Seniorzy pod kompleksową opieką. Co zmieni ustawa o szczególnej opiece geriatrycznej? [NOWE PRAWO 2024]

Trzysta centrów opieki dla seniorów w pięć lat. Tak zakłada wchodząca z początkiem nowego roku ustawa o szczególnej opiece geriatrycznej. Zdaniem ekspertów ten plan jest nierealny.

Powiatom przybędzie zadań. Zgodnie z ustawą z 17 sierpnia 2023 r. o szczególnej opiece geriatrycznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1831), która zacznie obowiązywać od początku nowego roku, mają one tworzyć centra zdrowia 75+. W związku z tym w ostatnich tygodniach każdy powiat powinien przeprowadzić analizy, gdzie utworzy te placówki oraz czy zrobi to sam, czy w porozumieniu z innymi powiatami. To ostatnie rozwiązanie będzie stosowane w przypadku powiatów, które na swoim terenie nie mają 6 tys. seniorów, czyli minimalnej liczby wymaganej na jedno centrum.

Niewiele się dzieje

Jak wynika z sondy przeprowadzonej przez DGP, choć powiaty są zainteresowane nowymi zadaniami, to na razie nie za wiele zostało zrobione. Przyznają, że zajmą się tym dopiero po wejściu w życie nowych regulacji. Sopot informuje, że prowadzi dyskusje dotyczące lokalizacji centrum. Z analiz wynika, że w zakresie organizacyjnym, lokalowym czy kadrowym mogłoby ono zostać utworzone przy Sopockim Centrum Opieki Geriatrycznej. Będą jednak jeszcze prowadzone rozmowy w tej sprawie z nowym wojewodą.

Koszalin przypomina, że zgodnie z ustawą o szczególnej opiece geriatrycznej utworzenie centrum następuje po zatwierdzeniu wojewódzkiego planu albo jego aktualizacji przez ministra właściwego do spraw zdrowia i udostępnieniu wojewódzkiego planu przez wojewodę w biuletynie informacji publicznej urzędu wojewódzkiego. Dlatego, jak mówią włodarze, mają jeszcze czas.

– Wojewoda przystąpi do opracowania planu w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Czekamy na informacje od niego w tej sprawie – mówi Robert Grabowski, rzecznik prasowy prezydenta Koszalina.

O tym, że prace nad centrami 75+ ruszą najwcześniej w przyszłym roku, mówi też Warszawa.

– Na razie, jak wynika z ustawy i odnoszących się do niej wyjaśnień, powiaty zobligowane są oczekiwać na formalne działania wojewody i ustalenie treści wojewódzkiego planu. Centra nie ruszą zatem od stycznia 2024 r., gdyż nawet ustawa tego nie przewiduje – mówi Jakub Leduchowski, zastępca rzecznika prasowego Urzędu m.st. Warszawy.

Ale są też powiaty, które informują wprost, że analizy nie były możliwe, bo nie ma na podstawie czego ich przeprowadzić.

– Na razie regulacje ustawowe nie zostały uszczegółowione. Czekamy na przepisy wykonawcze i dopiero wtedy ruszymy z pracami – potwierdza Marta Stachowiak, rzeczniczka prasowa prezydenta Bydgoszczy.

Chodzi o brak rozporządzeń, o których mowa w art. 24 ust. 4 oraz w art. 31d ustawy. Powinny być w nich określone warunki realizacji świadczenia gwarantowanego, w tym dotyczące personelu medycznego i wyposażenia w sprzęt oraz aparaturę medyczną centrów zdrowia 75+.

– Projekty rozporządzeń miały być w RCL w połowie grudnia. I cisza. Dlatego wysłaliśmy pismo do minister zdrowia w sprawie jak najszybszego ich opublikowania – mówi Bernadeta Skóbel, radca prawny Związku Powiatów Polskich. Dodaje, że to poważna przeszkoda, z powodu której do tej pory nie można było ruszyć z konkretnymi działaniami. Powiaty, które nie mają odpowiedniej liczby seniorów, nie mogły na przykład przygotować ewentualnego porozumienia z innymi powiatami. A to dotyczy 238 powiatów z 380 istniejących.

– Jak mamy to robić, skoro nie znamy żadnych wytycznych co do tworzenia centrów, a co za tym idzie – jakie to będzie generowało koszty? Tymczasem porozumienie powinno określać sposób realizacji zadania, warunki wzajemnych rozliczeń oraz tryb kontroli realizacji tego zadania – mówi przedstawiciel jednego z powiatów.

Jak komentuje Marek Wójcik, pełnomocnik do spraw legislacyjnych zarządu Związku Miast Polskich, nie jest jednak tak, że zupełnie nic się nie dzieje. Powiaty się zastanawiają, przymierzają, ale faktycznie na razie bardzo ogólnie i strategicznie. Nie idą z działaniami dalej, bo nie wiedzą, na co mogą sobie pozwolić.

