Gmina nie może sfinansować odbioru śmieci komunalnych z cmentarza należącego do parafii

Parafia zwróciła się z prośbą, by gmina partycypowała w kosztach wywozu odpadów komunalnych z cmentarza parafialnego. Problem powstaje zwłaszcza w okolicach świąt, odpady podrzucają też sprzedawcy zniczy. Czy można sfinansować z budżetu gminy odbiór tych odpadów z cmentarza wyznaniowego?

Podstawy prawne funkcjonowania cmentarzy wyznacza ustawa z o cmentarzach i chowaniu zmarłych (dalej: ustawa o cmentarzach). Znaczenie mają też odrębności statusu cmentarza komunalnego i wyznaniowego.

Rodzaje nekropolii

Zakładanie i rozszerzanie cmentarzy komunalnych należy do zadań własnych gminy (art. 1 ustawy o cmentarzach). Z kolei z art. 2 tej ustawy wynika m.in., że utrzymanie cmentarzy komunalnych i zarządzanie nimi należy do właściwych wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), na których terenie cmentarz jest położony. Natomiast o założeniu lub rozszerzeniu cmentarza wyznaniowego decydują właściwe władze kościelne. Może to nastąpić na terenie przeznaczonym na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, po uzyskaniu zgody właściwego inspektora sanitarnego. Utrzymanie cmentarzy wyznaniowych i zarządzanie nimi należy do związków wyznaniowych.

Zatem z przepisów wynikają odrębności prawne cmentarza komunalnego i wyznaniowego, w tym w zakresie ich utrzymywania i finansowania. Nekropolie komunalne są na utrzymaniu gminy, a wyznaniowe – na utrzymaniu właściwego związku wyznaniowego. W praktyce w Polsce większość cmentarzy wyznaniowych stanowią rzymskokatolickie, ale są również prawosławne, ewangelickie i żydowskie.

Zadania władz samorządowych

Jeżeli chodzi o zadania wykonywane przez gminę (pod względem przedmiotowym), punkt wyjścia stanowią przepisy ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). W art. 6 u.s.g. postanowiono, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Natomiast z art. 7 ust. 1 u.s.g. wynika m.in., że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;
• gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;
• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz;
• działalności w zakresie telekomunikacji;
• lokalnego transportu zbiorowego;
• ochrony zdrowia;
• pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych;
• wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
• gminnego budownictwa mieszkaniowego;
• edukacji publicznej czy cmentarzy gminnych.

Z przytoczonych przepisów wynika, że gmina nie ma swobody w dokonywaniu wydatków budżetowych. Ogólna zasada wydatkowa z art. 44 ust. 2 ustawy o finansach publicznych stanowi, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych ich rodzajów. Zatem musi istnieć odpowiednia (szczególna) podstawa do dokonywania wydatków w danym zakresie przedmiotowym.

Koszty wywozu odpadów

W tym kontekście szczególnie pomocne może być stanowisko zawarte w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy z 29 marca 2024 r. (znak RIO-NR.K.-432-5/2024, www.bip.bydgoszcz.rio.gov.pl). RIO oceniała prawne możliwości finansowania odbioru odpadów z cmentarza wyznaniowego. Zwróciła uwagę na znaczenie przepisów u.s.g. w zakresie, w jakim dotyczą one realizacji określonych zadań własnych przez gminy. Ponadto odniosła się do przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w tym do art. 6 ust. 1, z którego wynika, że właściciele nieruchomości, którzy pozbywają się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych, oraz właściciele nieruchomości, którzy nie są obowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy, wykonując obowiązek określony w art. 5 ust. 1 pkt 3b, muszą udokumentować w formie umowy korzystanie z usług wykonywanych przez:

1) gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych lub

2) gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanego do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2

‒ przez okazanie takich umów i dowodów uiszczania opłat za te usługi.

Jednocześnie RIO wskazała, że w przypadku objęcia przez gminę obowiązku odbioru odpadów komunalnych z nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, w tym z cmentarzy – właściciel nieruchomości musi ponosić opłaty ustalone przez radę gminy. Podkreślono też, że ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych nie przewiduje innych form finansowania cmentarzy wyznaniowych.

Finalnie RIO podała, że w związku z powyższym brak jest podstaw do partycypowania przez JST w kosztach utrzymania cmentarza wyznaniowego.

Podsumowując, przepisy nie pozwalają na finansowanie z budżetu samorządowego kosztów odbioru odpadów komunalnych z cmentarza parafialnego (wyznaniowego). Możliwość dokonywania wydatków na cele związane z odpadami precyzyjnie zapisano w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. ©℗