Jak skorygować wysokość udzielonego wsparcia, gdy koszt robót okazał się niższy?

W gminie obowiązuje uchwała dotacyjna na remonty zabytków, która przewiduje dofinansowanie do maksymalnie 50 proc. wartości inwestycji. Jak postąpić w sytuacji, gdy początkowo wartość remontu budynku parafii została oszacowana na 200 tys. zł, inwestorowi przekazano dotację w wysokości 50 tys. zł, a po wykonaniu prac okazało się, że koszt robót zmniejszył się do 90 tys. zł. Czy gmina w aneksie do umowy powinna zmniejszyć poziom dotacji, skoro jej udział przekroczy 50 proc. wartości faktycznych prac? Czy można jednak utrzymać dotację na poziomie 50 tys. zł, zwłaszcza że ustawa pozwala na stosowanie wyższych poziomów wsparcia?

Z podanego stanu faktycznego wynika, że gmina udzieliła dotacji na podstawie specjalnej uchwały w sprawie dotowania zabytków, która zapewne została podjęta na podstawie upoważnienia ustawowego z art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej: u.o.z.o.z.). Zgodnie z tą regulacją organ stanowiący gminy, powiatu lub samorządu województwa może udzielić w trybie określonym odrębnymi przepisami dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru lub znajdującym się w gminnej ewidencji zabytków „na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale”. Ponadto przepis ten stanowi, że tego typu wsparcie może być udzielone w wysokości do 100 proc. nakładów koniecznych na wykonanie przez wnioskodawcę prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru lub znajdującym się w gminnej ewidencji zabytków.

Dwustopniowe uchwały

Dotacje na zabytki są dość specyficzne na tle innych dotacji udzielanych przez jednostki samorządowe, bowiem system wsparcia jest – potocznie mówiąc – dwustopniowy. Na odrębności związane z tego typu wsparciem i uchwałami wielokrotnie wskazywały w orzecznictwie nadzorczym regionalne izby obrachunkowe. Przyczyny takiej dwustopniowości wyjaśniło m.in. Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie w uchwale z 3 lutego 2021 r. (nr KI.4110.41.2021). Czytamy w niej, że m.in. „O udzieleniu dotacji konkretnemu podmiotowi oraz o jej wysokości wypowiada się wyłącznie organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego w odrębnej uchwale podjętej na podstawie uchwały określającej zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru. Rada powiatu nie ma możliwości zrzeczenia się uprawnienia do stanowienia o udzieleniu dotacji konkretnemu podmiotowi i do określenia jej wysokości na rzecz zarządu powiatu. Przepis art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami stanowi podstawę prawną do podjęcia dwojakiego rodzaju uchwał zastrzeżonych do kompetencji organu stanowiącego jednostkę samorządu terytorialnego, tj. uchwały określającej zasady udzielania dotacji oraz następczej w stosunku do niej uchwały o przyznaniu dotacji”.

Co ważniejsze

W sytuacji opisanej w pytaniu czytelnika gmina ustaliła dofinansowanie na poziomie maksymalnie 50 proc. wartości zadania. Ponadto – co istotne – już podpisała umowę dotacyjną z beneficjentem dotacji. Warto zatem przytoczyć art. 250 ustawy o finansach publicznych, z którego wynika, że zarząd jednostki samorządu terytorialnego, udzielając dotacji celowej, w tym jednostce sektora finansów publicznych, w przypadku gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie określają trybu i zasad udzielania lub rozliczania tej dotacji, zawiera umowę, która określa w szczególności:

1) wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację są przekazywane środki dotacji,

2) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego,

3) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone w niniejszym dziale.

Biorąc pod uwagę przytoczone przepisy, szczególne znaczenie ma treść gminnej uchwały dotacyjnej, która przewiduje dotowanie na poziomie do 50 proc. wartości zadania. Przy zawieraniu pierwotnej umowy dotacji warunek ten został spełniony, bowiem wartość zadania opiewała na 200 tys. zł, zaś kwota przekazanej dotacji wynosiła 50 tys. zł, a więc próg 50 proc. wartości zadania nie został przekroczony. Jednak po obniżeniu wartości zadania współczynnik udziału środków dotacji w wartości całego zadania przekroczy wspomniany próg 50 proc. W konsekwencji gmina musi w aneksie do umowy zmniejszyć odpowiednio udział swoich środków w wartości całego zadania.

RIO potwierdza

Do podobnych wniosków doszła Regionalna Izba Obrachunkowa we Wrocławiu w wystąpieniu pokontrolnym z 10 maja 2024 r. (znak WK.WR.40.6.2024.231). W trakcie kontroli stwierdziła ona, że gmina na podstawie umowy udzieliła parafii dotacji w wysokości 50 tys. zł na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. Chodziło o remont wnętrza kościoła. Całkowity koszt realizacji zadania był planowany na 265 038 zł, a dotacja wyniosła 50 000 zł (stanowiła 18,86 proc. kosztów). Co istotne, następnie podpisano aneks do umowy, w ramach którego koszt zadania zmniejszył się do 97 378,36 zł przy niezmienionej kwocie dotacji. Zatem kwota dotacji stanowiła po zmianie 51,34 proc. wartości ogółu kosztów. RIO oceniła, że taka zmiana w umowie naruszyła zasady ustalone w uchwale rady gminy w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, gdzie przewidziano, że dotacja może być udzielona w wysokości do 50 proc. ogółu nakładów na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowane. W ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała jednostce, aby przestrzegała przepisów uchwały rady gminy, która jest aktem prawa miejscowego i obowiązuje w równej mierze zarówno gminę, która udziela dotacji, jak i beneficjentów wsparcia.

Podsumowując: skoro w opisanej sytuacji zmniejszyła się ogólna wartość zadania realizowanego przez beneficjenta, to gmina musi zrewidować poziom przyznanej mu dotacji. Maksymalnym dopuszczalnym poziomem wsparcia jest ten, który przewidziano w uchwale dotacyjnej. Zatem w aneksie trzeba też zmniejszyć odpowiednio wysokość samorządowej pomocy. ©℗