Jak prawidłowo zgłosić utworzenie komitetu wyborczego w wyborach samorządowych?

Tylko do 12 lutego 2024 r. do godz. 16.15 komitety wyborcze mają czas, by powiadomić organy wyborcze o swoim utworzeniu. Wcześniej muszą zatem stworzyć komitety poparcia oraz zebrać określoną liczbę podpisów i zgromadzić wymagane przy zgłoszeniu dane. Jako że praktyczne stosowanie i interpretacja przepisów kodeksu wyborczego (dalej: k.w.) może stwarzać problemy, Państwowa Komisja Wyborcza 16 stycznia br. wydała wytyczne dotyczące przyjmowania zawiadomień o utworzeniu komitetu wyborczego w wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (dalej: wytyczne PKW). Choć są one adresowane do komisarzy wyborczych, wskazówki mogą być przydatne dla osób, które tworzą komitety wyborcze. Przypominamy zatem procedury zgłaszania komitetów wyborczych, weryfikacji zgłoszeń oraz ich uzupełniania, uwzględniając m.in. wytyczne PKW.

Powiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego to istotny krok w terminarzu wyborów samorządowych. Dopiero od dnia wydania przez właściwy organ wyborczy rozstrzygnięcia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu może on wykonywać czynności wyborcze, w tym podejmować działania związane ze zgłaszaniem list kandydatów na radnych i na włodarzy. Komitet wyborczy może np. zbierać podpisy poparcia, pozyskiwać i wydatkować środki finansowe (po otwarciu rachunku bankowego) czy prowadzić agitację wyborczą.

kto może utworzyć komitet

W wyborach samorządowych prawo do zgłaszania kandydatów na radnych mają komitety wyborcze:

• partii politycznych i koalicji partii,
• stowarzyszeń i organizacji społecznych,
• wyborców.

Komitet wyborczy wyborców

Wymogi w zakresie minimalnej liczby członków oraz liczby podpisów poparcia dla niego zależą od tego, czy będzie on zgłaszał kandydatów na radnych tylko na terenie jednego województwa, czy na większym obszarze. Jeśli komitet wyborczy wyborców został utworzony w celu zgłaszania kandydatów tylko w jednym województwie, to może utworzyć go co najmniej pięciu obywateli mających prawo do wybierania. Utworzenie następuje przez złożenie pisemnego oświadczenia z podaniem:

• imion i nazwisk,
• adresów zamieszkania oraz
• numerów PESEL.

Co istotne, z treści przepisów k.w. nie wynika, by obywatele tworzący komitet wyborczy wyborców musieli stale zamieszkiwać w gminie, w której komitet zamierza zgłaszać kandydatów. Komitet taki musi zebrać co najmniej 20 podpisów obywateli popierających utworzenie komitetu.

Jeśli komitet wyborczy wyborców zamierza zgłaszać kandydatów w więcej niż jednym województwie, to zgodnie z art. 403 par. 1 k.w. jest wymagane utworzenie go przez 15 obywateli mających prawo wybierania. Ponadto musi on zebrać co najmniej 1000 podpisów poparcia od obywateli mających prawo wybierania.

Komitet wyborczy partii politycznej

Państwowa Komisja Wyborcza opublikowała instrukcję, jak przebiega utworzenie komitetu wyborczego partii politycznej w wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (Informacja PKW z 29 stycznia o tworzeniu komitetu wyborczego partii politycznej w wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz wójtów burmistrzów i prezydentów miast zarządzonych na dzień 7 kwietnia 2024 r., znak ZPOW.600.2.2024, pkw.gov.pl). Jak wskazano, w przypadku partii politycznej funkcję komitetu wyborczego pełni organ partii upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz.

Organ partii politycznej upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz powołuje:

• pełnomocnika wyborczego, upoważnionego do występowania na rzecz i w imieniu komitetu wyborczego, za wyjątkiem spraw związanych z gospodarką finansową komitetu;
• pełnomocnika finansowego, odpowiedzialnego za gospodarkę finansową komitetu.

Pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego nie może być:

• kandydatem w wyborach,
• pełnomocnikiem wyborczym komitetu wyborczego,
• pełnomocnikiem finansowym innego komitetu wyborczego oraz funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 115 par. 13 kodeksu karnego.

