysługuje w kwocie przyznanej, np. 300 zł. Natomiast już za lipiec i sierpień należy wypłacić średnią, której dniówkę wyliczymy następująco: (300 zł × 10 miesięcy : 10 miesięcy : 30 dni = 10 zł. Nauczycielowi przysługuje więc zarówno za lipiec, jak i za sierpień średnia z dodatku funkcyjnego w wysokości 10 zł × 31 dni = 310 zł.

JEŚLI NAUCZYCIEL BRAŁ ZASTĘPSTWA SPORADYCZNIE

ODPOWIEDŹ Tak. Średnia urlopowa ma odzwierciedlać faktyczny stan z poprzedzających miesięcy.

UZASADNIENIE Średnią za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oblicza się, mnożąc przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu (a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego – z tego okresu) przez godzinową stawkę wynagrodzenia przysługującą w miesiącu wykorzystywania urlopu. Robi się tak bez względu na występującą w poszczególnych miesiącach liczbę godzin. Może być ich bardzo dużo, a mogły nie być wcale. W przypadku wskazanym w pytaniu, jeśli pracownik wypracował zaledwie cztery godziny doraźnych zastępstw i przyjmując, że urlop rozpoczął się w czerwcu, średnia wyniesie:

4 godziny : 9 miesięcy = 0,44.

Tę wartość należy pomnożyć przez godzinową stawkę wynagrodzenia nauczyciela. To powinno zapewnić, że wynagrodzenie będzie zbliżone do tego, jakie nauczyciel otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował.

TERMIN WYPŁATY

ODPOWIEDŹ Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy ma taki sam charakter jak wynagrodzenie za pracę. Jego wysokość jest z góry ustalona, więc wypłaca się je w całości, w terminie określonym w art. 39 ust. 3 KN, tj. z góry pierwszego dnia miesiąca. Jednak w związku z organizacją roku szkolnego występuje stan, w którym nauczyciel tylko przez część miesiąca przebywa na urlopie wypoczynkowym. Jest tak zarówno w szkołach feryjnych (dwutygodniowy okres urlopu w czasie ferii zimowych, urlop w ostatnich dniach czerwca w związku z rozpoczynaniem się ferii letnich już po ostatnim piątku czerwca, przypadającym po 18 czerwca), jak i w szkołach nieferyjnych (urlop udzielony w wymiarze np. 8 dni roboczych). Przepisy rozporządzenia urlopowego nauczycieli nie określają wprost zasad wyliczania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy w takich przypadkach. Dla zachowania zasady, że nauczyciel w czasie urlopu wypoczynkowego powinien otrzymać takie wynagrodzenie, jakby w tym czasie pracował, niezbędny będzie podział zarówno wynagrodzenia za pracę, jak i wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy na składniki w rozumieniu art. 39 ust. 3 i 4 KN.

UZASADNIENIE Należy podkreślić, że w myśl art. 39 ust. 3 KN nauczycielowi w danym miesiącu wypłaca się wynagrodzenie w stałych składnikach, w całości z pierwszym dniem tego miesiąca. Oznacza to, że gdy w połowie miesiąca niezbędne jest ustalenie wysokości wynagrodzenia urlopowego, powtarza się kalkulację składników wskazanych wyżej, jednak z pominięciem ponownego kalkulowania stałych składników płacy. Nauczyciel bowiem otrzymał już w tej części wynagrodzenie z góry za cały miesiąc (np. z początkiem czerwca).

Odnośnie do składników, których wysokość może być ustalona tylko na podstawie wykonanych już prac, to – stosownie do art. 39 ust. 4 KN – wypłaca się je z dołu w ostatnim dniu miesiąca. ©℗