Nowy rok nie pomoże

Co więcej, zdaniem ekspertów i samorządów, po 1 stycznia 2024 r., kiedy zacznie obowiązywać ustawa, nic się w tym zakresie nie zmieni. Zgodnie z nowymi przepisami w terminie 14 dni od ich wejścia w życie wojewoda rozpoczyna prace nad opracowaniem pierwszego wojewódzkiego planu działania szczególnej opieki geriatrycznej. W ciągu 60 dni od daty publikacji ogłoszenia w tej sprawie starostowie i prezydenci miast na prawach powiatu powinni zgłaszać wojewodzie propozycje lokalizacji centrów. Muszą też wskazać podmioty lecznicze, gdzie mają one być utworzone – w przypadku gdy centrum ma powstać w ramach struktury organizacyjnej istniejącej placówki – albo przekazać informację, że będzie to nowy podmiot leczniczy.

– Tymczasem z powodu braku rozporządzeń nie wiadomo, jakie warunki lokalowe i sprzętowe będą wymagane od podmiotów prowadzących centra zdrowia 75+ oraz jakie wymagania ma spełniać dzienny ośrodek opieki geriatrycznej funkcjonujący w ramach centrum – wyjaśnia Bernadeta Skóbel. Dodaje, że to uniemożliwia podjęcie uchwały o ujęciu inwestycji w wieloletniej prognozie finansowej, co powinno nastąpić przed złożeniem deklaracji.

Marek Wójcik uważa, że wpływ na termin podjęcia działań w zakresie tworzenia centrów zdrowia 75+ mogą mieć też zapowiedziane na kwiecień 2024 r. wybory samorządowe. Jak tłumaczy, pod koniec kadencji nikt nie podejmie decyzji o likwidacji jakiegoś oddziału w swojej placówce, nawet jeśli jest on niedochodowy, by zamienić go na oddział na potrzeby seniorów.

Dlatego, jego zdaniem, cały proces powinien zostać przesunięty do czasu zakończenia wyborów. Ale też do czasu rozwiązania innych istotnych kwestii, bo brak rozporządzeń to tylko jedna strona medalu.

– Drugą jest brak wskazania, jak mają być finansowane nowe zadania przez powiaty. Co prawda w uzasadnieniu do ustawy wspomniano o dofinansowaniu na kwestie infrastrukturalne, ale OSR nie stanowi prawa – podkreśla.

Pieniądze, lekarze, mieszkańcy…

Samorządy przyznają, że finansowanie to duży problem. Dofinansowanie budowy, modernizacji, przebudowy lub doposażenia centrum będzie możliwe z Funduszu Medycznego. Wymaga to jednak działań ministra zdrowia, np. sformułowania odpowiedniego programu inwestycyjnego.

– Ustawa o Funduszu Medycznym zezwala na ubieganie się o środki na inwestycje tylko podmiotom leczniczym. Nie wiadomo więc, co zrobić w sytuacji, gdy centrum będzie powstawało od podstaw – zaznacza Bernadeta Skóbel.

Poważne wyzwanie stanowi również pozyskanie lekarzy specjalistów w dziedzinie geriatrii, żeby zapewnić opiekę pacjentom, ponieważ w całej Polsce brakuje lekarzy tej specjalności. Według danych przedstawionych przez prof. Tomasza Targowskiego, konsultanta krajowego w dziedzinie geriatrii, potrzeba dzisiaj ponad 2,7 tys. lekarzy tej specjalności, tymczasem mamy ich ok. 560.

Wreszcie eksperci zwracają uwagę na jeszcze jedną przeszkodę. Zgodnie z przepisami obszar działania centrum zdrowia 75+ może obejmować teren powiatu, jego część lub teren kilku powiatów albo ich części, zamieszkałe łącznie przez nie mniej niż 6 tys. i nie więcej niż 12 tys. osób po 75. roku życia – i to według stanu na 1 grudnia roku poprzedniego.

– Jak ustalić, ile osób zamieszkuje w powiecie? To nie jest możliwe – mówi Marek Wójcik.

Jak dodaje Bernadeta Skóbel, ostatnie oficjalne dane są za 2022 r. i w 2023 r. mogą być już nieaktualne. To największy problem dla tych powiatów, które wtedy były blisko wyznaczonej granicy w zakresie liczby ludności mającej 75 lat i więcej. Ekspertka podaje przykład powiatu kłodzkiego, który w 2022 r. miał 12 199 takich osób, bolesławieckiego – 6023, czy zgorzeleckiego – 6160. Każdy ruch w dół oznacza dla nich, że nie będą spełniały minimalnych wymagań do utworzenia jednego centrum. W przypadku powiatu kłodzkiego powstaje pytanie, czy będzie musiał tworzyć jedno centrum, czy dwa.

Wiele wskazuje więc na to, że lepsza opieka nad seniorami może pozostać na razie tylko na papierze. ©℗