Jak przypomniano, partia polityczna może utworzyć tylko jeden komitet wyborczy dla samodzielnego zgłaszania kandydatów na radnych i wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) oraz ustanowić tylko jednego pełnomocnika wyborczego i jednego pełnomocnika finansowego. Struktury terenowe partii politycznych nie mogą tworzyć komitetów wyborczych.

Komitet wyborczy stowarzyszeń

Jak wskazała PKW w swoich wytycznych, komitet wyborczy stowarzyszeń i organizacji społecznych mogą tworzyć wyłącznie stowarzyszenia wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego oraz stowarzyszenia zwykłe.

Ponadto PKW wyjaśniła, że w rozumieniu przepisów k.w. organizacją społeczną nie są m.in. fundacje, rady osiedli, rady sołeckie, spółdzielnie mieszkaniowe. „Nie są one zatem uprawnione do tworzenia komitetów wyborczych” ‒ podkreślono jednoznacznie w wytycznych PKW.

zawiadomienie państwowej komisji wyborczej

Podstawą działania komitetu wyborczego jest zawiadomienie właściwego organu wyborczego. Gdy komitet tworzą partie polityczne lub ich koalicje – właściwym organem jest Państwowa Komisja Wyborcza. W przypadku komitetu wyborczego wyborców i organizacji – są to właściwi komisarze wyborczy.

Komitet wyborczy partii politycznych

Powiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego partii politycznych dokonuje organ partii politycznej upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz. W przypadku koalicji partii – jest nim pełnomocnik wyborczy.

Zawiadomienie w formie pisemnej wraz z załącznikami może być złożone przez osobę upoważnioną przez organ partii politycznej/pełnomocnika lub w inny sposób doręczone PKW, np. pocztą. W tym przypadku o dotrzymaniu terminu złożenia zawiadomienia rozstrzyga data wpływu przesyłki do PKW (art. 9 par. 1 k.w.).

W zawiadomieniu muszą być podane informacje o komitecie wyborczym: jego nazwa i skrót nazwy, adres siedziby komitetu oraz numer z ewidencji partii nadany przez Sąd Okręgowy w Warszawie właściwy dla spraw ewidencji partii politycznych. Ponadto do zawiadomienia dołącza się wymagane dokumenty.

Do zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego partii politycznych załącza się:

• oświadczenie pełnomocników o przyjęciu funkcji,
• uwierzytelniony wyciąg z ewidencji partii politycznych (uwierzytelnienia kserokopii wyciągu może dokonać pełnomocnik wyborczy komitetu),
• wyciąg ze statutu partii wskazujący, który organ jest upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz (uwierzytelniony urzędowo lub przez osobę reprezentującą organ partii), (fakultatywnie) symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.

Oświadczenie pełnomocnika finansowego o przyjęciu funkcji powinno zawierać dodatkowo stwierdzenie, że nie jest funkcjonariuszem publicznym ani pełnomocnikiem wyborczym lub finansowym innego komitetu wyborczego. Nie ma przeszkód, aby pełnomocnikiem wyborczym lub pełnomocnikiem finansowym była osoba spoza komitetu wyborczego. Zawiadomienie powinno być podpisane przez osobę lub osoby działające w imieniu organu partii tworzącego komitet wyborczy.

Komitety koalicyjne

W przypadku komitetu koalicyjnego do zawiadomienia załącza się:

• umowę o zawiązaniu koalicji wyborczej, wraz z następującymi danymi: imionami, nazwiskami, adresami zamieszkania i numerami ewidencyjnymi PESEL osób wchodzących w skład komitetu wyborczego,
• oświadczenia pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w przypadku pełnomocnika finansowego ‒ również o spełnieniu przez niego wymogów,
• uwierzytelniony odpis z ewidencji partii politycznych tworzących koalicję wyborczą,
• wyciągi ze statutów partii politycznych tworzących koalicję wyborczą wskazujące, który organ partii jest upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz,
• fakultatywnie symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.

Komitety organizacji społecznych/wyborców

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 23 października 2014 r. (sygn. akt III SW 73/14), w przypadku komitetu wyborczego organizacji i komitetu wyborczego wyborców obowiązują dwa tryby zgłaszania zawiadomienia o utworzeniu komitetu i odpowiednio dwa tryby zaskarżania odmowy przyjęcia tego zawiadomienia.

W przypadku komitetu wyborczego organizacji/wyborców utworzonego w celu zgłoszenia kandydatów tylko w jednym województwie zawiadomienie składa się komisarzowi wyborczemu właściwemu ze względu na siedzibę komitetu (art. 403 par. 3 pkt 2 k.w.). Od odmowy przyjęcia przez komisarza wyborczego zawiadomienia o utworzeniu takiego komitetu pełnomocnikowi wyborczemu przysługuje prawo wniesienia odwołania do PKW (art. 405 k.w.). Ten tryb postępowania dotyczy również komitetu organizacji społecznych/wyborców utworzonego jedynie w celu zgłaszania kandydatów na radnych do rady gminy w gminie niebędącej miastem na prawach powiatu.

Komitet wyborczy organizacji/stowarzyszenia do zawiadomienia dołącza:

• oświadczenie pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w wypadku pełnomocnika finansowego ‒ również o spełnieniu przez niego wymogów,
• uwierzytelniony odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo zaświadczenie o wpisie stowarzyszenia zwykłego do ewidencji, o której mowa w prawie o stowarzyszeniach,
• wyciąg ze statutu albo regulaminu działalności organizacji wskazujący organ upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz,
• fakultatywnie symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.

Komitet wyborczy wyborców do zawiadomienia załącza:

• oświadczenie o utworzeniu komitetu wyborczego,
• oświadczenia pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w przypadku pełnomocnika finansowego ‒ również o spełnieniu przez niego wymogów,
• wykaz obywateli popierających utworzenie komitetu, zawierający czytelnie wskazane ich imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL oraz daty udzielenia poparcia, a także własnoręcznie złożone podpisy obywateli,
• fakultatywnie symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.

Zgodnie z art. 403 par. 5 k.w., w przypadku gdy komitet wyborczy wyborców został utworzony jedynie w celu zgłoszenia kandydatów na radnych do rady gminy w gminie liczącej do 20 tys. mieszkańców:

• pełnomocnik wyborczy jest jednocześnie pełnomocnikiem finansowym tego komitetu,
• zawiadomienie o utworzeniu komitetu nie wymaga zebrania podpisów.

Dokładną treść zawiadomień określają wytyczne dla komisarzy wyborczych dotyczące przyjmowania zawiadomień o utworzeniu komitetu wyborczego w wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, stanowiące załącznik do uchwały PKW z 16 stycznia 2024 r.

weryfikacja zgłoszenia

Procedura przyjęcia oraz weryfikacji zgłoszenia zawiadomienia o utworzeniu w przypadku zgłoszeń w PKW i u komisarzy wyborczych wygląda różnie.

Zgłoszenia do PKW – partie i koalicje

Powiadomienie przyjmuje i wstępnie sprawdza wyznaczony członek PKW lub jej sekretarz albo upoważniony pracownik Krajowego Biura Wyborczego, w czasie jego godzin pracy, tj. od poniedziałku do piątku w godz. od 8.15 do 16.15.

Jeżeli zgłoszenie złożone zostanie bezpośrednio w siedzibie PKW, to przyjmujący wyda dokonującemu zawiadomienia potwierdzenie jego złożenia. Następnie sprawdzi wstępnie, czy powiadomienie spełnia warunki ustawowe oraz czy dołączono do niego wymagane załączniki. Swoje uwagi dotyczące dostrzeżonych wad formalnych zgłoszenia przyjmujący przekaże ustnie osobie, które je złożyła, z zastrzeżeniem, że ostatecznej oceny poprawności zawiadomienia dokona PKW.

W przypadku gdy powiadomienie spełnia określone w k.w. warunki, PKW w terminie trzech dni od jego złożenia wydaje w formie uchwały postanowienie o jego przyjęciu. Akt ten jest doręczany niezwłocznie pełnomocnikowi wyborczemu. Gdy natomiast ma on wady, PKW w terminie trzech dni od złożenia powiadomienia wzywa pełnomocnika wyborczego do ich usunięcia. [ramka]

Naruszenie terminu usunięcia wad powoduje odmowę przyjęcia zgłoszenia. Postanowienie w tej sprawie, wraz z uzasadnieniem, doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi wyborczemu. Na to rozstrzygnięcie może on złożyć skargę do Sądu Najwyższego. Wnosi się ją w terminie dwóch dni od daty doręczenia pełnomocnikowi wyborczemu postanowienia o odmowie przyjęcia zawiadomienia. Od orzeczenia SN nie przysługuje żaden środek prawny.

Zgłoszenia do komisarzy wyborczych – wyborcy i organizacje społeczne

►Przyjęcie zgłoszenia. Jak wskazano w wytycznych, komisarz wyborczy przyjmuje zawiadomienia od komitetów wyborczych organizacji społecznych/stowarzyszeń oraz komitetów wyborczych wyborców, które mają siedzibę na obszarze jego właściwości. Osoba przyjmująca dokumenty sprawdza w obecności osoby doręczającej zawiadomienie, czy zostało ono złożone przez uprawniony organ (w przypadku stowarzyszenia/organizacji) lub pełnomocnika wyborczego (w przypadku komitetu wyborczego wyborców) i czy spełnia warunki, a następnie wydaje potwierdzenie złożenia zawiadomienia. Na każdym potwierdzeniu odnotowuje się datę i godzinę jego wpływu oraz znak sprawy. Potwierdzenia nie wydaje się w przypadku doręczenia zawiadomienia np. pocztą lub kurierem. Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia, nie później jednak niż w ciągu trzech dni, komisarz wyborczy bada je i ustala, czy zawiadomienie spełnia ustawowe wymagania.

► Wydanie postanowienia o utworzeniu komitetu. Po ustaleniu, że zawiadomienie spełnia wymogi k.w., komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego. W jego treści podaje imię (imiona) i nazwisko pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego, nazwę i skrót nazwy komitetu wyborczego oraz jego adres.

Ponadto postanowienie powinno zawierać informację, że zgodnie z art. 134 par. k.w. stanowi ono podstawę do otwarcia rachunku bankowego, dokonania wpisu do Rejestru Gospodarki Narodowej (REGON) oraz nadania numeru identyfikacji podatkowej (NIP) na zasadach określonych w przepisach o ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.

Postanowienie komisarz wyborczy wydaje w terminie trzech dni od daty doręczenia zawiadomienia i doręcza je niezwłocznie pełnomocnikowi wyborczemu komitetu wyborczego oraz podaje do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej delegatury Krajowego Biura Wyborczego.

► Wezwanie do usunięcia wad. W razie stwierdzenia wad zawiadomienia komisarz wyborczy wydaje postanowienie o wezwaniu do ich usunięcia. Wzywa w nim ‒ w terminie trzech dni od daty doręczenia zawiadomienia ‒ pełnomocnika wyborczego do ich usunięcia w terminie dwóch dni od daty podania do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej delegatury Krajowego Biura Wyborczego informacji o wadach zawiadomienia.

Jeśli wady nie zostaną usunięte w terminie, to komisarz wydaje postanowienie w sprawie odmowy przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego. Postanowienie to wraz z uzasadnieniem komisarz doręcza niezwłocznie pełnomocnikowi wyborczemu oraz podaje do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej delegatury Krajowego Biura Wyborczego.

Jeżeli wada zawiadomienia polega na złożeniu wykazu podpisów obywateli mających prawo wybierania popierających utworzenie komitetu wyborczego zawierającego mniej niż 20 prawidłowo złożonych podpisów, to komisarz wyborczy ustala sposób uzupełnienia wykazu podpisów odpowiednio do charakteru stwierdzonej wady. Co ważne, w tej sytuacji wykaz podpisów złożony wraz z zawiadomieniem nie może być przekazany pełnomocnikowi wyborczemu w celu uzupełnienia. Uzupełnienia wykazu podpisów należy dokonać na dodatkowym formularzu. Przy czym jego uzupełnienie o nowe podpisy może być dokonane tylko do 12 lutego 2024 r.

Jeśli ustalenia wad wykazu podpisów komisarz wyborczy dokonał po upływie ustawowego terminu lub gdy do upływu tego terminu pełnomocnik wyborczy nie dokonał uzupełnienia wykazu podpisów, to komisarz wyborczy wydaje postanowienie w sprawie odmowy przyjęcia zawiadomienia. W treści tego orzeczenia podaje się uzasadnienie odmowy oraz pouczenie o przysługującym pełnomocnikowi wyborczemu komitetu wyborczego prawie odwołania do PKW w terminie dwóch dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia w Biuletynie Informacji Publicznej delegatury Krajowego Biura Wyborczego. Postanowienie doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi wyborczemu.©℗